W

Aligator amerykański, aligator missisipijski – gatunek krokodyla z rodziny aligatorowatych (Alligatoridae). Zamieszkuje tereny podmokłe w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Zimuje na lądzie w wygrzebanych przez siebie norach w pobliżu wody.

W

Aligator chiński – gatunek krokodyla z rodziny aligatorowatych (Alligatoridae). Zamieszkuje niewielki obszar nad dolnym biegiem rzeki Jangcy w Chinach, co czyni go jedynym członkiem rodziny żyjącym w Starym Świecie. Zimuje na lądzie w wygrzebanych przez siebie norach w pobliżu wody.

W

Aligatorowate (Alligatoridae) – rodzina gadów z rzędu krokodyli. Zaliczają się do niej aligatory i kajmany. Zwierzęta te zamieszkują strefę gorącą obu Ameryk i wschodnie Chiny. Południowo-wschodnią część USA zamieszkuje aligator missisipijski. Kajmany zamieszkują Amerykę Południową aż do Meksyku.

W

Alligator – rodzaj krokodyli z rodziny aligatorowatych (Alligatoridae). Należą do niego dwa współczesne gatunki: aligator amerykański oraz aligator chiński, a także kilka gatunków wymarłych. Według definicji filogenetycznej przedstawionej w 1999 roku przez Christophera Brochu rodzaj obejmuje ostatniego wspólnego przodka aligatora amerykańskiego, aligatora chińskiego, A. prenasalis, A. mcgrewi, A. olseni, A. mefferdi i wszystkich jego potomków.

W

Alligatoroidea – nadrodzina krokodyli. Według definicji filogenetycznej przedstawionej w 2003 roku przez Christophera Brochu obejmuje wszystkie krokodyle spokrewnione bliżej z aligatorem amerykańskim niż z krokodylem nilowym lub gawialem gangesowym. Do Alligatoroidea należy co najmniej siedem gatunków współczesnych – dwa aligatory i przynajmniej pięć gatunków kajmanów – oraz liczne formy wymarłe, spośród których niektóre były jednymi z największych krokodyli wszech czasów, takie jak Purussaurus. Najstarsi znani przedstawiciele grupy żyli pod koniec kredy, w kampanie. Najwcześniejsze i najbardziej bazalne Alligatoroidea były na tyle plezjomorficzne, że niekiedy klasyfikowano je jako bliżej spokrewnione z krokodylowatymi (Crocodylidae) niż z aligatorami. Aligatoroidy bardziej zaawansowane niż Leidyosuchus i Deinosuchus dzielą się na dwie główne grupy – Diplocynodontinae oraz Globidonta, do której należą wszyscy współcześni przedstawiciele kladu. Według badań przeprowadzonych przez Paolo Pirasa i współpracowników Alligatoroidea są mniej wrażliwe na globalne zmiany klimatycznie niż ich grupa siostrzana – Crocodyloidea.Uproszczony kladogram Alligatoroidea według Brochu (2003)

W

Crocodyloidea – nadrodzina krokodyli. Według definicji filogenetycznej przedstawionej w 2003 roku przez Christophera Brochu obejmuje wszystkie krokodyle spokrewnione bliżej z krokodylem nilowym niż z aligatorem amerykańskim lub gawialem gangesowym. Najstarszym znanym przedstawicielem Crocodyloidea jest Prodiplocynodon langi z mastrychtu Ameryki Północnej. Jest znany z ubogiego materiału kopalnego, wiadomo jednak, że ogólnym kształtem ciała przypominał najbardziej bazalne Alligatoroidea. Niektóre wczesnopaleogenowe Crocodyloidea z półkuli północnej bywały zaliczane do rodzaju Asiatosuchus pomimo różnic w stosunku do gatunku typowego – A. grangeri. Również do rodzaju Crocodylus przez długi czas przypisywano skamieniałości pochodzące z wczesnego trzeciorzędu, a nawet kredy, pomimo iż Crocodylus jest znacznie młodszą linią ewolucyjną. Niejasna jest pozycja filogenetyczna grupy Mekosuchinae – niektóre analizy sugerują, że są one bazalnymi przedstawicielami Crocodylidae, podczas gdy inne – że stanowią takson siostrzany dla Crocodylidae. Z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Salisbury'ego i współpracowników (2010) wynika, że część rodzajów zaliczanych do Mekosuchinae jest bazalnymi przedstawicielami Crocodyloidea, zaś inne są przedstawicielami rodziny Crocodylidae nie należącymi do podrodziny Crocodylinae.

W

Crocodylus – rodzaj zauropsyda z rodziny krokodylowatych (Crocodylidae).

