Abu SalabichW
Abu Salabich

Abu Salabich – stanowisko archeologiczne w południowym Iraku, w muhafazie Al-Kadisijja, leżące w odległości ok. 16 km na północny zachód od Nippur.

Adab (miasto)W
Adab (miasto)

Adab – starożytne miasto w Sumerze, obecnie stanowisko archeologiczne Bism(a)ja położone w pustynnym rejonie południowego Iraku, ok. 40 km na wschód od współczesnego miasta Diwanija i ok. 30 km na południowy wschód od starożytnego miasta Nippur.

ApkuW
Apku

Apku, Apqu - starożytne miasto w Asyrii, leżące ok. 50 km na zachód od Niniwy. Obecnie stanowisko archeologiczne Tell Abu Marya w Iraku.

ArraphaW
Arrapha

Arrapha – starożytne huryckie i asyryjskie miasto w północno-wschodniej Mezopotamii, w regionie na wschód od rzeki Tygrys. Nieprzebadane archeologicznie, jako że jego pozostałości leżą pod obecnym irackim miastem Kirkuk. Poświadczona w źródłach pisanych historia Arraphy obejmuje okres od wczesnej epoki brązu aż do epoki hellenistycznej.

Aszur (miasto)W
Aszur (miasto)

Aszur – starożytne miasto w północnej Mezopotamii; w III i II tysiącleciu p.n.e. główne miasto i stolica Asyrii, święte miasto boga Aszura z jego główną świątynią E-szara; obecnie stanowisko archeologiczne Kalat asz-Szarkat w północnym Iraku, nad zachodnim brzegiem Tygrysu, około 110 km na południe od Mosulu; w 2003 roku wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

BabilonW
Babilon

Babilon – starożytne miasto położone w Mezopotamii, nad Eufratem, dawna stolica Babilonii; obecnie stanowisko archeologiczne Atlal Babil w Iraku.

Bad-tibiraW
Bad-tibira

Bad-tibira – starożytne miasto w Sumerze, identyfikowane obecnie ze stanowiskiem archeologicznym Tell Madineh, położonym ok. 10 km na płn.-wsch. od Tell Senkereh, w prowincji Zi Kar w południowym Iraku; w Sumeryjskiej liście królów wymienione jako siedziba jednej z przedpotopowych dynastii królewskich.

BalawatW
Balawat

Balawat – nazwa wioski w północnym Iraku, położonej ok. 25 km na południowy wschód od Mosulu; ważne stanowisko archeologiczne kryjące pozostałości nowoasyryjskiego miasta Imgur-Enlil.

BorsippaW
Borsippa

Borsippa – starożytne miasto położone ok. 18 km od Babilonu, na wschodnim brzegu Eufratu. Istniejąca tu świątynia E-zida była głównym ośrodkiem kultu Nabu, który rozwinął się w I tysiącleciu p.n.e. Tutaj również znajdowała się świątynia boga Nanny. Miasto jest uznawane za jedną z możliwych lokalizacji Wieży Babel.

ChafadżiW
Chafadżi

Chafadżi – jedno z ważniejszych stanowisk archeologicznych w Iraku, położone ok. 15 km na wschód od Bagdadu i na północny wschód od ujścia rzeki Dijali do Tygrysu; amerykańskie wykopaliska w latach trzydziestych XX wieku pozwoliły zidentyfikować to stanowisko ze starożytnym miastem Tutub i twierdzą Dur-Samsu-iluna.

Dur-SzarrukinW
Dur-Szarrukin

Dur-Szarrukin – starożytne miasto, będące stolicą państwa asyryjskiego w czasie panowania Sargona II, który je zbudował od podstaw w latach 717-707 p.n.e. Położone było ok. 20 km na północ od Niniwy. Po śmierci Sargona miasto podupadło i straciło na znaczeniu. W roku 1843 Dur-Szarrukin zostało odkryte przez P.-E.Botta, francuskiego konsula w Mosulu, który prowadził tam prace wykopaliskowe do 1852 roku, przywożąc do Paryża liczne zabytki, będące do dziś atrakcją turystyczną w Muzeum w Luwrze. Obecnie stanowisko archeologiczne Chorsabad w północnym Iraku, ok. 15 km na północny wschód od Mosulu.

