37 Filozofowie i teoretycy społeczni

Theodor W. Adorno, właściwie Theodor Ludwig Wiesengrund – niemiecki filozof, socjolog, teoretyk muzyki i kompozytor. Był jednym z czołowych przedstawicieli „szkoły frankfurckiej” i współpracownikiem Institut für Sozialforschung, współtwórca teorii krytycznej.

Walter Bendix Schönflies Benjamin – niemiecko-żydowski filozof, teolog, teoretyk kultury, tłumacz, marksistowski krytyk literacki i eseista.

Oscar Brenifier – francuski doktor filozofii i wykładowca, pisarz.

Auguste Comte, Izydor Maria August Franciszek Ksawery Comte – francuski filozof i pozytywista, twórca terminu socjologia.

Henri Benjamin Constant de Rebecque – szwajcarski pisarz francuskiego pochodzenia, filozof i działacz polityczny stronnictwa liberalnego we Francji od czasów Dyrektoriatu do Restauracji Burbonów. Uchodzi za jednego z ojców liberalizmu.

Jacques Derrida – francuski filozof, uważany za przedstawiciela postmodernizmu.

Émile Durkheim – francuski filozof, socjolog i pedagog.

Friedrich Engels – niemiecki filozof i socjolog. Był jednym z głównych ideologów socjalizmu, a także jednym z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki. Do historii przeszedł jako jeden z najbliższych współpracowników Karla Marxa oraz współtwórca marksizmu, materializmu historycznego i socjalizmu naukowego. Współautor „Manifestu komunistycznego".

Paul Michel Foucault – francuski filozof, historyk i socjolog. W latach 1970–1984 zasiadał w Collège de France na specjalnie stworzonej dla niego katedrze „Historia systemów myślenia”. Uznany przez The Times Higher Education Guide za najczęściej cytowanego autora w naukach humanistycznych w pierwszej dekadzie XXI wieku.

Charles Fourier – francuski socjalista utopijny. Uważany za twórcę terminu feminizm, którego użył po raz pierwszy w 1837 roku, a już na początku 1808 twierdził, iż rozszerzenie praw kobiet jest jedną z głównych zasad postępu społecznego. Fourier zainspirował utworzenie utopijnej wspólnoty nazywanej La Reunion, znajdującej się w okolicach dzisiejszego Dallas (Teksas), jak również kilku innych znajdujących się na terenie USA, takich jak North American Phalanx (NAP).

Antonio Gramsci [] – włoski historyk, dziennikarz i polityk, filozof i teoretyk komunistyczny.

Jürgen Habermas – niemiecki filozof, socjolog i publicysta polityczny. Współcześnie najbardziej znany przedstawiciel teorii krytycznej. Największe uznanie przyniosła mu oparta na pragmatyce aktów mowy teoria racjonalności komunikacyjnej, którą przeciwstawia zarówno modernistycznej filozofii podmiotu, jak i postmodernistycznej filozofii dekonstrukcji i destrukcji podmiotu. Jego dorobek skupia się na podstawach teorii społecznej i epistemologii, analizie demokracji, sfery publicznej i społeczeństw zaawansowanego kapitalizmu. System teoretyczny Habermasa skupia się na ujawnianiu możliwości rozumu i emancypacji ukrytych we współczesnych instytucjach oraz na zdolności człowieka do dochodzenia swoich racjonalnych interesów. Habermas znany jest ze swojej pracy dotyczącej koncepcji współczesności, szczególnie w kontekście dyskusji nad „racjonalizacją”, rozpoczętej przez Maxa Webera.

Georg Wilhelm Friedrich Hegel – niemiecki filozof, twórca nowoczesnego systemu idealistycznego.

Johann Gottfried von Herder – niemiecki filozof, pastor i pisarz, którego poglądy wpłynęły znacząco na późniejszy rozwój idei narodu oraz filozofii i historii kultury. Był jednym z klasyków weimarskich.

Françoise Héritier – francuska antropolożka.

Max Horkheimer – niemiecki filozof i socjolog.

Claude Lévi-Strauss – francuski antropolog. Twórca strukturalizmu w antropologii kulturowej.

Gilles Lipovetsky – francuski socjolog i filozof, badacz współczesnych przemian społecznych.