W

Gavialis – rodzaj krokodyli z rodziny gawialowatych (Gavialidae). Oprócz żyjącego współcześnie gawiala gangesowego do tego rodzaju zaliczono również kilka gatunków wymarłych – występujące na terenie Indii i Mjanmy Gavialis breviceps z wczesnego miocenu, G. curvirostris z wczesnego i późnego miocenu, G. pachyrhynchus z późnego miocenu, G. lewisi ze środkowego pliocenu, G. hysudricus z późnego pliocenu i G. leptodus z późnego plejstocenu, G. browni z wczesnego pliocenu Indii, G. colombianus z późnego oligocenu Kolumbii oraz nienazwany gatunek z późnego miocenu Iraku. Martin i współpracownicy (2012) wyróżniają jedynie trzy gatunki: G. gangeticus, G. lewisi i G. bengawanicus z wczesnego plejstocenu Tajlandii. Większość pozostałych gatunków wymaga rewizji taksonomicznej. G. lewisi może być najbliżej spokrewniony z G. bengawanicus, a G. gangeticus – stanowić grupę siostrzaną dla tego kladu. Do potwierdzenia tej hipotezy wymagane jest jednak dokładniejsze zbadanie G. lewisi.

W

Gavialoidea – klad krokodyli. Według definicji filogenetycznej przedstawionej w 2003 roku przez Christophera Brochu obejmuje wszystkie krokodyle spokrewnione bliżej z gawialem gangesowym niż z krokodylem nilowym lub aligatorem amerykańskim. Wszystkie znane Gavialoidea miały długie pyski, a wiele cech diagnostycznych tej grupy jest związanych z obecnością długiego i wąskiego pyska. Do Gavialoidea może jednak należeć również grupa Tomistominae – co sugerują badania molekularne – której najstarsi przedstawiciele budową przypominali wczesne Crocodyloidea, takie jak Brachyuranochampsa. Najstarszymi znanymi gawialoidami są Thoracosaurus oraz formy pokrewne, żyjące w późnej kredzie i paleocenie. Były one często klasyfikowane w grupie Tomistominae, jednak cechy łączące je z Tomistoma są plezjomorficzne, a analizy filogenetyczne sugerują ich bliższe pokrewieństwo z gawialem.

W

Gawial gangesowy, gawial – gatunek krokodyla z rodziny gawialowatych (Gavialidae), obejmującej jeszcze krokodyla gawialowego.

W

Gawialowate (Gavialidae) – rodzina krokodyli reprezentowana obecnie przez jeden gatunek, gawiala gangesowego, choć czasami zalicza się też krokodyla gawialowego, mającego cechy i krokodyli właściwych, i gawiali. Do Gavialidae należy także m.in. wymarły Rhamphosuchus, jeden z największych krokodyli w historii.

W

Globidonta – klad krokodyli z grupy Alligatoroidea. Został nazwany w 1999 roku przez Christophera Brochu. Według definicji filogenetycznej przedstawionej wówczas przez autora, grupa ta obejmuje wszystkie krokodyle bliżej spokrewnione z aligatorem amerykańskim niż z Diplocynodon ratelii. Pierwsi przedstawiciele Globidonta pojawili się w kampanie i już wówczas byli bardzo zaawansowani. W późnej kredzie i trzeciorzędzie mieli krótkie, szerokie pyski oraz powiększone zęby z przodu szczęk. Cechy te sugerują, że pod względem ekologii wczesne Globidonta różniły się od współczesnych kajmanów i aligatorów – niektórzy naukowcy uważają, że były przystosowane do odżywiania się zwierzętami chronionymi przez twarde muszle.Kladogram Globidonta według Brochu (2003)

W

Kajman czarny – gatunek gada z rodziny aligatorowatych.OpisUważany za największego przedstawiciela aligatorowatych. Ciemno ubarwiony, na dolnej szczęce szare paski, które u starszych osobników stają się brązowe. Na bokach ciała jasnożółte lub białe paski, bardziej wyraziste u młodych zwierząt. Wyglądem odbiega od pozostałych kajmanów, szczególnie czaszka, która ma wyraźnie większe oczy i stosunkowo węższy pysk. Podobnie jak u innych ma kostny twór rozszerzający od oczu w dół pyska. Rozmiarysamce dorastają do 4 m .Masa ciała nieznana. BiotopSłodkowodny. Rzeki i strumienie o spokojnym nurcie, jeziora i zalewowe obszary podczas pory deszczowej. PokarmRyby i inne wodne kręgowce, w tym duże kapibary. RozmnażaniePodczas pory suchej samica buduje gniazdo w kształcie kopca o średnicy ok. 1,5 m, do którego składa od 30 do 65 jaj. Gniazda mogą być usytuowane zarówno w ukrytym jak i otwartym miejscu, często w pobliżu gniazd innych samic. Samica pozostaje w pobliżu gniazda. Kiedy młode mają się wylęgać samica odgrzebuje gniazdo i pomaga młodym wydostać się z niego. Okres inkubacji trwa pomiędzy 42 a 90 dni i zbiega się z początkiem pory deszczowej. WystępowanieAmeryka Południowa: Boliwia, Brazylia, Kolumbia, Ekwador, Gujana Francuska, Gujana, Peru, Wenezuela (prawdopodobnie). Na wolności żyje ok. 25-50 tys. osobników.

