GadyW
Gady

Gady – parafiletyczna grupa zmiennocieplnych owodniowców. Współczesne gady są pozostałością po znacznie większej grupie zwierząt, której największy rozkwit przypadł na erę mezozoiczną. Obecnie żyją tylko cztery rzędy gadów, ich pozostałe znane linie ewolucyjne wymarły. Niektóre kopalne gady naczelne, czyli archozaury, były prawdopodobnie zwierzętami stałocieplnymi.

AnapsydyW
Anapsydy

Anapsydy (Anapsida) – podgromada zauropsydów o prymitywnej budowie, siostrzana do kladu Eureptilia, obejmującego diapsydy oraz rodziny Captorhinidae i Protorothyrididae. Ich nazwa nawiązuje do braku otworów skroniowych w czaszce, który uważano za charakterystyczną cechę członków tej grupy; związany z tym swoisty układ mięśni w czaszce ogranicza sprawność ruchów żuchwy. Obecnie wiadomo, że część anapsydów miała otwory skroniowe. Obecność dolnego otworu skroniowego u bazalnych przedstawicieli grupy, takich jak mezozaury czy przedstawiciele Lanthanosuchoidea, sugeruje nawet, że anapsydy mogły wyewoluować z owodniowców mających dolny otwór skroniowy.

DiapsydyW
Diapsydy

Diapsydy – grupa owodniowców z gromady zauropsydów (Sauropsida), w których czaszce rozwinęły się dwie pary otworów skroniowych, przez które przewleczone są silne mięśnie szczęk. Dzięki temu czaszka stała się lżejsza a szczęki bardziej ruchliwe. Choć część diapsydów wtórnie straciła jedną lub obie pary otworów skroniowych, są nadal zaliczane do tej grupy, gdyż ich przodkowie mieli diapsydalną budowę czaszki.

EureptiliaW
Eureptilia

Eureptilia − jeden z dwóch głównych kladów zauropsydów, siostrzany w zależności od przyjmowanego nazewnictwa do podgromady anapsydów lub do kladu Parareptilia. Grupę tę wyróżnił w 1947 roku Everett Claire Olson jako jedną z dwóch podgromad, na które podzielił gromadę gadów. Olson zaliczył do Eureptilia infragromady Captorhina, Synapsida i Diapsida; Olson uznał też, że do Eureptilia prawdopodobnie należą również infragromady Parapsida i Euryapsida, zaznaczając jednak, że taka pozycja filogenetyczna tych dwóch infragromad jest niepewna. Z wyróżnieniem przez Olsona dwóch podgromad gadów wiązało się postulowane przez tego autora zaprzestanie wyróżniania rzędu Cotylosauria, gdyż wchodzące w jego skład podrzędy Olson zaliczył do różnych podgromad: Captorhinomorpha do Eureptilia, zaś Diadectomorpha, a także zaliczany niekiedy do kotylozaurów podrząd Seymouriamorpha – do Parareptilia.

KotylozauryW
Kotylozaury

Kotylozaury (Cotylosauria) – pierwotnie nazwę tę stosowano na określenie najstarszych i najbardziej pierwotnych gadów kopalnych, które miały dać początek wszystkim późniejszym owodniowcom. Obecnie jednak uważa się, że tak definiowane kotylozaury grupowały różne bliżej nie spokrewnione ze sobą zwierzęta czworonogie – m.in. część anapsydów i blisko spokrewnione z diapsydami karbońskie rodziny Captorhinidae i Protorothyrididae, a według niektórych definicji nawet sejmurię i pokrewne jej czworonogie. W dodatku tak definiowane kotylozaury były grupą parafiletyczną, gdyż nie obejmowały bardziej zaawansowanych ewolucyjnie owodniowców, które miały od nich pochodzić.

NeodiapsidaW
Neodiapsida

Neodiapsida – klad zauropsydów z grupy diapsydów. Grupę tę wyróżnił w 1985 roku Michael Benton, zaliczając do niej wszystkich przedstawicieli diapsydów oprócz bazalnych rodzajów Petrolacosaurus, Galesphyrus i Claudiosaurus oraz rodziny Weigeltisauridae. Do Neodiapsida Benton zaliczył dwa siostrzane taksony monofiletyczne: Lepidosauromorpha i Archosauromorpha. Do Lepidosauromorpha Benton zaliczył lepidozaury, grupę Younginiformes oraz rodzaje Palaeagama, Paliguana, Saurosternon, Blomosaurus, Kudnu i Colubrifer, natomiast do Archosauromorpha zaliczył archozaury, grupę Prolacertiformes, rynchozaury, rodzaj Trilophosaurus oraz - uznane przez niego za najbardziej bazalne archozauromorfy - pterozaury. Dodatkowo Benton nie był w stanie z pewnością zaliczyć kilku taksonów - grupy Thalattosauria, rodziny Kuehneosauridae, rodzajów Monjurosuchus, Heleosaurus i Lacertulus - do archozauromorfów ani do lepidozauromorfów i ograniczył się do sklasyfikowania ich jako przedstawicieli Neodiapsida o niepewnej pozycji filogenetycznej.

SauriaW
Sauria

Sauria – grupa zauropsydów z podgromady diapsydów.