Niklas Luhmann – niemiecki socjolog i teoretyk społeczny. Jest uważany za najważniejszego niemieckojęzycznego przedstawiciela socjologicznej teorii systemów i cybernetyki społecznej oraz zaliczany do najwybitniejszych klasyków nauk socjologicznych XX wieku.

Herbert Marcuse – niemiecko-amerykański filozof pochodzenia żydowskiego, ideolog rewolty studenckiej roku 68 i socjolog marksistowski, przedstawiciel szkoły frankfurckiej.

Karl Marx – niemiecki filozof, socjolog, ekonomista, historyk, dziennikarz i działacz rewolucyjny. Twórca socjalizmu naukowego, współzałożyciel I Międzynarodówki.

George Herbert Mead – amerykański filozof, socjolog i psycholog.

Edgar Morin, właściwie Edgar Nahoum – francuski filozof, socjolog i politolog, pochodzenia żydowskiego obrządku sefardyjskiego z Azji Środkowej o dalekim pochodzeniu włoskim.

Otto Neurath – austriacki socjolog, ekonomista i filozof.

Maria Jadwiga Ossowska z domu Niedźwiedzka – polska etyk, teoretyk, socjolog i psycholog moralności. Uczennica Tadeusza Kotarbińskiego. W latach 1945–1948 profesor Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie uczyła etyki m.in. Leszka Kołakowskiego. Od 1948 wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1952–1962 kierownik Zakładu Historii i Teorii Moralności Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. W 1972 otrzymała nagrodę państwową I stopnia. Żona Stanisława Ossowskiego. Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie.

Jean-Jacques Rousseau – genewski pisarz tworzący w języku francuskim, filozof, pedagog, teoretyk muzyki.

Henri de Saint-Simon – francuski historyk, filozof, ekonomista, wolnomularz, industrialista i socjalista utopijny.

Georg Simmel – niemiecki filozof, teoretyk kultury, jeden z pierwszych niemieckich socjologów.

Burrhus Frederic Skinner – amerykański psycholog, jeden z twórców i najważniejszych przedstawicieli behawioryzmu, rozwijał teorię warunkowania instrumentalnego. Stworzył paradygmat badawczy znany jako eksperymentalna analiza zachowania.

Władimir Siergiejewicz Sołowjow – rosyjski myśliciel prawosławny, poeta, słowianofil i mesjanista, nazywany „filozofem wiecznej kobiecości”.

Jan „Stoigniew” Stachniuk – polski filozof i publicysta. Teoretyk i twórca idei kulturalizmu, a także redaktor naczelny przedwojennego, nacjonalistycznego pisma „Zadruga” oraz lider skupionego wokół niego ruchu o tej samej nazwie.

Madame de Staël, właściwie Anne-Louise Germaine Necker, baronowa de Staël von Holstein, znana również jako Germaine de Staël – powieściopisarka, filozofka genewska i publicystka francuska pochodząca z francuskojęzycznej części Szwajcarii. Jej zawdzięcza się rozpowszechnienie pojęcia romantyzmu . W czasie banicji przez Napoleona skupiła wokół siebie w szwajcarskim pałacu Coppet nad Jeziorem Genewskim krąg międzynarodowy intelektualistów, określany obecnie mianem „Grupy z Coppet", któremu przewodziła przez 15 lat, (1803-1817). Grupa ta była jednym z najważniejszych ośrodków wymiany myśli i tworzenia idei w ówczesnej Europie. Jest uważana za proto-feministkę.

Ferdinand Tönnies – niemiecki socjolog i filozof.

Roberto Mangabeira Unger – brazylijskim teoretyk społeczny, polityk i profesor prawa na uczelni Harvard Law School. Jest jedynym pracownikiem naukowym z Południowej Ameryki na tej uczelni. Był powiązany z ruchem krytycznych studiów nad prawem, w krótkim okresie pomiędzy końcem lat siedemdziesiątych i początkiem osiemdziesiątych XX wieku. W późniejszym okresie odszedł od założeń ruchu. Jednym z jego uczniów był Barack Obama.

Halina Walentowicz – filozofka.

Immanuel Maurice Wallerstein – amerykański socjolog, historyk i ekonomista, autor The Modern World-System, głównej pracy teorii systemów-światów.