55 Program Apollo

Program Apollo – seria amerykańskich lotów kosmicznych przygotowywanych od roku 1961 i zrealizowanych w latach 1966–1972. Celem programu było lądowanie człowieka na Księżycu, a następnie jego bezpieczny powrót na Ziemię. Zadanie zostało zrealizowane w 1969 roku, w czasie misji Apollo 11. Program był kontynuowany do roku 1972 w celu przeprowadzenia dokładniejszej naukowej eksploracji Księżyca. Warto podkreślić, że Amerykanie lądowali na Księżycu sześciokrotnie. Całkowity koszt programu wyniósł 25,4 miliarda dolarów. Ilość pozyskanego i dostarczonego na Ziemię materiału to 381,7 kg. Lądowanie człowieka na Księżycu wymagało zaledwie sześciu lotów próbnych. Nazwa programu pochodziła od Apollo, syna Zeusa i Leto.

A-001 – test rakietowego systemu ratunkowego (LES) przeprowadzony 13 maja 1964 roku w ramach programu Apollo. W teście wzięła udział makieta statku Apollo, tzw. „boilerplate”.

A-002 – trzeci test rakietowego systemu ratunkowego (LES) przeprowadzony 8 grudnia 1964 roku w ramach programu Apollo.

A-004 – ostatni test systemu ratunkowego (LES) przeprowadzony w ramach programu Apollo. Piąty i ostatni lot rakiety Little Joe II. Pierwszy lot testowy statku Apollo w produkcyjnej wersji Block I.

Apollo 1, misja oficjalnie oznaczona jako Apollo/Saturn-204 – była planowana jako pierwsza załogowa misja programu Apollo, której start ustalono na luty 1967 r. Będąc załogowym lotem próbnym, miała stanowić rozpoczęcie programu Apollo. W dniu 27 stycznia 1967 roku podczas jednego z testów przedstartowych umieszczony na wyrzutni moduł dowodzenia uległ zniszczeniu w wyniku pożaru, a cała trzyosobowa załoga zginęła. Tragiczną śmierć ponieśli dowódca Pilot Virgil "Gus" Grissom, Senior Pilot Edward H. White i Pilot Roger B. Chaffee.

AS-203 – testowy lot bezzałogowy z wykorzystaniem rakiety Saturn IB. Nieformalnie określany jako Apollo 2. Test instalacji paliwowej ciekłego wodoru (LH2) i innych systemów stopnia S-IVB.

Apollo 4 – statek kosmiczny, którego lot był pierwszą, bezzałogową próbną misją programu Apollo, podczas której wykorzystano rakietę nośną Saturn V i statek kosmiczny Apollo.

Apollo 6 – statek kosmiczny, który 4 kwietnia 1968 odbył ostatni próbny lot bezzałogowy w ramach programu Apollo. Podczas tego lotu w rakiecie Saturn V wystąpiły problemy z układem paliwowym.

Apollo 7 – pierwszy lot załogowy w ramach programu Apollo. Pierwsza amerykańska wyprawa z trzyosobową załogą.

Apollo 8 – druga załogowa misja kierowana przez amerykańską agencję kosmiczną NASA w ramach programu Apollo. Apollo 8 było pierwszą misją, która wyniosła ludzi poza orbitę okołoziemską. Pierwsza misja w historii, podczas której człowiek okrążył Księżyc. Misja Apollo 8 trwała 6 dni i 3 godziny: przeciwną stronę Księżyca osiągnięto po ponad 69 godzinach lotu, a w ciągu 20 godzin lotu wokół Księżyca, moduł załogowy dziesięciokrotnie okrążył satelitę Ziemi. Jej celem było zebranie informacji o możliwych miejscach lądowania. Z modułu załogowego tej misji, wykonano pierwsze w historii fotografie całej Ziemi.

Apollo 9 – trzecia załogowa misja programu Apollo i druga wyprawa, która odbywała się po orbicie okołoziemskiej. Podczas lotu orbitalnego załoga statku po raz pierwszy przeprowadziła testy modułu księżycowego LM w czasie autonomicznego lotu oraz w konfiguracji przewidywanej do lotu na Księżyc.

Apollo 10

Apollo 10 – czwarta załogowa misja amerykańskiego programu Apollo, druga misja tego programu na orbitę okołoksiężycową. Był to ostatni lot doświadczalny stanowiący próbę generalną przed zaplanowanym lądowaniem człowieka na Księżycu. Po raz pierwszy w misji na orbitę okołoksiężycową wykorzystano moduł księżycowy LM, poprzednio testowano go jedynie na orbicie okołoziemskiej. W czasie powrotu statku Apollo 10 na Ziemię osiągnięto największą prędkość z jaką kiedykolwiek poruszał się człowiek względem Ziemi – 39 879 km/h.