W

Kajman karłowaty, kajman Cuviera – gatunek gada z rodziny aligatorowatych.OpisNa grzbiecie i brzuchu ma pancerz z kostnych płyt. Budowa głowy różni się od pozostałych krokodyli - jest krótka, bardzo gładka i wklęsła z wysoką czaszką i zadartym pyskiem oraz dolną szczęką wyraźnie podniesioną do góry. Kształt czaszki może mieć związek z kopaniem nor, których używają jako schronienia podczas dnia. Młode są brązowe ze słabymi paskami. Dorosłe są ciemniejsze. Głowa barwy czekoladowo-brązowej z takim kolorem tęczówki. Dolna szczęka w białe paski. W odróżnieniu od innych kajmanów toleruje chłodniejszą wodę. RozmiaryPrzed 2010 rokiem uznawany za najmniejszego przedstawiciela aligatorowatych i najmniejszego w ogóle ze wszystkich krokodyli, o długości ciała samców 1,5–1,6 m i długości ciała samic 1,2 m. Campos, Sanaiotti i Magnusson (2010) stwierdzili jednak, że całkowita długość ciała tych kajmanów jest niedoszacowywana z uwagi na utratę końcówki ogona przez wielu przedstawicieli gatunku. Szacując całkowitą długość ciała na podstawie długości ciała bez ogona autorzy stwierdzili, że wielu przedstawicieli tego gatunku bez uszkodzeń ogona przekraczałoby 1,8 m długości, a największy zbadany przed nich osobnik osiągnąłby 2,1 m długości. Oznacza to, że kajmany karłowate osiągają rozmiary porównywalne z rozmiarami aligatorów chińskich i krokodylowatych z rodzaju Osteolaemus. BiotopRzeki wylewające w porze deszczowej porośnięte nadbrzeżnym lasem pomiędzy Amazonką i Orinoko oraz zalewowe lasy wokół większych jezior. Także małe strumienie i większe rzeki w Boliwii z odsłoniętym brzegiem. PokarmRyby i wodne bezkręgowce: kraby, mięczaki, krewetki, a także lądowe bezkręgowce. Ich krótkie zakrzywione do tyłu zęby są szczególnie przystosowane do kruszenia skorupiaków. Młode żywią się małymi bezkręgowcami w tym owadami. BehawiorKopie nory, w których spędza dzień. Wieczorem odbywa wędrówki nawet na znaczne odległości. RozmnażanieSamica buduje gniazdo w kształcie kopca najczęściej w ukrytym miejscu, do którego składa od 10 do 25 jaj. Okres inkubacji trwa ok. 90 dni. Świeżo wylęgnięty młody nie może wejść od razu do wody, a dopiero gdy wyschnie warstwa śluzu, którą jest pokryty. WystępowanieAmeryka Południowa: Boliwia, Brazylia, Kolumbia, Ekwador, Gujana Francuska, Gujana, Paragwaj, Peru, Surinam, Wenezuela. Szacowana dzika populacja wynosi: ponad 1.000.000 osobników.

W

Kajman okularowy, kajman krokodylowy – gatunek gada z rodziny aligatorowatych (Alligatoridae).

W

Kajman Schneidera – gatunek gada z rodziny aligatorowatych.OpisJeden z najmniejszych gatunków krokodyli. Głowa wysoka, pysk wydłużony, stosunkowo najwęższy ze wszystkich kajmanów, bez belki kostnej między oczami. Barwa ciała z wierzchu czekoladowo-brązowa, na brzuchu jaśniejsza z ciemnymi plamami. RozmiaryDługość: samce do 170 cm, zwykle tylko do 150 cm, samice zwykle do 125 cm. BiotopZamieszkuje wartko płynące rzeki i strumienie o żwirowatym dnie na porosłych dżunglą terenach. PokarmŻywi się głównie rybami, płazami i bezkręgowcami. Biologia i zwyczaje słabo poznane. Behawior. RozmnażanieOkres inkubacji jaj dość długi - w temperaturze 28-32 °C wynosi ok. 115 dni. Objęty międzynarodową ochroną. WystępowaniePogranicze dorzeczy Amazonki i Orinoko w Ameryce Południowej.

