21 Propaganda PRL

Propaganda w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

Propaganda to działania propagujące określone postawy i zachowania oraz promujące osiągnięcia danych ludzi, grup czy też ustroju. W odniesieniu do Polski Ludowej występowała od 1945 do 1989 r., czyli przez cały okres jej istnienia. Wzorowana była na propagandzie radzieckiej. Miała kluczowe znaczenie w sferze polityki, życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego – stanowiła obok innych działań główny instrument władzy państwowej w Polsce. Propaganda PRL oprócz wpływu na treść przekazu informacyjnego, miała za zadanie kształtowanie postaw jednostek i zwalczanie propagandy kościelnej i języka codziennego. Jej celem było takie ukształtowanie postaw społeczeństwa, aby podlegało samokontroli, wychowanie społeczeństwa w uwielbieniu dla władzy – przy jednoczesnej nienawiści do wszystkiego, co od ówczesnej władzy państwowej nie pochodziło lub uniemożliwiało jej ogarnięcie całości życia społecznego. Ci, którzy nie ulegali propagandzie, traktowani byli na równi z wrogami i zastraszani siłą władzy, która „wszystko wie i wszystko przewidziała”.

Czterej pancerni i pies – serial telewizyjny w reżyserii Konrada Nałęckiego, według scenariusza Janusza Przymanowskiego na podstawie książki tegoż autora pod tym samym tytułem. Fabuła przedstawia losy załogi czołgu Rudy i psa Szarika podczas II wojny światowej. Serial powstał w latach 1966–1970. Czołówka serialu zmieniała się kilka razy: w odcinku 8, 9 i 10.

Czyn społeczny – w okresie PRL nazywano tak nieodpłatne prace wykonywane na rzecz ogółu, zwykle w dni wolne. Czyny społeczne najczęściej były organizowane przez zakłady pracy, szkoły, organizacje partyjne i młodzieżowe. W czynie społecznym były wykonywane prace, przez niektórych uważane za zbyteczne, które miały jedynie przekazywać ducha wspólnego dzieła dla kraju. Realizowano też większe przedsięwzięcia, jak na przykład budowa naziemnej kolei linowej „Elka” w Chorzowie, a także prace sezonowe.

Dziennik Telewizyjny – główny program informacyjny TVP1 w czasach PRL. W 1958 zastąpił Wiadomości Dnia, a w 1989 został zastąpiony przez Wiadomości TVP1. W latach 70. i 80. był głównym ośrodkiem propagandy władz PRL i PZPR, mogącym oddziaływać na całe społeczeństwo.

Kozietulszczyzna – termin powstały od nazwiska Jana Leona Kozietulskiego, który 30 listopada 1808 roku dowodził w bitwie pod Somosierrą szarżą szwadronu polskich szwoleżerów, mający świadczyć o niepotrzebnej, właściwej Polakom skłonności do brawury i osiąganiu mało znaczących zwycięstw kosztem ogromnych strat.

Kułak – pejoratywne określenie stosowane w ZSRR, a następnie w państwach bloku wschodniego wobec bogatego chłopa uznanego za zdziercę, wroga klasowego i "pijawkę na zdrowym ciele społeczności wiejskiej".

Manifest PKWN – odezwa Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego do narodu polskiego ogłoszona z datą 22 lipca 1944. Jako miejsce ogłoszenia podano miasto Chełm. W rzeczywistości został podpisany i zatwierdzony przez Józefa Stalina w Moskwie 20 lipca 1944, a następnie również tam ogłoszony. Manifest ukazał się w formie obwieszczenia wraz z pierwszymi dekretami PKWN jako rządu tymczasowego.

Muzeum Lenina w Krakowie – muzeum w Krakowie istniejące w latach 1954–1989.

Narodowe Święto Odrodzenia Polski – najważniejsze polskie święto państwowe w okresie Polski Ludowej, obchodzone co roku 22 lipca, na pamiątkę rocznicy ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w 1944 roku.

Plan Gomułki – projekt dotyczący zatrzymania zimnowojennego wyścigu zbrojeń. W odpowiedzi na zarzuty państw NATO wobec poprzedzającego go planu Rapackiego, plan Gomułki nie miał naruszać równowagi militarnej.

Plan Jaruzelskiego – projekt dotyczący ograniczenia zimnowojennego wyścigu zbrojeń i budowy zaufania w stosunkach międzynarodowych. Czteroelementowy plan sformułowany przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego powstał w 1987 roku.