Cytadela w IrbiluW
Cytadela w Irbilu

Cytadela w Irbilu – zespół dawnej osady obronnej, zlokalizowany w Irbilu w Kurdystanie.

DerW
Der

Der (sum. uruBAD3.ANki; akad. Dēru) – w II i I tys. p.n.e. ważne miasto we wschodniej Babilonii, w dorzeczu rzeki Dijali, na pograniczu babilońsko-elamickim, położone ok. 100 km na wschód od Esznunny. Identyfikowane obecnie ze stanowiskiem archeologicznym Tell Aqar w prowincji Wasit w Iraku, w pobliżu granicy z Iranem.

Dur-KurigalzuW
Dur-Kurigalzu

Dur-Kurigalzu – starożytne miasto w południowej Mezopotamii; obecnie stanowisko archeologiczne Akarkuf w prowincji Al-Anbar w Iraku, ok. 30 kilometrów na zachód od Bagdadu.

Dżamdat NasrW
Dżamdat Nasr

Dżamdat Nasr – miasto w Iraku, leżące 75 kilometrów na południe od Bagdadu. Znajdują się w nim ruiny starożytnego miasta, które naukowcy najczęściej identyfikują jako Kidnun. Odkryto w nim ruiny dużej budowli na planie prostokąta oraz pozostałości osiedla z okresu predynastycznego

EriduW
Eridu

Eridu – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, położone 24 km na południowy zachód od Ur. Obecnie stanowisko archeologiczne Abu Szahrajn w prowincji Zi Kar w Iraku.

EsznunnaW
Esznunna

Esznunna – starożytne miasto-państwo w Mezopotamii; obecnie stanowisko archeologiczne Tall Asmar w Iraku, niedaleko Bagdadu, nad rzeką Dijalą.

GirsuW
Girsu

Girsu – starożytne miasto założone przez Sumerów w południowej Mezopotamii, ok. 20 km na północ od Lagasz, jedno z trzech głównych ośrodków Lagasz.

HatraW
Hatra

Hatra – starożytne miasto w Mezopotamii, leżące około 50 kilometrów na północny zachód od Aszur. Obecnie stanowisko archeologiczne Mabad al-Hadar na terytorium Iraku. Zachowane tam ruiny zostały w 1985 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.

IrbilW
Irbil

Irbil, Arbil – miasto w północnym Iraku, na zachodnim pogórzu Gór Kurdystańskich, ośrodek muhafazy Irbil i stolica Kurdyjskiego Okręgu Autonomicznego, zamieszkiwane przez prawie milion osób.

IsinW
Isin

Isin – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, nad rzeką Eufrat, które największe znaczenie zyskało w XX wieku p.n.e. będąc stolicą państwa I dynastii z Isin; obecnie stanowisko archeologiczne Al-Bahrijjat w Iraku.

Kar-Tukulti-NinurtaW
Kar-Tukulti-Ninurta

Kar-Tukulti-Ninurta – miasto założone przez władcę asyryjskiego Tukulti-Ninurtę I, które w jego planach stać się miało nową stolicą Asyrii i nowym centrum kultowym boga Aszura. Obecnie stanowisko archeologiczne Telul al-Aqr w północnej części prowincji Salah Ad-Din w Iraku.

Kasr al-UchajdirW
Kasr al-Uchajdir

Kasr al-Uchajdir, arab. قصر الأخيضر – zamek z wczesnego okresu panowania Abbasydów położony na zachodniej pustyni Iraku, 50 km na południowy zachód od Karbali i 19 km na wschód od Ajn at-Tamr.

KiszW
Kisz

Kisz – prastare miasto sumero-akadyjskie, nad Eufratem, 13 km na wschód od Babilonu, obecnie stanowisko archeologiczne Tall al-Uhajmir w Iraku; niewątpliwie jedno z najstarszych miast świata. Odegrało dużą rolę w kształtowaniu się państwa Sumerów.