W

Kajman szerokopyski – gatunek gada z rodziny aligatorowatych.OpisPysk szeroki, a w stosunku do długości szerszy niż ma aligator amerykański. Ubarwienie jasnooliwkowe. Grzbiet pokryty płytkami kostnymi. RozmiaryDługość do ok. 2 m BiotopWystępuje zarówno w wodzie słodkiej jak i słonej: zarośla mangrowe, bagna. Także wokół przybrzeżnych wysp Oceanu Atlantyckiego wśród namorzyn. PokarmGłównie wodne bezkręgowce, a przede wszystkim ślimaki, oraz ryby, płazy i inne. Wydaje się, że ich szczęki są przystosowane do zgniatania pancerzy żółwi. Behawior. RozmnażaniePodczas pory deszczowej samica buduje gniazdo na niedostępnych wyspach rzecznych lub na brzegu powyżej poziomu wody w kształcie kopca z błota i szczątków roślinnych, do którego składa między 20 do 60 jaj w dwóch warstwach, dzięki czemu tworzy się niewielka różnica temperatur pomiędzy nimi co może przyczyniać się do innych płci w embrionach poszczególnych warstw. Okres wylęgania trwa ok. 70 dni. W czasie wylęgu samica otwiera gniazdo pomagając młodym dostać się do wody. Przy budowie gniazda oraz w okresie ochrony młodych w wodzie może pomagać jej samiec. WystępowaniePółnocna Argentyna, Boliwia, południowo-wschodnia Brazylia, Paragwaj, Urugwaj. Szacowana dzika populacja wynosi od 250 do 500 tysięcy osobników.

W

Kajman żakare – gatunek gada z rodziny aligatorowatych.

W

Kajmany (Caimaninae) – podrodzina gadów z rodziny aligatorów, obejmująca gatunki z rodzajów Caiman, Melanosuchus i Paleosuchus. Kajmany mają duże płytki kostne wzmacniające rogowe tarczki brzuszne. Długość dorosłych kajmanów od 1,5 – kajman Schneidera – do 4,5 m – kajman czarny. Występują w Ameryce Środkowej i Południowej.Rodzaje i gatunkiRodzaj Caiman kajman okularowy kajman szerokopyski kajman żakare Rodzaj Melanosuchus kajman czarny Rodzaj Paleosuchus kajman karłowaty kajman Schneidera

W

Krokodyl amerykański – gatunek gada z rodziny krokodylowatych (Crocodylidae).Opis RozmiaryDługość przeciętna 3,5 m Masa ciała 180–450 kg. BiotopSpotykane są zarówno w wodzie słodkiej jak i słonej, ale zazwyczaj można je spotkać przy ujściach rzek i w słonych lagunach wśród roślinności mangrowej. PokarmGłównie ryby, a poza tym ptaki, małe ssaki, kraby i żółwie. Swoje ofiary atakuje i zjada pod wodą. BehawiorW odległości 3–9 m od brzegu rzeki kopią nory, w których zimują, tj. wtedy, gdy temperatura wody spada poniżej 18 °C. Polują czekając bez ruchu w wodzie aż potencjalna zdobycz przybliży się do nich na odpowiednią odległość, wtedy chwytają ją i usiłują utopić. Podczas zimy, tempo przemiany materii spada na tyle, że mogą obejść się bez jedzenia przez kilka miesięcy. RozmnażanieDojrzałość osiągają przy długości 2,5 m. Samice szykują gniazda w czasie pory suchej w jamach albo na błotnych lub piaskowych kopcach. Po dwumiesięcznych zalotach samice swą gotowość sygnalizują samcom wydawaniem dźwięków i podnoszeniem głowy oraz pokazując gardło. Samica składa od 30 do 60 jaj. Przysypuje kopiec piaskiem i czeka w pobliżu aż zakończy się proces inkubacji, który w promieniach słońca trwa 90 dni. Samica w tym czasie ochrania gniazdo i jest obecna przy wylęgu młodych, który przypada na początek pory deszczowej. Oboje rodzice chronią młode w początkowym okresie życia. WystępowaniePołudniowa Floryda i Wielkie Antyle, Ameryka Środkowa i północna Ameryka Południowa.

