35 Hiszpańska wojna domowa

Hiszpańska wojna domowa – wojna domowa pomiędzy rządem Republiki Hiszpańskiej, wyłonionym przez koalicję Frontu Ludowego i wspierającymi go siłami a prawicową opozycją, która toczyła się w Hiszpanii w latach 1936–1939. Traktowana przez mocarstwa europejskie jak poligon do testowania nowych rodzajów broni w warunkach bojowych.

Aviazione Legionaria – włoski lotniczy korpus ekspedycyjny walczący w latach 1936–1939 w wojnie domowej w Hiszpanii po stronie gen. Francisco Franco.

Manuel Azaña y Diaz – polityk, dramaturg i pisarz hiszpański, drugi i ostatni prezydent (1936–1939) Drugiej Republiki Hiszpańskiej. Minister wojny w pierwszym rządzie republikańskim (1931), następnie premier (1931–1933). W 1936 roku został wybrany na prezydenta Hiszpanii. Był członkiem masonerii i antyklerykałem.

Biały terror w Hiszpanii – termin odnoszący się do aktów przemocy, gwałtów, morderstw i innych zbrodni popełnionych przez hiszpańskich nacjonalistów w czasie hiszpańskiej wojny domowej i podczas dyktatury Francisco Franco. Masowe egzekucje rozpoczęły się na początku wojny domowej w lipcu 1936 i były kontynuowane po wojnie do 1945.

Bombardowanie Cabry – atak lotniczy na andaluzyjskie miasto Cabra przeprowadzony 7 listopada 1938 roku, w czasie wojny domowej w Hiszpanii, przez lotnictwo Republiki Hiszpańskiej. Według szacunków w bombardowaniu zginęło od 101 do 109 osób, zaś ponad 200 zostało rannych.

Brygady Międzynarodowe – formacje zbrojne ochotników reprezentujących 54 narodowości, zorganizowane w 6 brygad walczących po stronie Republiki Hiszpańskiej przeciwko oddziałom gen. Francisco Franco w czasie wojny domowej w Hiszpanii, w latach 1936–1939.

Książę Franciszek II Burbon Sewilski, właściwie Don Francisco de Paula II María Enrique Alfonso Juan Rafael Miguel Gabriel de Borbón y de la Torre, duque de Sevilla – książę Sewilli, grand Hiszpanii, generał, członek Kortezów.

José Calvo y Sotelo – przywódca hiszpańskiej prawicowej opozycji parlamentarnej w 1936. Z wykształcenia ekonomista i doktor praw, był sekretarzem Akademii Nauk Moralnych i Politycznych madryckiego Ateneo; w 1917 został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Centralnego.

Lluís Companys i Jover – polityk i prawnik hiszpański, zwolennik niepodległości Katalonii, lider partii Republikańska Lewica Katalonii. Przewodniczący Generalitat de Catalunya od 1934 i przez cały okres trwania wojny domowej aż do śmierci w 1940. Companys jest katalońskim bohaterem narodowym, patronem między innymi stadionu olimpijskiego w Barcelonie.

Corpo Truppe Volontarie, CTV – włoski wojskowy korpus ekspedycyjny walczący w latach 1936-1939 w wojnie domowej w Hiszpanii po stronie wojsk gen. Francisco Franco

Czerwony terror w Hiszpanii – nazwa nadana przez historyków na określenie działań o charakterze zbrodniczym popełnionych przez lewicowe oddziały w Hiszpanii w latach 1930–1939. W wyniku antykatolickich prześladowań religijnych śmierć poniosło kilkadziesiąt tysięcy ofiar wiernych świeckich i 6832 członków kleru katolickiego, a zniszczeniu uległo 2000 świątyń, śmierć poniosło również około 2365 członków innych wyznań.

Schron przeciwlotniczy w Dénii – schron przeciwlotniczy wybudowany w latach 1937–1938 przez obronę cywilną miasta Dénia dla zabezpieczenia mieszkańców miejscowości przed bombardowaniami lotniczymi podczas wojny domowej w Hiszpanii. Stanowi Pamiątkę Historyczną Wojny Domowej.

Dni majowe w Barcelonie - uliczne starcia między prokomunistycznymi siłami rządowymi wspieranymi przez bojówki stalinistyczne, a milicjami anarchosyndykalistów, które miały miejsce w Barcelonie między 3 a 8 maja 1937, w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Przybycie po piątym dniu starć posiłków Gwardii z Walencji doprowadziło do zawieszenia broni i zaprzestania walk.

Druga Republika Hiszpańska – państwo istniejące między 14 kwietnia 1931 a 1 kwietnia 1939 na terenie Hiszpanii. Za początek Drugiej Republiki uznaje się dzień jej proklamowania i wyjazdu króla Alfonsa XIII z kraju, zaś za jej koniec – ostateczne zwycięstwo wojsk nacjonalistycznych w hiszpańskiej wojnie domowej, która wybuchła po zamachu stanu dokonanym w lipcu 1936.

Manuel Fal Conde – hiszpański tradycjonalista, przywódca karlistów, prawnik, dziennikarz i polityk.

Falanga Hiszpańska – hiszpańskie ugrupowanie faszystowskie, założone w roku 1933. W latach 1937–1975 główna i jedyna legalna siła polityczna frankistowskiej Hiszpanii.

Francisco Franco Bahamonde, właśc. Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo – hiszpański dyktator wojskowy. Przywódca nacjonalistów w czasie hiszpańskiej wojny domowej (1936–1939), szef Państwa Hiszpańskiego, premier rządu, naczelny dowódca sił zbrojnych i przewodniczący Falangi, tytułowany Przywódcą Ostatecznej Krucjaty i Hiszpańskiej Schedy, Liderem Wojny Wyzwoleńczej przeciw Komunizmowi i jego Współsprawcom.