KtezyfonW
Ktezyfon

Ktezyfon – starożytne miasto na północno-wschodnim brzegu Tygrysu, u ujścia Dijali, naprzeciwko Seleucji, około 30 km od Bagdadu. Był niegdyś zimową stolicą imperium partyjskiego i seleuckiego, opuszczone po przeniesieniu stolicy przez Arabów do Bagdadu w VII wieku.

Kuta (Mezopotamia)W
Kuta (Mezopotamia)

Kuta – starożytne miasto w północnej Babilonii, leżące ok. 25 km na północ od Kisz; identyfikowane zazwyczaj ze stanowiskiem Tall Ibrahim w Iraku, choć identyfikacja ta nie została jak dotychczas w pełni potwierdzona.

LagaszW
Lagasz

Lagasz – starożytne miasto-państwo założone przez Sumerów w południowej Mezopotamii; obecnie stanowisko archeologiczne Tell al-Hiba w Iraku.

LarsaW
Larsa

Larsa – starożytne miasto-państwo w południowej Mezopotamii, obecnie stanowisko archeologiczne Tell Senkereh w Iraku.

MaradW
Marad

Marad, Marda – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, leżące ok. 50 km na południe od Kisz, mniej więcej w połowie drogi między Babilonem a Isin. Obecnie stanowisko archeologiczne Wana as-Sadoum w północnowschodniej części muhafazy Al-Kadisijja w Iraku.

KalhuW
Kalhu

Kalhu, Kalchu, biblijne Kalach – starożytne miasto w północnej Mezopotamii, na wschodnim brzegu rzeki Tygrys, w IX i VIII w. p.n.e. stolica imperium asyryjskiego. Obecnie stanowisko archeologiczne Nimrud (Nimrūd) w muhafazie Niniwa w północnym Iraku, ok. 30–35 km na południowy wschód od miasta Mosul.

NiniwaW
Niniwa

Niniwa – starożytne miasto w północnej Mezopotamii, leżące nad wschodnim, lewym brzegiem Tygrysu; jedna ze stolic Asyrii. Obecnie stanowisko archeologiczne Ninawa w Iraku, na północny wschód od śródmieścia Mosulu.

NippurW
Nippur

Nippur – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, pradawna stolica religijna Sumeru i główne miejsce kultu boga Enlila ; obecnie stanowisko archeologiczne Niffar położone w prowincji Al-Kadisijja w Iraku, nieco na północ od miasta Afak i ok. 180 km. na południowy zachód od Bagdadu.

NuziW
Nuzi

Nuzi – starożytne miasto w Mezopotamii, położone blisko rzeki Tygrys. Obecnie stanowisko Jurghan Tabba w Iraku.

SamarraW
Samarra

Sāmarrā – miejscowość położona w Iraku, na Nizinie Mezopotamskiej nad Tygrysem, zamieszkuje ją 200 tys. osób.

Seleucja nad TygrysemW
Seleucja nad Tygrysem

Seleucja nad Tygrysem – starożytne miasto, założone przez Seleukosa I Nikatora ok. 312-310 p.n.e. w miejscu niewielkiej osady nieopodal Babilonu i zaludnione w znacznej części jego kosztem, miało pełnić funkcję stolicy państwa Seleukosa. Obecnie stanowisko archeologiczne Tall Umar w Iraku.

SipparW
Sippar

Sippar – starożytne miasto w północnej Babilonii, położone na wschodnim brzegu Eufratu, około 60 km na północ od Babilonu; obecnie stanowisko archeologiczne Abu Habbah w prowincji Babilon w Iraku, ok. 30 km na południowy zachód od Bagdadu.

SzanidarW
Szanidar

Szanidar – rozległa jaskinia w Kurdystanie w północnej części Iraku, w pobliżu granicy tureckiej. Położona na wysokości 822 m n.p.m. w południowych zboczach masywu Baradost, ma powierzchnię ok. 1000 m2, była wykorzystywana jako miejsce obozowania od czasów paleolitu.