W

Krokodyl australijski, krokodyl Johnstona, australijski krokodyl słodkowodny – gatunek gada z rodziny krokodylowatych. Nie jest uważany za niebezpieczny dla ludzi.OpisWąski pysk zwężający się ku końcowi jest wyposażony w liczne ostre zęby. Ubarwienie ciała jasnobrązowe z ciemniejszymi miejscami na ciele i ogonie, drobniejsze na szyi i nakrapiane na pysku w różnym stopniu u różnych osobników. Tarcze kostne na ciele są stosunkowo duże. RozmiaryDługość do 2,5 do 3 m (samiec), 2,0 do 2,1 m (samica). Masa ciała kg. BiotopSłodkowodne jeziora, baseny powstałe po ustępującej powodzi oraz bagna. Także niezasolone górne odcinki rzek i zatoczki. Chociaż toleruje słoną wodę to zdecydowanie jej unika, gdyż tam musiałby konkurować z krokodylem różańcowym. PokarmKształt pyska, podobny jak ma gawial gangesowy, wskazuje przystosowanie do chwytania ryb. Oprócz nich różne bezkręgowce i małe kręgowce: ptaki, nietoperze, gady, płazy, ssaki. ZachowanieChwyta zdobycz błyskawicznym ruchem głowy w bok. W czasie pory suchej kiedy brakuje zdobyczy długo głoduje. RozmnażanieSamce dojrzewają przy ok. 1,5 m długości, a samice przy nieznacznie mniejszej. Zaloty rozpoczynają się na początku pory suchej, a składanie jaj ma miejsce między lipcem a wrześniem. Samice kopią gniazda 12 do 20 cm głębokie w łachach piasku pozostawionych przez ustępującą wodę pory deszczowej, do których składają od 4 do 20, a przeciętnie 13 jaj. Okres wylęgania trwa zazwyczaj od 75 do 85 dni. Pod koniec okresu wylęgania samice powracają do gniazd i czekają na wołanie wylęgniętych młodych. Przenoszą wylęgnięte młode do wody w pyskach. Samice chronią młode przez pewien okres. WystępowaniePółnocna Australia. Szacowana dzika populacja wynosi od 50.000 do 100.000 osobników.

W

Krokodyl błotny – gatunek gada z rodziny krokodylowatych.OpisPodobny do krokodyla nilowego. Jednakże tarcze grzbietowe ma ułożone nieregularnie, głowę krótszą i szerszą, która przypomina głowę aligatora. Jednak wielki i widoczny czwarty ząb wskazuje, że jest krokodylem. Głowa stosunkowo płaska z wysoko umieszczonymi oczami, otworami usznymi i nozdrzami, dzięki czemu może zanurzyć całe ciało pod wodę pozostawiając narządy zmysłów na powierzchni. Oko ma ochronną trzecią powiekę, której używa podczas nurkowania. Tylne odnóża z błonami pływnymi nie służą do pływania, a rolę tę pełni ogon. Grzbiet zielonooliwkowy w różnych odcieniach. RozmiaryDługość do 4–5 m. BiotopSłodkie płytkie wody: rzeki, jeziora i przede wszystkim tereny bagniste. PokarmRyby, żaby, żółwie, skorupiaki, ptaki, ssaki.

W

Krokodyl filipiński – gatunek gada z rodziny krokodylowatych (Crocoylidae).OpisPysk w stosunku do reszty ciała stosunkowo szeroki. Na grzbiecie występują grube tarcze z kostnymi płytami. RozmiaryDługość do 3 m BiotopPreferują słodkowodne bagniska, duże rzeki, małe jeziora i stawy. PokarmGłównie ryby, bezkręgowce, małe płazy i gady.RozmnażaniePod koniec pory suchej samica składa do kopca zbudowanego z liści i błota od 7 do 14 jaj. Oboje rodzice opiekują się jajami i wylęgniętymi młodymi. WystępowanieDawniej zamieszkiwał całe Filipiny, a obecnie żyje niewielka ich liczba na kilku mniejszych wyspach.

W

Krokodyl gawialowy, krokodyl sundajski – gatunek krokodyla z grupy Tomistominae.SystematykaKrokodyl gawialowy jest jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem rodzaju Tomistoma i grupy Tomistominae. Tradycyjnie zaliczany do rodziny krokodylowatych, co wspierają dane morfologiczne, jednak badania molekularne sugerują, że należy do gawiali. Rozwój czaszki Tomistoma schlegelii, kształt całej głowy, jak również jej części rostralnej i postrostralnej bardziej przypominają tę występującą u Crocodylidae, co wspiera hipotezę o pokrewieństwie krokodyla gawialowego powstałą w oparciu o dane morfologiczne. MorfologiaOsiąga do 5 m długości. Głowa wąska i znacznie wydłużona. Podobny smukły kształt pyska ma gawial gangesowy i od niego pochodzi jego nazwa. Zęby długie, cienkie i ostre o jednakowej długości. Górna szczęka nie ma wycięć jak u innych przedstawicieli rodziny. Grzbiet oliwkowobrązowy, brzuch żółtozielony lub żółtawy, na ogonie szerokie poprzeczne ciemnobrązowe pręgi. BiotopSłodkowodne jeziora, rzeki i bagna. PokarmGłównie ryby oraz skorupiaki i ssaki. BehawiorWydłużony pysk z cienkimi długimi zębami jest wyspecjalizowanym narzędziem do chwytania ryb. RozmnażanieSezon godowy zaczyna się w maju. Samice budują gniazda w kształcie kopca do 60 cm wysokości. Budulcem są zazwyczaj suche liście i torf, do którego składają od 20 do 60 jaj. Każde jajo ma ok. 10 cm długości. Okres inkubacji trwa ok. 90 dni. Rodzice nie opiekują się młodymi. WystępowanieIndonezja:, Malezja:, prawdopodobnie Wietnam. Przypuszcza się, że został wytępiony w Tajlandii, bo od 1970 roku nie zaobserwowano tam żadnego osobnika. Dziką populację szacuje się na poniżej 2500 dorosłych osobników.