Apollo 11 – misja kosmiczna, której głównym celem było pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu. Lądowanie nastąpiło 20 lipca 1969 roku o godzinie 20:17:40 UTC w miejscu o współrzędnych 0°40′26.69″N i 23°28′22.69″E. Lot Apollo 11 był elementem szerszego programu Apollo.

Apollo 12 – szósta załogowa misja programu Apollo, druga misja z lądowaniem ludzi na Księżycu. Misja ta była dowodzona przez Charlesa „Pete'a” Conrada. Start rakiety Saturn V misji Apollo 12 nastąpił 14 listopada 1969 roku, cztery miesiące po misji Apollo 11. Miejscem lądowania był księżycowy Ocean Burz. Wielkim osiągnięciem tej misji było precyzyjne lądowanie modułu księżycowego, 163 metry od amerykańskiej sondy kosmicznej Surveyor 3, która również łagodnie lądowała na Księżycu, dwa i pół roku wcześniej. Astronauci wymontowali z Surveyora 3 kamerę telewizyjną oraz kilka innych detali i przywieźli je na Ziemię. Conrad i pilot modułu księżycowego Alan LaVern Bean spędzili na powierzchni Księżyca jeden dzień i siedem godzin, podczas gdy w module dowodzenia na orbicie okołoksiężycowej pozostawał pilot Richard Gordon. Misja zakończyła się wodowaniem na Pacyfiku 24 listopada 1969 roku.

Misja Apollo 13 – trzecia misja programu Apollo z planowanym lądowaniem ludzi na powierzchni Księżyca. Eksplozja zbiornika z tlenem w module serwisowym nie tylko uniemożliwiła lądowanie na Księżycu, ale także spowodowała rozpoczęcie walki o życie załogi. Lot dowodzony był przez Jamesa A. Lovella; pilotem modułu dowodzenia był John L. „Jack” Swigert; pilotem modułu księżycowego był Fred W. Haise. Swigert zastępował pierwotnego pilota modułu dowodzenia Thomasa K. „Kena” Mattingly, którego wyeliminował lekarz misji z obawy o to, że Mattingly nabawił się różyczki. W rzeczywistości Mattingly nie zachorował na różyczkę i wniósł znaczną pomoc naziemnym kontrolerom, podczas walki o sprowadzenie załogi Apollo na Ziemię.

Apollo 14 – trzecia załogowa misja, w czasie której dwaj astronauci wylądowali na powierzchni Księżyca. W czasie wyprawy zebrano 42 kg próbek gruntu księżycowego. Astronauci podczas wyjść na powierzchnię Księżyca przebywali poza lądownikiem LM ponad dziewięć godzin. Shepard i Mitchell poruszając się po Księżycu po raz pierwszy użyli specjalnie skonstruowanego dla potrzeb tej misji Apollo wózka na kółkach MET, dzięki któremu mogli przewozić m.in. sprzęt do badań naukowych.

Apollo 15 – misja załogowa programu kosmicznego Apollo; czwarta misja, podczas której astronauci wylądowali 30 lipca 1971 roku na powierzchni Księżyca. W czasie wyprawy zebrano 77 kg próbek gruntu księżycowego. Astronauci podczas wyjść na powierzchnię Księżyca przebywali poza lądownikiem LM ponad 18 godzin. Scott i Irwin poruszając się po Księżycu po raz pierwszy użyli specjalnie skonstruowanego dla potrzeb misji Apollo pojazdu LRV. Przebyli odległość ponad 27,9 km. Podczas misji umieścili również miniaturową rzeźbę pt. Poległy astronauta na powierzchni Księżyca.Po sukcesie Apollo 14 podjęto śmiałą decyzję, by w trakcie ostatnich trzech misji Apollo wykorzystać do ostatnich granic możliwości rakiety Saturn V. Po zmniejszeniu rezerwy paliwowej rakiety nośnej i nieznacznym obniżeniu orbity parkingowej, do Apollo 15 wtłoczono dwie dodatkowe tony wyposażenia, modyfikując jednocześnie silniki F-1, by wycisnąć z nich tyle mocy, ile się tylko da. Masa dodatkowego ładunku była wyliczona dokładnie, niemal co do grama. Lunar Rover został umieszczony w stopniu lądującym LM.

Apollo 16

Apollo 16 – piąta załogowa misja, podczas której astronauci wylądowali na powierzchni Księżyca. Była przedostatnią misją programu Apollo realizowanego przez amerykańską agencję kosmiczną NASA.

