AceratheriumW
Aceratherium

Aceratherium – wymarły rodzaj ssaka z rodziny nosorożcowatych, z podrodziny Aceratheriinae. Zamieszkiwał Afrykę i Azję od epoki oligoceńskiej do pliocenu, żyjąc pomiędzy 33,9 a 3,4 miliona lat temu. Egzystował więc on przez 30,5 miliona lat. Osiągał długość 2,3 m, a wysokość – 1,2 m, ważąc około tony.

AgriotheriumW
Agriotherium

†Agriotherium − wymarły rodzaj ssaków z rodziny niedźwiedziowatych. Global Biodiversity Information Facility podaje, że szczątki przedstawicieli tego rodzaju były znajdywane na terenach Stanów Zjednoczonych, Meksyku, Hiszpanii, Francji, Polski, Ukrainy, RPA, Etiopii oraz Chin.

AnkyloteriumW
Ankyloterium

Ankyloterium – jeden z ostatnich przedstawicieli rodziny Chalicotheriidae, spokrewnionej z wymarłymi Brontotheriidae i z dzisiejszymi końmi, tapirami i nosorożcami. Żył 6,5–2 mln lat temu, od późnego miocenu do późnego pliocenu. Rodzaj Ancylotherium obejmuje jeden gatunek – Ancylotherium hennigi.

Antylopowiec modryW
Antylopowiec modry

Antylopowiec modry, dawniej: antylopa modra – gatunek wymarłego ssaka z rodziny wołowatych, żyjącego w Afryce Południowej do końca XVIII wieku. Należał do tego samego rodzaju, co antylopowiec koński i antylopowiec szablorogi, ale był mniejszy. Czasem uznaje się go za podgatunek antylopowca końskiego, ale badania genetyczne potwierdziły odrębność gatunkową antylopowca modrego.

ArchaeoindrisW
Archaeoindris

Archaeoindris – rodzaj wymarłego, subfosylnego olbrzymiego lemura z rodziny Palaeopropithecidae. Był to największy znany naczelny, który wyewoluował na Madagaskarze, dorównujący rozmiarami samcowi goryla. Z powodu swych wielkich rozmiarów zwierzę to porównuje się z leniwcami naziemnymi zamieszkującymi niegdyś Amerykę Północną i Południową. Był bliskim krewnym Palaeopropithecus, którego przedstawiciele byli kolejnymi pod względem wielkości lemurami tej rodziny. Spośród innych jej przedstawicieli Archaeoindris wykazuje pokrewieństwo z żyjącymi obecnie indrisem Propithecus i Avahi, jak też wymarłymi niedawno Archaeolemuridae. Nazwa rodzajowa Archaeoindris oznacza "starożytnego lemura przypominającego indrisa". Wyginął niedawno – około 350 r. p.n.e.

ArdipitekW
Ardipitek

Ardipitek (Ardipithecus) – rodzaj wymarłych ssaków naczelnych z rodziny człowiekowatych, wyodrębniony z australopiteków na podstawie bardzo fragmentarycznych szczątków. Szczątki pierwszego osobnika tego rodzaju odnaleziono w roku 1992 w Aramis w Etiopii. Ardipiteki zamieszkiwały Afrykę około 5,8–4,4 mln lat temu, zatem przed australopitekami, za których prawdopodobnych przodków są obecnie uważane. Pod wieloma względami przypominały małpy człekokształtne. Uważa się, że były istotami dwunożnymi.

Ardipithecus kadabbaW
Ardipithecus kadabba

Ardipithecus kadabba – wymarły ssak naczelny z rodziny człowiekowatych. Jego szczątki, liczące co najmniej 5,8–5,2 mln lat, znaleziono w dolinie Auasz w Etiopii w latach 1997–2001. Początkowo znaleziono sześć zębów, które uznano za należące do podgatunku Ardipithecus ramidus. Dalsze prace doprowadziły do odkrycia kolejnych szczątków, na podstawie których w 2004 stwierdzono że takson A. kadabba stanowi odrębny gatunek.