W

Krokodyl krótkopyski – gatunek gada z rodziny krokodylowatych.OpisGłowa i pysk bardzo krótkie. W nozdrzach występują zewnętrzne kostne przegrody oddzielające każdy otwór nosowy na dwie części. Nad górnymi powiekami kostne twory. Tęczówki oczu brązowe. Grzbiet ciemnobrązowy z czarnymi okrągłymi plamami. Młode osobniki są jasnobrązowe z czarnymi poprzecznymi szerokimi pręgami. Kolor brzucha jest żółtawy z licznymi czarnymi plamami. Na głowie występują żółte wzory. Długość krótkiego, stępionego pyska równa jest szerokości u podstawy. Tylne zęby większe od pozostałych są spłaszczone i otoczone zgrubiałymi pierścieniami co jest wynikiem przystosowania do miażdżenia pancerzy krabów i skorup mięczaków. Ogólnie przypomina małe kajmany z rodzaju Paleosuchus co może być spowodowane, że zajmuje podobną niszę ekologiczną. RozmiaryDługość do 1,8 m. BiotopCałoroczne słodkowodne małe zbiorniki wody, bagna wśród lasów deszczowych. PokarmRyby, płazy, skorupiaki, mięczaki oraz inne mniejsze zwierzęta. W czasie pory deszczowej przeważają ryby, a w pozostałym okresie skorupiaki. BehawiorZwierzę o aktywności nocnej. Dzień spędza w norach, które sam wykopuje. Niekiedy wejście do nory znajduje się pod powierzchnią wody. Zdarza się też, że dzień spędzają w małych zbiornikach ukryte pod korzeniami drzew. RozmnażanieOkres godowy zaczyna się na początku pory deszczowej. Samica buduje gniazdo w kształcie kopca z roślinnych szczątków, do którego składa ok. 10 jaj. Inkubacja jaj przebiega przez okres od 85 do 105 dni. Młode po wyjściu z gniazda mają ok. 28 cm długości. Samica ochrania gniazdo oraz wylęgnięte młode przez jakiś czas w wodzie. WystępowanieAfryka zachodnia i zachodnio-centralna: Angola, Benin, Burkina Faso, Kamerun, Republika Środkowoafrykańska, Kongo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Demokratyczna Republika Konga, Gwinea Równikowa, Gabon, Gambia, Ghana, Gwinea, Gwinea Bissau, Liberia, Mali, Nigeria, Senegal, Sierre Leone, Togo. Szacuje się, że dzika populacja wynosi od 25,000 do 100,000 osobników. Na tym samym obszarze występuje też krokodyl wąskopyski.

W

Krokodyl kubański – gatunek gada z rodziny krokodylowatych.

W

Krokodyl meksykański, krokodyl Moreleta – gatunek gada z rodziny krokodylowatych (Crocodylidae).OpisPysk szeroki jak na krokodyla. Ubarwiony podobnie jak krokodyl amerykański, ale ogólnie ciemniejszy. Szaro-brązowy z ciemniejszymi paskami na grzbiecie i ogonie. Tęczówka jest srebrzysto-brązowa. Młode są ubarwione jasnożółto z czarnymi paskami. RozmiaryDługość do 3 m. BiotopGłównie obszary słodkowodne, w tym bagna wśród lasów. Przebywa też w słonawej wodzie w pobliżu morskich wybrzeży. PokarmRyby i inne kręgowce. BehawiorTrudniejsze okresy pory suchej spędzają w norach. RozmnażaniePrzed nadejściem pory deszczowej samica buduje gniazdo w kształcie kopca, do którego składa od 20 do 45 jaj. Gniazdo znajduje się w pobliżu wody. Zdarza się, że kilka samic składa jaja do tego samego gniazda. Wylęgłe młode ochraniają zarówno samica jak i samiec. WystępowanieAmeryka Środkowa: Wschodni Meksyk, Gwatemala i Belize. Liczebność dzikiej populacji szacuje się od 10000 do 20000 osobników.