Apollo 17 – ostatnia w ramach programu Apollo, szósta załogowa misja na Księżyc, w której astronauci lądowali na powierzchni. W czasie misji zebrano 110,52 kg próbek. Astronauci spędzili na powierzchni 3 dni 2 godziny 59 minut i 40 sekund i przebyli 35,7 km. W czasie pobytu na Księżycu wykonali trzy spacery (EVA) o łącznym czasie 22 godziny 3 minuty i 57 sekund.

Kamień księżycowy 70017 – próbka skał zebrana na Księżycu przez załogę misji Apollo 17 w pobliżu miejsca lądowania na terenie doliny Taurus-Littrow.

Apollo Pad Abort Test 1 – pierwszy test awaryjnego przerwania startu na wyrzutni przeprowadzony w ramach programu Apollo.

Apollo Pad Abort Test 2 (PA-2) – drugi test awaryjnego przerwania startu na wyrzutni przeprowadzony w ramach programu Apollo.

AS-201 – testowy lot w ramach Programu Apollo, pierwsza próba rakiety Saturn nowej serii – Saturn IB. Dla odróżnienia od poprzednich prób misję SA-201 przemianowano na AS-201. Oznaczenie SA-201 zachowano dla samej rakiety nośnej. Lot suborbitalny ze statkiem Apollo (CSM), składającym się z modułu dowodzenia (CM) i modułu silnikowego (SM). Przeprowadzono testy statku Apollo, w tym test wejścia w atmosferę, z wodowaniem w wyznaczonym miejscu.

AS-202 – testowy bezzałogowy lot suborbitalny statku Apollo i jego podsystemów. Próba silnika statku oraz test procedury wejścia modułu dowodzenia w atmosferę pod kontrolą automatycznego systemu sterowania z jeszcze większą prędkością niż podczas poprzedniej próby AS-201.

Bezpośrednie wyniesienie – proponowany sposób realizacji lotu kosmicznego na Księżyc. W Stanach Zjednoczonych misja taka miałaby wykorzystywać wielkie rakiety Nova lub Saturn C-8, których moc pozwoliłaby na wystrzelenie pojazdu bezpośrednio na Księżyc, gdzie pojazd wylądowałby na rufie, po czym wystartował w drogę powrotną na Ziemię. Innymi opcjami, które NASA rozważała dla misji księżycowej, były: spotkanie na orbicie Księżyca i spotkanie na orbicie Ziemi. Wybrany został wariant spotkania na orbicie Księżyca, jako najbardziej realny.

Earthrise – zdjęcie Ziemi wynurzającej się zza horyzontu Księżyca, wykonane na orbicie wokółksiężycowej 24 grudnia 1968 r. za pomocą aparatu fotograficznego przez Williama Andersa podczas trwania misji Apollo 8.

J002E3 – oznaczenie nadane obiektowi, który został odkryty w 3 września 2002 przez Billa Yeunga. Na początku myślano, że jest to planetoida, dopiero później obiekt został rozpoznany jako trzeci stopień (S-IVB) rakiety Saturn V z misji Apollo 12. W 2002 roku na 9 miesięcy wszedł na niestabilną orbitę okołoziemską.

Kompleks startowy nr 34 na przylądku Canaveral

Kompleks startowy nr 34 w CCAFS – naziemna wyrzutnia rakietowa znajdująca się na przylądku Canaveral, używana przez NASA wraz z bliźniaczą wyrzutnią nr 37 do startów rakiet Saturn I i Saturn IB w latach 1961-1968. Tutaj również miał miejsce pożar kabiny modułu dowodzenia misji Apollo 1, w której zginęło 3 astronautów.

Komputery pokładowe programu Apollo ang. Apollo Guidance Computers (AGC) służyły do kierowania Modułem Dowodzenia/Serwisowym ang. Command/Service Module (CSM) i modułem księżycowym ang. Lunar Module (LM). Głównym zadaniem komputerów programu Apollo była realizacja programów zgromadzonych w pamięciach komputerów. Programy były napisane w języku maszynowym i nazywały się Instrukcje Podstawowe. Najmniejszą jednostką adresowalną w AGC było słowo maszynowe o długości 16 bitów. Instrukcje podstawowe mogły być słowami maszynowymi przenoszącymi instrukcje lub słowami maszynowymi przenoszącymi dane.