Produkcyjniak – gatunek powieści lub filmu, realizujący założenia poetyki realizmu socjalistycznego, poświęcony tematowi socjalistycznej przebudowy kraju. Wzory dla tego gatunku ukształtowały się w Związku Radzieckim i zostały zaszczepione na gruncie polskim wraz z proklamowaniem socrealizmu. Za pierwowzór powieści produkcyjnej uznaje się utwór literacki Fiodora Gładkowa pod tytułem Cement z 1925.

Propaganda sukcesu – rodzaj propagandy wyolbrzymiający sukcesy ekipy rządzącej. Wszystkie problemy zostają zminimalizowane, a odpowiedzialność za nie zrzuca się na poprzednią ekipę, wrogie siły itp.

Reakcyjne podziemie – propagandowe określenie używane w okresie Polski Ludowej wobec wszystkich ugrupowań stawiających opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR, występujących przeciw władzy PPR i ugrupowań satelitarnych w latach 1944–1948. Przez propagandę władzy charakteryzowane były jako grupy uzbrojonych ludzi oparte na elemencie zacofanym, ciemnym, operującym prymitywnie sformułowanymi hasłami nacjonalistyczno-religijnymi, uprawiające terror. Mianem tym określano polskie organizacje: Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość, Narodowe Siły Zbrojne, Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, Armia Krajowa, Ruch Oporu Armii Krajowej, Konspiracyjne Wojsko Polskie i inne, ale też ukraińskie UPA i niemiecki Werwolf.

Referendum ludowe 1946 – sfałszowane referendum przeprowadzone w Polsce 30 czerwca 1946 roku w oparciu o ustawy: o głosowaniu ludowym uchwaloną przez Krajową Radę Narodową 27 kwietnia 1946 i ustawę o przeprowadzeniu głosowania ludowego uchwaloną przez KRN 28 kwietnia 1946. Ustawę o głosowaniu ludowym przyjęto jednogłośnie. Ustawa o przeprowadzeniu głosowania ludowego została uchwalona przy sprzeciwie posłów PSL, wobec odmowy wprowadzenia przez PPR i partie satelickie zasady obowiązkowego uczestnictwa w komisjach wyborczych wszystkich szczebli po jednym przedstawicielu każdej legalnie działającej partii politycznej

Rozkułaczanie – metoda brutalnych represji wobec chłopów będących właścicielami gospodarstw rolnych (kułaków), stosowana w ZSRR w czasach przymusowej kolektywizacji (1929–1934), po rezygnacji z polityki NEP.

Szarże kawalerii polskiej na niemieckie czołgi – mit rozpowszechniony przez niemiecką, nazistowską propagandę oraz powojenną propagandę komunistyczną dotyczący rzekomych ataków polskiej kawalerii na niemieckie czołgi w czasie kampanii wrześniowej. Według historyków we wrześniu 1939 roku nie odbyła się ani jedna szarża kawaleryjska na niemieckie czołgi. Pomimo że mit ten nie znajduje żadnego potwierdzenia w faktach historycznych, propaganda polityczna XX wieku zakorzeniła go tak głęboko w świadomości obcokrajowców oraz polskiego społeczeństwa, że uznawany jest za prawdę i funkcjonuje do czasów obecnych jako synonim tzw. polskiej głupoty.

Trybuna Ludu – dziennik społeczno-polityczny wydawany w Warszawie w latach 1948–1990, organ prasowy Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej o jednym z największych nakładów w Polsce – ok. 1,5 mln egz. w połowie lat 70..

Władza ludowa – propagandowe określenie używane w Polsce okresu 1944–1989 dotyczące rządów komunistycznych, mające rzekomo wskazywać, że w Polsce po 1944 „władza należy do ludu pracującego miast i wsi”.

Wystawa Ziem Odzyskanych – wystawa krajowa prezentująca osiągnięcia odbudowy Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej, która miała miejsce we Wrocławiu od 21 lipca do 31 października 1948. Zlokalizowana została na wystawowych terenach miasta, w okolicy Hali Ludowej i ogrodu zoologicznego. Odwiedziło ją ok. 1,5 miliona osób.

Ziemie Odzyskane – ziemie zachodnie i północne współczesnej Polski, które zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej zostały przyznane Polsce.