W

Krokodyl nilowy – jeden z trzech gatunków krokodyli występujących w Afryce. Drugi pod względem wielkości, zaraz po krokodylu różańcowym współcześnie żyjący gad i analogicznie drugi w rodzinie krokodylowatych. Może osiągać długość 5,5 metrów i masę blisko 1 tony. Występuje prawie w całej Afryce na południe od Sahary i na Madagaskarze. Był czczony w starożytnym Egipcie.

W

Krokodyl nowogwinejski – gatunek gada z rodziny krokodylowatych (Crocodylidae).OpisZ wyglądu podobny do krokodyla syjamskiego, szczególnie młode osobniki. Pysk jest stosunkowo wąski. Ubarwienie ciała brązowawe i szare z ciemnymi paskami na ciele i ogonie, które jest bardziej wyraźne u młodszych osobników. Gatunek ten jest rzadko spotykany w ogrodach zoologicznych jak i w hodowlach prywatnych, uznawany jest jako bardzo rzadki i trudno dostępny. RozmiaryDługość do 3,5 m (samce) i 2,7 (samice) BiotopSłodkowodne jeziora i bagna. PokarmRyby, wodne ptaki, płazy i gady. Młode jedzą wodne bezkręgowce i owady. BehawiorAktywny wieczorem i w nocy. RozmnażanieSamice dojrzewają przy długości 1,6 – 2 m, samce ok. 2,5 m. Z początkiem pory deszczowej samica buduje gniazdo w kształcie kopca, do którego składa od 22 do 45 jaj. Samica pozostaje w pobliżu aż do wylęgu, który następuje po ok. 80 dniach. Zaobserwowano, że zarówno samice jak i samce pomagają młodym wydostać się z gniazda i przenoszą je do wody. WystępowanieIndonezja, Papua-Nowa Gwinea i Wyspy Aru. Obecnie szacuje się, że populacja tego gatunku w przyrodzie to około 100 tys. sztuk.

W

Krokodyl orinokański, Krokodyl z Orinoko – gatunek gada z rodziny krokodylowatych.OpisNajwiększy drapieżnik Ameryki Południowej. Prawdopodobnie samce w sprzyjających warunkach mogą dorastać do 7 metrów długości. RozmiaryDługość do 5 m (samiec), 3,2 m (samica) Masa ciała 380 kg (samiec), 200 kg(samica). BiotopSezonowe słodkowodne rzeki. PokarmRyby, duże ptaki i małe ssaki. RozmnażaniePod koniec pory deszczowej kiedy wody już opadają i zaczyna się pora sucha wycofują się do nor wykopanych na brzegach rzeki. Samica wykopuje gniazdo w bagnistym terenie i zazwyczaj składa ok. 38-44 jaj, maksymalnie 66. Samica pozostaje w pobliżu gniazda aby chronić jaja. WystępowanieDziś żyje 1500 tych zwierząt w górnym i dolnym biegu rzeki Orinoko od Wenezueli do Kolumbii. Należy tam do zwierząt chronionych.

W

Krokodyl różańcowy – gatunek gada z rodziny krokodyli właściwych (krokodylowatych). Jest największym współcześnie żyjącym gadem, a także największym drapieżnikiem na lądzie i rzekach całego świata. Samce krokodyli różańcowych mogą osiągać 6,3 m długości i ważyć 1360 kg. Typowe rozmiary dorosłych samców mieszczą się w przedziale 4,3-5,2 m długości i 400-1000 kg wagi, ale zdarzają się również okazy o większych rozmiarach. Samice są o wiele mniejsze i zazwyczaj nie przekraczają 3 m długości. Krokodyle te mogą żyć w słonej wodzie, lecz najczęściej można je spotkać w lasach namorzynowych, estuariach, deltach rzek, lagunach i dolnych odcinkach rzek. Posiadają największy zasięg siedliskowy spośród wszystkich żyjących krokodyli, rozciągający się od wschodniego wybrzeża Indii, przez większą część Azji Południowo-Wschodniej do północnej Australii.

W

Krokodyl syjamski – gatunek gada z rodziny krokodylowatych krytycznie zagrożony wyginięciem. Szacuje się, że na wolności żyje około 100 egzemplarzy.OpisPysk stosunkowo szeroki, gładki z kostnym wyrostem za każdym okiem. RozmiaryDługość do 3 m (samiec) BiotopWzdłuż rzek płynących przez deszczowe lasy oraz bagna i laguny. PokarmGłównie ryby oraz płazy, gady i małe ssaki.RozmnażanieSamica składa do kopca z liści i błota od 20 do 50 jaj. Opiekuje się jajami i wylęgniętymi młodymi, którym pomaga wyjść z jaj i przenosi je do wody w pysku. WystępowanieDawniej cała Południowo-Wschodnia Azja, a obecnie na wolności żyje głównie w Kambodży.