Lunar Roving Vehicle (LRV) – pojazd kołowy używany przez astronautów programu Apollo do przemieszczania się po powierzchni Księżyca. Służył do transportu narzędzi, sprzętu naukowego i łącznościowego oraz próbek gruntu księżycowego. Używany był podczas trzech ostatnich księżycowych lotów programu Apollo. Jedna z kamer LRV nakręciła moment odlotu załogi misji Apollo 17 z powierzchni Księżyca.

Defekacja i mikcja były uciążliwymi nieprzyjemnymi aspektami podróży kosmicznych od początku załogowych lotów kosmicznych. W nieważkości czynności te są dodatkowo trudne do wykonania. Urządzenia przy nich wykorzystywane muszą być tak zaprojektowane, aby funkcjonować w stanie nieważkości oraz zachować, ograniczone przez systemy kosmiczne, wielkość, masę i moc.

Moduł księżycowy – dwuczłonowy statek kosmiczny zaprojektowany zgodnie z profilem programu Apollo do operacji kosmicznych w pobliżu Księżyca i na jego powierzchni, składający się z członu zniżania i członu wznoszenia. Moduł był produkowany przez firmę Grumman na Long Island. Był on przeznaczony do przewozu dwóch astronautów z orbity Księżyca na jego powierzchnię i z powrotem. Masa pojazdu wynosiła 15 065 kg, włączając astronautów, paliwo i inne materiały.

Naval Air Warfare Center Warminster – nieczynna baza lotnicza Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych położona w Warminster oraz Ivyland w hrabstwie Bucks w stanie Pensylwania w Stanach Zjednoczonych, istniejąca od 1944 roku do lat 90. XX wieku. Obiekt należał wcześniej do Brewster Aeronautical Corporation i został przejęty przez amerykańską Marynarkę Wojenną po bankructwie firmy.

Poległy astronauta – miniaturowa rzeźba wykonana z aluminium, przedstawiająca astronautę w kombinezonie kosmicznym, mająca na celu upamiętnienie zmarłych astronautów i kosmonautów, jedyne ziemskie dzieło sztuki znajdujące się na innym ciele niebieskim.

Program FIRE – program badawczy NASA zainicjowany 18 lutego 1962 na potrzeby programu Apollo, mający za zadanie określenie parametrów materiału osłony termicznej statku oraz zbadanie przerwy komunikacyjnej występującej w trakcie ponownego wchodzenia w atmosferę z dużymi prędkościami. Pozyskane dane wsparły prace nad załogowymi i bezzałogowymi misjami księżycowymi. Eksperymenty prowadziło Langley Research Center.

S-IC : pierwszy stopień rakiety Saturn V, produkowany przez zakłady Boeing w latach 1961-1973. Jak większość pierwszych stopni rakietowych i w przeciwieństwie do stopni S-II i S-IVB, napędzany był mieszaniną węglowodorów, w ilości 645 ton, o składzie bardzo zbliżonym do nafty, a utleniaczem był ciekły tlen, w ilości 1700 ton.

S-II : stopień rakietowy wykorzystywany przez NASA dla rakiet Saturn V.

Saturn-Apollo 1 (SA-1) – pierwszy testowy lot rakiety nośnej Saturn I. Był to lot suborbitalny.

Saturn-Apollo 2 (SA-2) – drugi testowy lot rakiety nośnej Saturn I, w której II i III człon były makietami; pierwszy z dwóch lotów Projektu Highwater. Eksperyment ten został opracowany, by spożytkować lot do czegoś więcej, niż tylko testowanie rakiety.

Saturn-Apollo 3 (SA-3) – trzeci testowy lot rakiety nośnej Saturn I z atrapami drugiego i trzeciego członu. Drugi i ostatni lot w ramach eksperymentu Project Highwater.

Saturn-Apollo 4 (SA-4) – czwarty testowy lot rakiety nośnej Saturn I z atrapami drugiego i trzeciego stopnia w ramach programu Apollo. Był to lot suborbitalny.

Saturn-Apollo 5 (SA-5) – pierwszy lot orbitalny w programie Apollo i jednocześnie pierwszy test rakiety Saturn w wersji udoskonalonej . Ładunek stanowiła osłona aerodynamiczna rakiety Jupiter C. Misja zrealizowana przez Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla.

Saturn-Apollo 6 (A-101) – drugi start rakiety Saturn I Block 2; lot testowy w ramach programu Apollo. Potwierdził kompatybilność statku i rakiety nośnej. Misja zrealizowana przez Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla. Był to pierwszy lot modelu statku Apollo rakietą Saturn i jednocześnie pierwszy lot modelu statku Apollo w przestrzeń kosmiczną.

