18 Wymarłe walenie

Acrophyseter – wymarły rodzaj ssaka, walenia żyjącego około 6 milionów lat temu, którego szczątki znaleziono w formacji Piscow Peru.

Ambulocet (Ambulocetus) – wymarły rodzaj ssaka, walenia wiodącego częściowo lądowy tryb życia.

Bazylozaur (Basilosaurus) – rodzaj prawalenia żyjącego w eocenie, od 40 do 34 milionów lat temu.

Cetotherium – wymarły rodzaj walenia z rodziny Cetotheriidae obejmujący sześć gatunków. Synonim rodzaju Cetotheres. Podobnie jak współczesne wieloryby, odżywiał się planktonem i małymi rybami za pomocą fiszbinów. Ślady na kościach wskazują, że padał łupem wielkich rekinów jak megalodon. Wielkość dorosłego osobnika szacuje się na około 4,5-5 m długości i tonę wagi. Skamieniałości Cetotherium pochodzą z wybrzeży Europy Zachodniej. Zwierzę to występowało w miocenie i pliocenie, 15-10 milionów lat temu.

Dorudon jest nazwą prawalenia, żyjącego w środkowym i górnym eocenie. Należał do rodziny Basilosauridae, do której należał współczesny mu, ale dużo od niego większy Basilosaurus. Był on do niego na tyle podobny, że gdy odkryto go po raz pierwszy, myślano, że szkielet należy do młodego basilozaura. Hipotezę tę odrzucono po odkryciu szczątków należących do niewyrośniętych Dorudon.

Georgiacetus – rodzaj prawalenia z rodziny Protocetidae. Żył w środkowym eocenie na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Jedynym gatunkiem zaliczanym do tego rodzaju jest Georgiacetus vogtlensis.

Indocetus – rodzaj prawalenia z rodziny Protocetidae. Żył w środkowym eocenie na terenie dzisiejszej Azji. Jego szczątki odkryto niedaleko Hirudi w indyjskim dystrykcie Kaććh (Kutch). Został opisany w 1975 przez Sahniego i Mishrę w oparciu o niekompletną czaszkę. Rodzaj Indocetus obejmuje jeden gatunek – Indocetus ramani. Odkrycie w 1993 skamieniałości dwóch osobników wykazało, że waleń ten miał długą szyję, masywną kość krzyżową składającą się z co najmniej czterech kręgów, miednicę z dużą, głęboką panewką stawu biodrowego, masywną kość udową oraz piszczel charakteryzującą się typowymi dla ssaków proporcjami. Spośród wszystkich poznanych prawaleni Indocetus najbardziej przypomina Protocetus.

Kutchicetus jest nazwą rodzajową żyjącego we wczesnym eocenie prawalenia. Do tej pory odkryto i opisano jedynie jeden gatunek tego zwierzęcia, Kutchicetus minimus, którego szczątki odkryto we zachodnioindyjskim stanie Gudżarat.

Livyatan – wymarły rodzaj walenia z grupy Physeteroidea, obejmujący pojedynczy gatunek L. melvillei. Jego nazwa rodzajowa inspirowana jest biblijnym potworem morskim Lewiatanem, a gatunkowa – autorem powieści Moby Dick (1851) Hermanem Melvillem, który na antagonistę wielorybników w swej książce obrał wielkiego kaszalota. Livyatan znaleziony został w peruwiańskiej formacji Pisco i żył w tortonie, około 9,9–8,9 miliona lat temu, chociaż wielki ząb z Australii wskazuje, że jego bliski krewny mógł żyć jeszcze w pliocenie, jakieś 5 milionów lat temu. Zwierzę należało do absolutnych drapieżników, żywiących się dużą zwierzyną i zajmowało zapewne miejsce szczytowego drapieżnika polującego na walenie, płetwonogie itd. Co charakterystyczne dla tej grupy, Livyatan miał funkcjonalne, pokryte szkliwem zęby w szczęce i żuchwie, jak też inne adaptacje do polowań na grubą zdobycz.

Maiacetus – rodzaj wczesnego walenia ze środkowego eocenu, żyjącego około 47,5 mln lat temu na terenach dzisiejszego Pakistanu. Wyróżnia się w nim jeden gatunek: M. inuus opisany w roku 2009 na podstawie skamieniałości dwóch osobników, zinterpretowanych jako ciężarna samica i płód. Byłby to pierwszy opis szkieletu płodu u prawalenia. Główkowe położenie młodego wskazuje na odbywanie się porodu na lądzie. Thewissen i McLellan (2009) nie zgodzili się jednak z taką interpretacją; stwierdzili, że położenie mniejszego szkieletu wewnątrz większego oraz brak kręgów ogonowych wskazuje raczej, że mniejsze zwierzę zostało pożarte przez dorosłego Maiacetus albo płód uległ przemieszczeniu.