W

Krokodyl wąskopyski, krokodyl pancerny – gatunek gada z rodziny krokodylowatych. Niektóre badania genetyczne sugerują, że gatunek ten nie należy do rodzaju Crocodylus; w związku z tym McAliley i in. (2006), wykluczywszy też jego przynależność do rodzaju Osteolaemus, zaproponowali przywrócenie mu historycznej nazwy rodzajowej Mecistops, po raz pierwszy użytej przez Johna Graya w 1844.OpisGłowa wąska, wydłużona z ostrym zakończeniem. Trzykrotnie dłuższa od szerokości u podstawy czaszki. Przednia część jasnożółtego brzucha pokryta tarczkami z rozwiniętymi płytkami kostnymi tworzącymi rodzaj pancerza. Stożkowate ostre zęby są tej samej wielkości. Ciemnooliwkowy lub żółtawy grzbiet pokrywają brązowe lub czarne plamy, które na tułowiu i ogonie są poprzecznie ułożone. RozmiaryDługość do 2,5 m, waga 125–230 kg. BiotopRzeki, jeziora, słone ujścia rzek i laguny. PokarmGłównie ryby oraz inne kręgowce. BehawiorW czasie suszy wędrują do większych zbiorników. RozmnażanieSamica składa jaja do gniazd na lądzie zbudowanych ze szczątków roślinnych. WystępowanieAfryka. Tradycyjnie do gatunku zaliczano populacje żyjące na obszarze od jeziora Tanganika na wschodzie do północnej Angoli na zachodzie i Senegalu na północy; badania Shirleya i współpracowników (2014) sugerują jednak, że populacje te należą do dwóch odrębnych gatunków, z których jeden zasiedla zachodnią, a drugi – środkową Afrykę. Shirley i współpracownicy (2018) zaliczyli do gatunku M. cataphractus tylko populacje z zachodniej Afryki, przenosząc populacje ze środkowej Afryki do odrębnego gatunku Mecistops leptorhynchus.

W

Krokodyle (Crocodilia) – rząd dużych gadów drapieżnych z grupy zauropsydów, wiodących ziemno-wodny tryb życia. Pojawiły się 83,5 mln lat temu. Są najbliższymi krewnymi ptaków i jedynymi prócz nich przetrwałymi do dziś archozaurami, a także jedynymi współcześnie występującymi członkami kladu Crurotarsi. Członkowie grupy Pseudosuchia, obejmującej krokodyle, pojawili się około 250 milionów lat temu w epoce wczesnego triasu. Różnicowały się w mezozoiku. Rząd krokodyli obejmuje jednak tylko rodziny krokodylowatych, aligatorowatych i gawialowatych.

W

Krokodylowate, krokodyle właściwe (Crocodylidae) – rodzina zauropsydów z rodzina (biologia)nadrodziny Crocodyloidea w rzędzie krokodyli (Crocodylia).

W

Mecistops – rodzaj zauropsyda z rodziny krokodylowatych (Crocodylidae).

W

Thoracosaurus – rodzaj krokodylomorfa żyjącego na przełomie kredy późnej i wczesnego paleocenu, 70 mln. lat temu. Jego skamieniałości zostały opisane w 1852 roku przez Josepha Leidy'ego.

W

Tomistoma – rodzaj krokodyli z grupy Tomistominae. Należy do niego współczesny krokodyl gawialowy, do Tomistoma przypisywano również wiele gatunków wymarłych, takich jak T. lusitanicum, T. petrolicum, T. calaritanum, T. taiwanicum, T. lyceense, T. champsoides, T. gaudense, T. dowsoni, nienazwany dotąd formalnie „T. pengheunsis” oraz wiele gatunków z eocenu północnej Afryki. Przynależność większości z nich do rodzaju Tomistoma jest jednak wątpliwa – gatunek T. machikanense został przeniesiony do odrębnego rodzaju Toyotamaphimeia, a wiele pozostałych może w rzeczywistości należeć do innych rodzajów, takich jak Gavialosuchus, lub być synonimami innych gatunków. Rodzaj Tomistoma jest znany w zapisie kopalnym od miocenu, choć niektóre gatunki o wątpliwej przynależności do tego rodzaju żyły już w eocenie. Przypisywano do niego gatunki występujące niemal na całym świecie; jedyny współczesny przedstawiciel, T. schlegelii, żyje w Azji Południowo-Wschodniej.