Ardipithecus ramidusW
Ardipithecus ramidus

Ardipithecus ramidus – gatunek wymarłego ssaka naczelnego z rodziny człowiekowatych (Hominidae) żyjącego w pliocenie na terenach Afryki. Najbardziej kompletne skamieniałości A. ramidus pochodzą z 2019 roku, z okolic wioski Aramis w Etiopii i liczą około 4,4 mln lat; znalezisko zostało przez jej odkrywców nazwane Ardi.

ArsinoiteriumW
Arsinoiterium

Arsinoiterium (†Arsinoitherium) – rodzaj wymarłych ssaków kopytnych.

AustralopithecineW
Australopithecine

Australopithecine – takson obejmujący wszystkie gatunki powiązane z rodzajami australopitek i Paranthropus, w tym przede wszystkim Kenyanthropus platyops, ardipiteki i Praeanthropus. Obecnie wszystkie te spokrewnione ze sobą gatunki są często klasyfikowane jako podplemię plemienia Hominini zwane Australopithecina. Australopithecine to wymarli bliscy krewni człowieka, którzy – wraz z rodzajem Homo – składają się na ludzki klad. Członkowie ludzkiego kladu, w tym Hominini po oddzieleniu się od szympansów, są obecnie nazywani podplemieniem Hominina.

BabakotiaW
Babakotia

Babakotia – wymarły rodzaj średniej wielkości ssaka naczelnego z grupy lemurowych (Strepsirrhini) z Madagaskaru. Obejmuje pojedynczy gatunek: Babakotia radofilai. Razem z Palaeopropithecus, Archaeoindris i Mesopropithecus tworzy rodzinę Palaeopropithecidae nazywaną po angielsku sloth lemurs. Nazwa rodzajowa Babakotia pochodzi od malgaskiej nazwy indrisa, babakoto, bliskiego krewnego Palaeopropithecidae. Z powodu cech morfologicznych wyglądających na etap przejściowy pomiędzy powolnymi mniejszymi lemurami przypominającymi leniwca i bardziej zaawansowanymi wielkimi ich przedstawicielami rodzaj pomógł ustalić pokrewieństwo pomiędzy obiema grupami i blisko z nimi spokrewnionymi, również wymarłymi Archaeolemuridae.

ChalicotheriumW
Chalicotherium

Chalicotherium – rodzaj prehistorycznych ssaków, żyjących w oligocenie i dolnym miocenie na terenie Eurazji i Afryki. Zaliczane do nieparzystokopytnych zwierzę roślinożerne miało swoje przednie kończyny uzbrojone w potężne pazury ułatwiające mu – jak grabiami – obrywanie z drzew liści i gałązek oraz służące za narzędzie odstraszania napastników i do obrony. Pazury te zmuszały Chalicotherium do podpierania się kłykciami palców podczas chodzenia, tak jak to robią współczesne goryle.

Deinotherium bozasiW
Deinotherium bozasi

Deinotherium bozasi – wymarły trąbowiec z rodzaju Deinotherium.

DinofelisW
Dinofelis

Dinofelis – wymarły rodzaj kotowatych z grupy kotów szablozębnych, żyjący w pliocenie i plejstocenie na obszarze wschodniej i południowej Afryki i wszystkich kontynentów półkuli północnej.

DissopsalisW
Dissopsalis

Dissopsalis – rodzaj wymarłego mięsożernego ssaka z rzędu pradrapieżnych. Jest to ostatni znany rodzaj należący do tego rzędu. Żył on obok swego krewnego o nazwie łacińskiej Hyaenodon weilini, także występującego w mioceńskich Chinach, ale ten gatunek hienodonta nie przetrwał do końca miocenu, jak Dissopsalis.

EkemboW
Ekembo

Ekembo – wymarły rodzaj człekokształtnych, obejmujący 2 gatunki zaliczane wcześniej do rodzaju prokonsul. Zamieszkiwał tereny Afryki Wschodniej w miocenie, skamieliny sprzed 19,5-17 milionów lat zaleziono na wyspach na Jeziorze Wiktorii. Wielkością mózgu przypominał współczesne większe koczkodanowce. W budowie kośćca nie zaznaczają się jeszcze przystosowania do typowego dla późniejszych człekokształtnych sposobu poruszania się przez brachiację.