Saturn-Apollo 7 (A-102) – jedna z misji przygotowawczych programu Apollo; druga, która wyniosła makietę modułu Apollo. Do testów użyto makiety modułu dowodzenia i serwisowego (CSM), BP-15, oraz rakiety nośnej SA-7. Misja potwierdziła kompatybilność Saturna I Block II i CSM oraz działanie awaryjnego systemu ucieczki podczas startu.

Saturn-Apollo 8 (A-104) – testowy lot z makietą statku Apollo w ramach programu Apollo. Makieta nosiła oznaczenie BP-26. Na orbicie umieszczono satelitę Pegasus 2, który był transportowany w makiecie modułu serwisowego statku.

Saturn-Apollo 9 (A-103) – lot z makietą statku Apollo, która nosiła oznaczenie Apollo BP-16. Pierwszy lot Programu Apollo o charakterze operacyjnym – na orbicie umieszczono satelitę Pegasus 1, który był transportowany w makiecie modułu serwisowego statku.

Saturn-Apollo 10 (A-105) – testowy lot z makietą statku Apollo w ramach programu Apollo. Makieta nosiła oznaczenie BP-9. Na orbicie umieszczono satelitę Pegasus 3, który był transportowany w makiecie modułu serwisowego statku. Był to ostatni lot, w którym wykorzystano rakietę Saturn I.

Skały księżycowe – ogólny termin określający skały tworzące ziemski Księżyc. W porównaniu do skał budujących Ziemię są one niezwykle stare; ich wiek szacuje się na 3,16 mld lat do nawet 4,5 mld lat. Badania oparte na technologii zwanej "datowaniem kraterowym" pozwoliły ustalić, że ostatnie erupcje wulkaniczne na Księżycu miały miejsce około 1,2 mld lat temu, nie wydobyto jednak próbek skał w tym wieku. Dla porównania, wiek najstarszych ziemskich skał oceniany jest na 3,8 mld lat, co stanowi wartość zdecydowanie różniącą się od wieku najwcześniejszych skał księżycowych. Obecnie skały księżycowe na Ziemi, w zależności od źródła pochodzenia, można podzielić na trzy grupy: 1) zebrane podczas misji amerykańskiego programu Apollo, 2) pozyskane przez lądowniki radzieckiego programu Łuna i 3) wyrzucone w przestrzeń kosmiczną podczas uderzeń meteorytów i przyciągnięte przez grawitację Ziemi. Sześć misji Apollo dostarczyło w sumie 2415 próbek o łącznej masie około 382 kg, trzy statki Łuna przywiozły 326 g gruntu księżycowego, a masa około stu odnalezionych meteorytów księżycowych przekracza 32 kg.

Skylab 3 – druga załoga stacji kosmicznej Skylab, która w ramach programu Skylab kontynuowała prace poprzedników.

Skylab 4 – trzecia, ostatnia załoga bazy satelitarnej, wysłana w ramach programu Skylab.

System łączności modułu księżycowego – organizacyjno-techniczny zespół ludzi i środków umożliwiających transmisje informacji oraz przetwarzanie danych na odległość wykorzystywany w programie Apollo do komunikacji z załogą modułu księżycowego i jego aparaturą.

Teorie spiskowe o lądowaniu Apollo na Księżycu – teorie spiskowe, które powstawały sukcesywnie od czasu wypraw programu Apollo (1969–1972). Ich wyznawcy uważają, że amerykańscy astronauci wcale nie wylądowali na Księżycu, a agencja kosmiczna NASA sfingowała zdjęcia, filmy, próbki skał księżycowych i inne dowody tego wydarzenia. Prawie wszystkie argumenty przedstawiane przez zwolenników teorii spiskowych zostały obalone.

The Blue Marble – zdjęcie Ziemi wykonane 7 grudnia 1972 przez załogę Apollo 17 z odległości około 29 000 km.

Moduł dowodzenia był elementem statku kosmicznego, który jako jedyny uczestniczył w ostatnim etapie misji Apollo, czyli przechodził przez atmosferę ziemską i wodował na Pacyfiku lub Oceanie Atlantyckim. Podczas powrotu z misji księżycowej, przed wejściem w atmosferę ziemską moduły dowodzenia i serwisowy rozłączały się. Moduł serwisowy spalał się w atmosferze ziemskiej, a moduł dowodzenia zawierający astronautów wchodził w atmosferę ziemską z prędkością do 11,08 km/s. Nigdy więcej załogowe statki kosmiczne nie wnikały w atmosferę ziemską z taką prędkością. Do sterowania modułem dowodzenia podczas wchodzenia w atmosferę służyły silniki systemu sterowania reakcyjnego.