40 Ogrodnictwo

Ogrodnictwo (hortologia) – wyspecjalizowany dział nauk rolniczych, traktujący o hodowli i uprawie roślin sadowniczych, warzywnych i ozdobnych oraz projektowaniu, urządzaniu i pielęgnowaniu terenów zieleni, czyli architekturze krajobrazu, zwykle charakteryzujący się dużym nakładem środków produkcji, energii, budynków, kosztów, a co za tym idzie – dużą wydajnością. Ogrodnictwo jest jedną z dyscyplin naukowych w obrębie dziedziny nauk rolniczych. W Polsce jest pięć uczelni wyższych, na których są wydziały ogrodnicze oraz kilka innych na których prowadzone są studia na kierunku ogrodnictwo. Wydziały ogrodnicze są na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie, Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu, Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie i w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Ogród – pojęcie z zakresu ogrodnictwa oznaczające miejsce przeznaczone do uprawy roślin.

Ogrodnictwo kwadratowe to sposób uprawy roślin polegający na podzieleniu pola na małe kwadratowe obszary. Typowy rozmiar jednego obszaru wynosi około 30 cm. Taki sposób ułatwia planowanie i uprawę małych ogródków warzywnych.

Ogrodnictwo partyzanckie – forma akcji bezpośredniej polegająca na prowadzeniu prac ogrodowych na terenie, do którego ogrodnik nie ma praw własności. Tego rodzaju prace prowadzone są na ogół w miejscach publicznych – opuszczonych i zaniedbanych lub będących własnością prywatną, lecz noszących znamiona porzucenia przez właściciela. Partyzancko uprawiane tereny zielone są porządkowane, a następnie obsiewane lub obsadzane roślinami użytkowymi jadalnymi lub ozdobnymi.

Aeracja – napowietrzanie gleby za pomocą narzędzi lub maszyn spulchniających służący rozluźnianiu podłoża i pobudzeniu trawy do krzewienia się.

Allelopatia – szkodliwy lub korzystny wpływ substancji chemicznych wydzielanych przez rośliny lub grzyby danego gatunku lub pochodzących z rozkładu tych roślin lub grzybów. Allelopatia odnosi się głównie do substancji chemicznych wydzielanych do podłoża, które wpływają na wzrost innych organizmów w bezpośrednim otoczeniu, głównie roślin i bakterii. Substancje mogą pobudzać lub hamować kiełkowanie, a także wzrost i rozwój innych gatunków roślin żyjących w bliskim sąsiedztwie lub zajmujących bezpośrednio po nich to samo miejsce.

Bylina – roślina zielna żyjąca dłużej niż dwa lata, mająca niezdrewniałe części nadziemne, zwykle wielokrotnie wydająca nasiona bądź zarodniki. Byliny wraz z krzewinkami, krzewami i drzewami określane są mianem roślin wieloletnich.

Darń – zwarta okrywa m.in. łąk i pastwisk, składająca się głównie z trawy i roślin motylkowatych lub też z samej trawy i tworząca trawnik. Poprzez gęsty system korzeni roślin silnie wiąże się z wierzchnią warstwą gleby. Darń pocięta na płaty służy do zabezpieczania przed erozją skarp, grobli, nasypów i stromych zboczy.

Doniczka – pojemnik, naczynie służące do uprawy roślin. Doniczki wypełniane są substratem uprawowym (ziemią) odpowiednio do wymagań danego gatunku i posiadają otwór odpływowy. Wykonywane są z różnych materiałów – z plastiku, ceramiki lub metalu.

Integrowana ochrona roślin – sposób ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, polegającym na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, dający pierwszeństwo metodom niechemicznym, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska. Tym samym integrowana ochrona roślin pozwala ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum i w ten sposób ograniczyć presję na środowisko naturalne oraz chroni bioróżnorodność środowiska rolniczego.

Jarowizacja, jaryzacja, wernalizacja – procesy biochemiczne zachodzące pod wpływem niskich temperatur u roślin ozimych i wieloletnich, wpływające na ich zakwitanie. Rośliny te bez okresu chłodu mogą rozwijać się tylko wegetatywnie, w ogóle nie tworząc kwiatów. Dopiero okres chłodów powoduje przejście rośliny w fazę generatywną. Długość niezbędnego do indukcji kwitnienia okresu wernalizacji zależy od gatunku rośliny. Temperatura okresu chłodu to najczęściej 0-10 °C.

Keiki – u storczyków młoda roślina wyrastająca zamiast rozgałęzienia z jednego z węzłów na pędzie kwiatowym lub bezpośrednio na bulwie. Jest rodzajem rozmnóżki. Keiki powstaje w wyniku zgromadzenia się dużych ilości hormonów wzrostu. Może to nastąpić w wyniku naturalnych procesów rozwojowych, lub można tego dokonać sztucznie przez nałożenie specjalnego środka hormonalnego. Otrzymane w ten sposób rośliny potomne są klonami rośliny macierzystej.