Mammalodon – rodzaj wymarłego walenia z rodziny Mammalodontidae, zaliczanego przez naukowców do fiszbinowców, żyjącego w późnym oligocenie, 24 milionów lat temu, którego szczątki odkryto w roku 1932 na terenie Australii. Skamieniałości wskazują na daleko posuniętą ewolucję płetw piersiowych, niepodobnych już do kończyn lądowych przodków wieloryba. Najważniejszą jego cechą była jednak obecność zębów, co odróżnia zwierzę od współczesnych fiszbinowców. Fakt ten wskazuje na jego pośredni charakter pomiędzy prawaleniami a fiszbinowcami.

Odobenocetops – rodzaj walenia z grupy zębowców. Jedyny przedstawiciel rodziny Odobenocetopsidae. Żył we wczesnym pliocenie na terenie dzisiejszej Ameryki Południowej. Cechą charakterystyczną przedstawicieli rodzaju były długie kły – u niektórych osobników, których skamieniałości zachowały się w materiale kopalnym, jeden z kłów był dłuższy od drugiego.

Pakicetus – rodzaj prawalenia z rodziny Pakicetidae. Został nazwany w 1981 roku przez Philipa Gingericha i Donalda Russella. Gingerich i Russell do rodzaju Pakicetus zaliczyli nazwany przez nich w 1981 roku P. inachus, będący gatunkiem typowym, oraz P. attocki, opisany w 1980 roku przez Westa jako należący do rodzaju Protocetus. Sam rodzaj Pakicetus Gingerich i Russell zaklasyfikowali do rodziny Protocetidae i opisali jako niewielkiego walenia charakteryzującego się niezwykle wysokimi grzebieniami strzałkowym i karkowym oraz małą puszką mózgową. Holotypem gatunku typowego jest tylna część czaszki odkryta w datowanych na wczesny lub środkowy eocen osadów formacji Kuldana w Pakistanie. Pakicetus miał grubą pustą w środku kość w tylno-dolnej części czaszki, otaczającą ucho środkowe i ucho wewnętrzne, charakterystyczną dla wszystkich waleni, jednak wykazywał tylko niektóre spośród przystosowań do słyszenia pod wodą występujących u przedstawicieli tej grupy. Budowa czaszki sugeruje jednak, że przedstawiciele Pakicetidae prowadzili lądowy tryb życia, a ich szkielet wykazywał przystosowania do biegania. Niektóre spośród ich zmysłów występują również u zwierząt wodnych, jednak nie muszą oznaczać wodnego trybu życia. Hans Thewissen i współpracownicy w 2001 roku zasugerowali, że Pakicetidae były wodno-lądowe w nie większym stopniu niż tapiry.

Peregocetus – rodzaj wymarłego prawalenia z rodziny Protocetidae żyjącego w środkowym eocenie, najstarszy znany czworonożny waleń zamieszkujący Ocean Spokojny i półkulę południową. Opisany na przykładzie szczątków okazu gatunku typowego Peregocetus pacificus, najbardziej kompletnych z odkrytych poza Indiami i Pakistanem, gdzie powstała ta grupa zwierząt. Osiągał do 4 m długości z ogonem, który budową przypominał ogon bobrów i wydr, co wskazuje na jego duże znaczenie w manewrowaniu w wodzie, natomiast budowa kończyn, obręczy biodrowej i obecność kopyt wskazują na zachowanie zdolności poruszania się po lądzie.

Prawalenie (Archaeoceti) – parafiletyczna grupa wymarłych waleni, która dała początek dzisiejszym przedstawicielom tego rzędu.

Protocetus – rodzaj niewielkiego prymitywnego walenia z rodziny Protocetidae. Żył w środkowym eocenie na terenie dzisiejszego Egiptu. Opisano trzy gatunki należące do tego rodzaju, jednak dwa spośród nich zostały włączone do osobnego rodzaju prawaleni z rodziny Remingtonocetidae – jedynym gatunkiem zaliczanym do rodzaju Protocetus pozostał Protocetus atavus.

Rodhocetus – rodzaj wymarłego prawalenia żyjącego 47 milionów lat temu na terenie obecnego Pakistanu.

Waipatia – wymarły rodzaj ssaka, walenia z rodziny Waipatiidae.