SzuruppakW
Szuruppak

Szuruppak – starożytne miasto w Sumerze; obecnie stanowisko archeologiczne Fara w prowincji Al-Kadisijja w Iraku.

Tak KisraW
Tak Kisra

Tak Kisra – zimowy pałac królewski sasanidzkich władców Persji, najprawdopodobniej z VI wieku, w historycznym Ktezyfonie w Iraku. Do XXI wieku zachowały się jedynie ruiny ejwanu, z ogromnym sklepieniem kolebkowym.

Tall al-UbajdW
Tall al-Ubajd

Tall al-Ubajd – stanowisko archeologiczne w Iraku, które dało nazwę okresowi Ubajd - ostatniemu okresowi prehistorii w Mezopotamii.

TarbisuW
Tarbisu

Tarbisu – starożytne miasto w Asyrii, leżące ok. 5 kilometrów na północ od Niniwy, za czasów panowania dynastii Sargonidów będące siedzibą asyryjskich następców tronu. Obecnie stanowisko archeologiczne Tell Sherif Khan w północnej części prowincji Niniwa w Iraku.

Tell al-RimahW
Tell al-Rimah

Tell al-Rimah – stanowisko archeologiczne w północnym Iraku, położone ok. 65 km na zachód od Niniwy. W starożytności istniało tu małe miasto handlowe, które największy rozwój przeżywało w II tysiącleciu p.n.e. Uważa się powszechnie, iż w okresie starobabilońskim miasto to nosiło nazwę Karana, choć niektórzy uczeni identyfikują je również z miastem Qattara.

Tell ArpaczijaW
Tell Arpaczija

Tell Arpaczija – tell, stanowisko archeologiczne w północnym Iraku na obrzeżach miasta Mosul. Położone na lewym brzegu rzeki Tygrys, w odległości sześciu kilometrów od starożytnego miasta Niniwa. Odkryte na wzgórzu jedenaście poziomów archeologicznych podzielonych na cztery fazy stanowi najlepiej udokumentowaną sekwencję rozwoju kultury Halaf, której centrum stanowiło Tell Arpaczija. Początki osady datowane są na koniec VI tysiąclecia p.n.e.

Tell ed-DerW
Tell ed-Der

Tell ed-Der − stanowisko archeologiczne w Iraku, leżące ok. 25 km na południe od Bagdadu, mniej więcej w połowie drogi pomiędzy rzekami Tygrys i Eufrat.

Umma (miasto)W
Umma (miasto)

Umma – starożytne miasto-państwo założone przez Sumerów w południowej Mezopotamii, znane przede wszystkim z długotrwałego sporu granicznego z sąsiadującym miastem-państwem Lagasz; obecnie stanowisko archeologiczne Dżucha (Jūkhā) w Iraku. Władca Ummy, Lugalzagesi, ok. 2350 r. p.n.e. zjednoczył na 16 lat Sumer i Akad. Następnie Umma została podbita przez Sargona Wielkiego.

Ur (miasto)W
Ur (miasto)

Ur – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, w XXI wieku p.n.e. stolica imperium III dynastii z Ur; obecnie stanowisko archeologiczne Tall al-Mukajjar w Iraku, położone ok. 24 km na południowy zachód od miasta An-Nasirijja; przez niektórych badaczy identyfikowane z Ur chaldejskim – biblijnym miastem Abrahama.

UrukW
Uruk

Uruk – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, położone nad starym korytem Eufratu, współcześnie stanowisko archeologiczne Warka w południowym Iraku, leżące ok. 35 km na wschód od obecnego koryta Eufratu i położonego nad nim miasta Samawa.

ZabalaW
Zabala

Zabala, Zabalam – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, w III tys. p.n.e. należące do sumeryjskiego miasta-państwa Umma. Obecnie identyfikowane ze stanowiskiem archeologicznym Tell Ibzêh leżącym w prowincji Zi Kar w Iraku.