Ekorus ekakeranW
Ekorus ekakeran

Ekorus ekakeran – duża wymarła łasica wielkości psa, zamieszkująca pod koniec miocenu około 6 milionów lat temu Kenię.

Elephas reckiW
Elephas recki

Elephas recki – wymarły gatunek słonia. Osiągał 4,5 metra wysokości i był największym słoniem jaki kiedykolwiek żył, większy od mamuta kolumbijskiego. Egzystował w Afryce, choć pojedyncze znaleziska pochodzą też z półwyspu Arabskiego. Najstarsze znaleziska mają minimum 3,6 miliona lat, a najmłodsze z plejstocenu około 900 tysięcy lat temu. Jest też jedno niekompletne znalezisko z Egiptu z utworów holocenu, jest ono jednak dyskusyjne. Słoń indyjski należy do tego samego rodzaju co Elephas recki.

Giraffa jumaeW
Giraffa jumae

Giraffa jumae – wymarły gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny żyrafowatych. Zwierzę zamieszkiwało tereny od Malawi do Czadu. Ten bądź blisko spokrewniony z nim inny gatunek żył również w Turcji. Holotyp odkryto podczas wykopów w górnego ogniwa formacji Rawi przez Louisa Leakeya w latach trzydziestych XX wieku razem ze szczątkami nosorożca białego, świniowatych, Metridiochoerus andrewsi, Hippopotamus gorgops i prawie kompletnej żuchwy hipopotama karłowatego.

HipparionW
Hipparion

Hipparion – wymarły rodzaj nieparzystokopytnych z rodziny koniowatych, żyjący od miocenu do plejstocenu. Zasiedlał Amerykę Północną, Eurazję i Afrykę.

Hippopotamus gorgopsW
Hippopotamus gorgops

Hippopotamus gorgops – wymarły gatunek ssaka z rodziny hipopomowatych (Hippopotamidae). Pojawił się w Afryce podczas późnego miocenu około 5 milionów lat temu, następnie rozprzestrzenił się na teren Europy w czasie wczesnego pliocenu, z którego to okresu pochodzą najstarsze odnalezione europejskie szczątki. Wyginął przed ostatnią epoką lodowcową około 700 tys. lat temu.

Homo antecessorW
Homo antecessor

Homo antecessor – wymarły gatunek hominidów o objętości mózgu około 1000 cm³.

Homo ergasterW
Homo ergaster

Homo ergaster – to wymarły gatunek lub podgatunek archaicznych ludzi, którzy żyli w Afryce we wczesnym plejstocenie czyli ok. 1,9–1,6 mln lat temu. To, czy H. ergaster stanowi własny gatunek, czy też należy go włączyć do H. erectus, jest ciągłym i nierozwiązanym sporem w ramach paleoantropologii. Zwolennicy synonimizacji zwykle określają H. ergastera jako „Afrykański Homo erectus” lub „Homo erectus ergaster”.

Homo gautengensisW
Homo gautengensis

Homo gautengensis – gatunek z rodziny człowiekowatych opisany przez antropologa fizycznego Darrena Curnoe w 2010. Opisany na podstawie skamieniałości odnalezionych w Republice Południowej Afryki, które były początkowo zidentyfikowane jako Homo habilis, Homo ergaster, a niejednokrotnie jako australopitek. Darren Curnoe uważa swoje znalezisko za szczątki najstarszego gatunku rodzaju Homo.

Homo habilisW
Homo habilis

Homo habilis – kopalny gatunek człowieka z Afryki Wschodniej, który żył 2,5-1 mln lat temu.

Homo nalediW
Homo naledi

Homo naledi – kopalny gatunek człowieka, odkryty w październiku 2013 roku podczas prac archeologicznych prowadzonych przez międzynarodowy zespół pod kierownictwem Lee R. Bergera w jednej z jaskiń na terenie Republiki Południowej Afryki. Po raz pierwszy gatunek opisano naukowo w 2015 roku w elektronicznym wydaniu eLife. Żył w plejstocenie; dokładny wiek znanych skamieniałości przedstawicieli gatunku jest niepewny, lecz badania Dirksa i współpracowników (2017) pozwoliły na stwierdzenie, że skamieniałości te najprawdopodobniej mają nie mniej niż 236 tysięcy lat i nie więcej niż 335 tysięcy lat.