Frankistowskie obozy koncentracyjne – obozy koncentracyjne działające w Hiszpanii w czasie wojny domowej i po niej. Obozy były częścią „białego terroru”.

Melchor Rodríguez García, zwany El Ángel Rojo – polityk hiszpański, anarcho-syndykalista, w czasie hiszpańskiej wojny domowej generalny inspektor więziennictwa, a następnie burmistrz Madrytu.

Bombardowanie Guerniki – atak lotniczy przeprowadzony na baskijskie miasto Guernica 26 kwietnia 1937 roku w czasie wojny domowej w Hiszpanii przez lotnictwo niemieckiego Legionu Condor oraz 3 samoloty włoskich sił powietrznych. Atak ten odbył się w ramach sojuszniczej pomocy III Rzeszy i Włoch rebeliantom generała Francisco Franco, walczącym przeciwko rządowi Republiki Hiszpańskiej. Zgodnie z różnymi szacunkami w bombardowaniu zginęło od 90 do 1687 osób, zaś zniszczeniu uległo 70% zabudowy miasta.

Kurt Leonhard Hager – wschodnioniemiecki filozof, funkcjonariusz partyjny SED, uważany za jej głównego ideologa, ortodoksyjny stalinista.

Miguel Hernández Gilabert – hiszpański poeta i dramaturg. Był częścią pokolenia 36, które pojawiło się po hiszpańskiej wojnie domowej. Jednak jego styl literacki był bliższy pokoleniu 27. Hernández był poetą samoukiem, jego praca odzwierciedlała jego postawę wobec społeczeństwa.

Hiszpańska Konfederacja Prawicy Autonomicznej, federacja hiszpańskich katolickich i konserwatywnych partii politycznych założona 4 marca 1933. Jej głównymi twórcami byli Ángel Herrera Oria, założyciel i redaktor naczelny dziennika El Debate (Debata), i José María Gil-Robles, późniejszy lider CEDA.

Krzyż Hiszpanii – niemieckie odznaczenie wojskowe.

Legion Condor – niemiecka jednostka wojskowa wspierająca siły generała Francisco Franco podczas hiszpańskiej wojny domowej.

Legion Viriatos – portugalski wojskowy korpus ekspedycyjny walczący w latach 1936-1939 w wojnie domowej w Hiszpanii po stronie gen. Francisco Franco

Medal „Za waszą wolność i naszą” – polskie państwowe odznaczenie wojskowe ustanowione dekretem Rady Państwa z dnia 18 października 1956 roku „ ... w uznaniu zasług bojowników o wolność ludu hiszpańskiego w 20 rocznicę utworzenia pierwszych jednostek polskich w Republikańskiej Armii Hiszpańskiej...”. Nazwa medalu pochodzi od hasła patriotycznego Joachima Lelewela z czasów powstania listopadowego „Za wolność naszą i waszą”.

Emilio Mola Vidal – hiszpański generał, jeden z głównych organizatorów zbrojnego powstania przeciwko rządom Frontu Ludowego, które doprowadziło 18 lipca 1936 roku do wybuchu wojny domowej.

Juan Negrín López – hiszpański polityk socjalistyczny, z zawodu lekarz. W latach 1937–1939 pełnił funkcję premiera Republiki Hiszpańskiej; w latach 1936–1938 był ministrem finansów, a w latach 1938–1939 ministrem obrony. W latach 1931–1939 poseł do Kortezów. Jest znany jako jeden z najważniejszych protagonistów hiszpańskiej wojny domowej. Do XXI wieku pozostawał postacią niezwykle kontrowersyjną i na ogół krytykowaną, głównie za tendencje dyktatorskie oraz domniemany serwilizm wobec komunistów i ZSRR. W ostatnich latach w historiografii i debacie publicystycznej przeważają opinie pochlebne lub apologetyczne; jako ucieleśnienie ideałów demokracji, Negrín jest na różne sposoby upamiętniony w przestrzeni publicznej.

¡No pasarán! – hasło używane dla podkreślenia determinacji utrzymania swej pozycji w walce, pierwszy raz użyte przez Dolores Ibárruri w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Stało się zawołaniem bojowym wszystkich antyfaszystów.

Obóz w Gurs – obóz utworzony w okresie od 15 marca do 25 kwietnia 1939, przeznaczony dla byłych uczestników wojny domowej w Hiszpanii po stronie republikanów, którzy po ich klęsce nielegalnie przekroczyli granicę francuską. Istniał do 1946 roku.

Alfons Orleański, właściwie: Alfonso María Francisco Antonio Diego de Orleans y Borbón – infant hiszpański, książę Galliery, pilot wojskowy.

Państwo Hiszpańskie – autorytarne, niedemokratyczne, przez część badaczy określane jako faszystowskie państwo, istniejące w latach 1939–1975, dyktatura wojskowa Francisco Franco.

José Antonio Primo de Rivera y Sáenz de Heredia, od 1930 markiz de Estella, Grand Hiszpanii – hiszpański polityk, jeden z twórców i czołowych ideologów narodowego syndykalizmu, lider narodowo-syndykalistycznej partii Falange Española.

José Sanjurjo – hiszpański generał. Wraz z generałami Franciskiem Franco i Emiliem Molą twórca planu zbrojnego powstania przeciw rządowi Frontu Ludowego w lipcu 1936.