Krasnal ogrodowy – figurka z ceramiki, gipsu lub tworzywa sztucznego, przedstawiająca krasnala, przeznaczona do dekoracji ogrodu przydomowego. Wzorem do postaci krasnala byli niemieccy górnicy z okresu średniowiecza. Według szacunkowych ocen w niemieckich ogrodach znajduje się około 25 milionów krasnali.

Kretowisko – kopiec gleby wznoszony przez małe ssaki zamieszkujące nory – kretowate, nornikowate, ślepcowate i krety workowate. Nierzadko są jedyną oznaką obecności zwierzęcia widoczną na powierzchni gruntu.

Kultywar – wyraźnie odrębna, jednorodna i trwała odmiana uprawna (hodowlana) rośliny, wyróżniająca się walorami użytkowymi lub estetycznymi, uzyskana w wyniku zabiegów hodowlanych, ewentualnie odnaleziona w naturze lub uprawie.

Leśny ogród – system zrównoważonej produkcji żywności i agroleśnictwa opartej na ekosystemie leśnym, zawierającym drzewa owocowe i orzechowe, krzewy, rośliny zielarskie, pnącza i warzywa wieloletnie, przynoszące bezpośrednie korzyści człowiekowi. Poprzez sadzenie roślin uzupełniających się wzajemnie można stworzyć warstwy roślinne podobne do warstw lasu.

Mieszaniec wegetatywny, mieszaniec szczepieniowy – roślina powstała w wyniku wegetatywnego połączenia się tkanek lub komórek dwóch różnych genetycznie osobników.

Międzynarodowe Towarzystwo Nauk Ogrodniczych – międzynarodowa, pozarządowa organizacja non-profit zrzeszająca krajowe lub regionalne organizacje zajmujące się naukami o ogrodnictwie. Za cel postawiła sobie ona promowanie i wspierania badań naukowych i edukacji we wszystkich gałęziach nauk ogrodniczych oraz ułatwienie współpracy i transferu wiedzy w skali globalnej poprzez sympozja i kongresy, publikacje i struktury naukowe. Członkostwo jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych naukowców, nauczycieli, studentów i profesjonalistów z branży ogrodniczej.

Odrosty, odrośla – pędy rozwijające się z pąków śpiących lub przybyszowych na korzeniach lub w dolnej części pnia roślin drzewiastych.

Ogrodoterapia – metoda terapii wykorzystująca ogrody w pracy z pacjentami, polega na wykonywaniu w ogrodzie pracy fizycznej związanej z utrzymaniem ogrodu. Terapia ta jest stosowana w przypadku rekonwalescencji po udarach, wypadkach i paraliżach. Pomimo braku uznania jako terapia terapeutyczna jest również stosowana u osób z zaburzeniami psychicznymi i niepełnosprawnością, a także jako metoda terapeutyczna dla osób wykluczonych społecznie: więźniowie, mniejszości narodowe, młodociani przestępcy, a także, jako metoda uzupełniająca w leczeniu uzależnień.

Ogród deszczowy – rodzaj budowli hydrotechnicznej i jedna z form ogrodów wodnych oraz zrównoważonego systemu odwadniającego. Ogrody deszczowe zbierają wodę deszczową, stopniowo oddając ją do ekosystemu. Mogą być budowane w różnej wielkości pojemnikach, a także wprost w gruncie. Przybierać mogą wówczas formę niewielkiego zagłębienia, które przez zaprojektowany system warstw o różnej przepuszczalności i chłonności wody, imitują procesy występujące w naturalnych miejscach okresowego zbierania się nadmiaru wody.

Zofiówka także Sofijówka obecnie też Park w Zofiówce – park o charakterze krajobrazowym położony w Humaniu nad jarem rzeki Kamionki, obecnie na terytorium Ukrainy.

Penjing, także penzai – tradycyjna chińska sztuka hodowli miniaturowych drzewek w doniczkach.

Perlit, szkło wulkaniczne – naturalnie występująca skała pochodzenia wulkanicznego. Zawiera około kilku procent wody. Skała jest wydobywana głównie w rejonie Morza Śródziemnego. Z czego około 70% rezerw światowych znajduje się na terenie Turcji.

Plastikowy flaming – popularna w Stanach Zjednoczonych ozdoba przydomowego trawnika lub ogrodu przedstawiająca flaminga wykonanego z tworzyw sztucznych, na długich patykowatych metalowych prętach.