Homo rudolfensisW
Homo rudolfensis

Homo rudolfensis – gatunek kopalnego hominida, przedstawiciela rodzaju Homo z Afryki Wschodniej, 1,78–1,95 mln lat temu.

Jeleń olbrzymiW
Jeleń olbrzymi

Jeleń olbrzymi, łoś irlandzki – gatunek wymarłego ssaka z rodziny jeleniowatych.

Kenyanthropus platyopsW
Kenyanthropus platyops

Homo platyops – żyjący ok. 3,5–3,2 mln lat temu wymarły gatunek ssaka naczelnego należący do podrodziny Homininae.

Mammuthus africanavusW
Mammuthus africanavus

Mamut afrykański − jeden z najstarszych gatunków mamutów. Pojawił się około 4,8 miliona lat temu w okresie pliocenu. Skamieniałości z tego okresu odkryto na stanowiskach w Czadzie, Libii, Maroko i Tunezji.

Mammuthus subplanifronsW
Mammuthus subplanifrons

Mammuthus subplanifrons – gatunek mamuta żyjącego w południowej Afryce w wczesnym pliocenie, około 5 mln lat temu. Jest najstarszym znanym mamutem, analizy filogenetyczne sugerują, że również najbardziej bazalnym. Mammuthus subplanifrons został opisany w 1928 roku przez Henry'ego Fairfielda Osborna.

MegistoteriumW
Megistoterium

Megistoterium – rodzaj wymarłych ssaków z rodziny hienodontów (Hyaenodontidae). Jeden z największych mięsożernych ssaków lądowych w dziejach ziemi, zaliczany nie do rzędu drapieżnych, a do kreodontów (pradrapieżnych). Był jednym z ostatnich przedstawicieli swej grupy. Zamieszkiwał Afrykę na terenach dzisiejszej Libii i Egipcie 24-21 milionów lat temu. Osiągał 1,7 metra wzrostu, 4-6 metrów długości i prawdopodobnie masę ok. 500 kilogramów. Jego czaszka osiągała długość 60 cm. Samiec był większy od samicy. Zwierzę to było – wraz z mongolskim andrewzarchem – największym znanym drapieżnym ssakiem lądowym w dziejach.

MoeritheriidaeW
Moeritheriidae

Moeritheriidae – jedne z najprymitywniejszych i najstarszych znanych trąbowców. Pierwsze skamieniałości Moeritherium odkrył Charles Andrews w 1901 r. w sławnej niecce El Fayoum w Egipcie w osadach późnoeoceńskich około 37-35 milionów lat temu. Nazwa tego rodzaju oznacza "zwierzę z jeziora Moeris".

OrrorinW
Orrorin

Praeanthropus tugenensis – wymarły gatunek ssaka człekokształtnego, jeden z najstarszych znanych przedstawicieli linii rozwojowej hominidów. Pierwszego odkrycia dokonał zespół Martina Pickforda i Brigitte Senut w 2000 r. w Kenii, w późnomioceńskich pokładach formacji Lukeino. Z powodu roku odkrycia został nazwany przez prasę „człowiekiem milenijnym”.

Pachycrocuta brevirostrisW
Pachycrocuta brevirostris

Hiena krótkopyska, hiena olbrzymia - wymarła, olbrzymia, prehistoryczna hiena krótkopyska z rodzaju Pachycrocuta o wielkości zbliżonej do dzisiejszego lwa afrykańskiego, osiągała wysokość 1 metra, jednak była masywniejsza. To zaliczane do megafauny zwierzę jest uznawane za największą hienę, jaka kiedykolwiek żyła. Zamieszkiwała pod koniec pliocenu i środkowego plejstocenu wschodnią i południową Afrykę i Azję. W odróżnieniu od dzisiejszych hien, była aktywnym myśliwym.

PaleotragusW
Paleotragus

Paleotragus – wymarły rodzaj ssaków z rodziny żyrafowatych, występujący w Afryce w miocenie.

Paranthropus aethiopicusW
Paranthropus aethiopicus

Paranthropus aethiopicus – przedstawiciel rodzaju Paranthropus. Wiek znalezionych szczątków szacowany jest na ok. 2,5 mln lat.

Paranthropus boiseiW
Paranthropus boisei

Paranthropus boisei – gatunek wymarłego hominida, przedstawiciel australopiteków masywnych, który zamieszkiwał Afrykę ok. 2,3–1,2 mln lat temu. Miał silne i duże szczęki wyposażone w szerokie zęby służące do rozcierania roślinnego pokarmu. Równie masywnie zbudowana była jego czaszka, która m.in. posiadała wydatny grzebień kostny na wierzchu.

Paranthropus robustusW
Paranthropus robustus

Paranthropus robustus – przedstawiciel australopiteków masywnych.

ParantropW
Parantrop

Parantrop – masywne australopiteki sklasyfikowane jako odrębny rodzaj człowiekowatych. Prawdopodobnie stanowiły boczną gałąź, nie prowadzącą do linii Homo. Pomimo że miały większą twarz, szczęki i zęby, ich mózg i ciało były tylko nieznacznie większe od pozostałych australopiteków. Były przystosowane do spożywania twardej żywności roślinnej.

PraeanthropusW
Praeanthropus

Praeanthropus – rodzaj wymarłych hominidów, do którego Cela-Conde i Ayala proponują włączyć rodzaj Orrorin i wiele gatunków australopiteków. Charakteryzuje się rozwojem postawy wyprostowanej.

Prokonsul (małpa)W
Prokonsul (małpa)

Prokonsul (Proconsul) – rodzaj kopalnych małp z rodziny prokonsuli (Proconsulidae), żyjących w okresie miocenu na terenie Afryki, Azji oraz Europy. Cechy gatunków zaliczanych do tego rodzaju wskazują na pokrewieństwo ze wspólnym przodkiem małp człekokształtnych. Poruszały się na czterech kończynach, prowadziły nadrzewny i naziemny tryb życia.

ProtocetusW
Protocetus

Protocetus – rodzaj niewielkiego prymitywnego walenia z rodziny Protocetidae. Żył w środkowym eocenie na terenie dzisiejszego Egiptu. Opisano trzy gatunki należące do tego rodzaju, jednak dwa spośród nich zostały włączone do osobnego rodzaju prawaleni z rodziny Remingtonocetidae – jedynym gatunkiem zaliczanym do rodzaju Protocetus pozostał Protocetus atavus.

SahelantropW
Sahelantrop

Sahelanthropus tchadensis – wymarły gatunek ssaka człekokształtnego. Żył około 7 mln lat temu w Środkowej Afryce. Właściwie nic nie wiadomo o tych istotach poza wyglądem ich czaszek, które odnaleziono w latach 2001–2002 w okolicach jeziora Czad. Czaszki wyglądają podobnie do ludzkich. Płaska twarz, podobne uzębienie, jedynie znacznie mniejsza puszka mózgowa i szerszy rozstaw oczodołów.

Serengetilagus praecapensisW
Serengetilagus praecapensis

Serengetilagus praecapensis – gatunek wymarłego ssaka z rodziny zającowatych zamieszkującego od miocenu do pliocenu północne tereny obecnej Tanzanii. Kopalne ślady występowania gatunku odkryto w Laetoli – stanowisku archeologicznym w północnej Tanzanii. Gatunek charakteryzował się szeregiem specyficznych cech nieznanych u innych zajęczaków.

SivatheriumW
Sivatherium

Sivatherium – wymarły rodzaj ssaków z rodziny żyrafowatych, żyjący od pliocenu do holocenu.

Ursus arctos crowtheriW
Ursus arctos crowtheri

†Ursus arctos crowtheri – wymarły podgatunek niedźwiedzia brunatnego.

Zebra kwaggaW
Zebra kwagga

Zebra kwagga, dawniej także: kwagga – wymarły podgatunek zebry stepowej, żyjący w Afryce Południowej do XIX wieku. Przez długi czas uznawano ją za osobny gatunek, dopiero badania genetyczne wykazały, że stanowi najdalej wysunięty na południe podgatunek zebry stepowej. Szczególnie blisko spokrewniona była z zebrą damarską. Jej nazwa pochodzi od wydawanego odgłosu, zapisywanego po angielsku jako kwa-ha-ha.