Pływające ogrody znajdują się w mieście Meksyku (México), stolicy państwa Meksyk. Można je oglądać w Xochimilco, południowym przedmieściu Meksyku. Xochomilco leży na wybrzeżu Jeziora Xochomilco, a pływające ogrody znajdują się na tym jeziorze. Xochomilico to indiański wyraz oznaczający "miasto kwiatów" Przed wieloma laty miejscowi Indianie uprawiali kwiaty i warzywa na tratwach przycumowanych na jeziorze. Tratwy budowali ze splecionych trzcin i gałązek pokrytych mułem. Po pewnym czasie rośliny zapuszczały korzenie poprzez tratwę aż na dno jeziora. Pływające ogrody wyglądają dziś jak łąka obramowana kwiatami i topolami. Skrawki wody jeziora pomiędzy "łąkami" przypominają kanały. Tysiące turystów zwiedzają co roku ogrody. Większość z nich pływa drogami wodnymi w łodziach wiosłowych ozdobionych kwiatami.

Roślina dwuletnia, roślina dwuroczna – roślina potrzebująca do odbycia cyklu rozwojowego dwóch okresów wegetacyjnych. Podczas pierwszego roku tworzy się jedynie krótki pęd z rozetą liści asymilujących oraz organy spichrzowe. W drugim roku wykształcają się pędy kwiatowe i nasiona, po czym roślina zamiera. Pierwszy sezon wegetacyjny umożliwia wytworzenie i zmagazynowanie substancji zapasowych. Mogą być one gromadzone w liściach, korzeniu spichrzowym lub bulwach. Zmagazynowane w pierwszym roku wegetacji materiały zapasowe zużywane są w roku następnym w celu szybkiego wytworzenia organów generatywnych.

Roślina jednoroczna, terofit – jedna z form życiowych roślin. Oznacza roślinę przechodzącą cały cykl rozwojowy w ciągu jednego okresu wegetacyjnego, później ginąca. Obumierają zarówno nadziemne pędy, jak i części podziemne. Niesprzyjającą wegetacji porę roku przetrwają tylko nasiona. Rośliny jednoroczne należą do roślin monokarpicznych. Są roślinami zielnymi – mają zielne, niezdrewniałe pędy.

Roślina wieloletnia – roślina żyjąca więcej niż dwa lata i zwykle wielokrotnie w tym czasie wytwarzająca nasiona. Wśród wieloletnich roślin naczyniowych wyróżnia się:rośliny drzewiaste: drzewa, krzewy, krzewinki i częściowo zdrewniałe podkrzewy. Zdrewniałe są również łodygi niektórych wieloletnich wiechlinowatych, np. bambusów. byliny – rośliny zielne o niezdrewniałych częściach nadziemnych. W strefach klimatycznych, w których występują zimy, nadziemne części tych roślin obumierają na zimę. Ze znajdujących się pod ziemią kłączy, bulw, cebul, zapasonośnych korzeni, bądź z pąków chronionych warstwą gleby i ściółki, na wiosnę odtwarza się część nadziemna wytwarzająca zarodniki bądź nasiona. U bylin wodnych pąki chronione są przed przemarznięciem przez warstwę wody lub mułu na dnie zbiornika.

Sadzarka – maszyna do mechanicznego sadzenia roślin bulwiastych, cebulowych, rozsady oraz młodych drzewek.

Skrzynka Warda – szklany, szczelny pojemnik do uprawy i transportu roślin wynaleziony ok. 1829 przez angielskiego lekarza i botanika Nathaniela Bagshawa Warda (1791-1868). Opisana w 1842 roku w książce N.B. Warda On the Growth of Plants in Closely Glazed Cases.

Strefy mrozoodporności, strefy klimatyczne USDA – obszary wydzielone geograficznie w oparciu o kryterium średniej rocznej temperatury minimalnej.

Styl preriowy – w architekturze, a także w sztuce ogrodowej. Ukształtował się pobudzony ruchem Arts and crafts. Styl preriowy w architekturze zainspirowany został w 1900-1916 przez Louisa H. Sullivana a rozwijał go w swoich projektach Frank Lloyd Wright. Był próbą rozwinięcia rodzimego północnoamerykańskiego stylu architektury, który nie łączył elementów projektowych i estetyki z wcześniejszymi stylami europejskiej architektury klasycznej. Nazwa preriowy wynika z dominującej poziomości większości budynków, która odzwierciedla szerokie, płaskie, bezdrzewne przestrzenie środkowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych.

Sztuka ogrodowa – zbiór działań obejmujących projektowanie ogrodów i założeń parkowych, ale nie tylko. To również pielęgnacja zieleni, nowej oraz już istniejącej w danym miejscu. To sztuka doboru właściwych roślin ich odmian do danego terenu i warunków klimatycznych tam panujących. To sposób łączenia architektury i zieleni w taki sposób, aby pozostawały w harmonii ze sobą.

Tulipomania, tulipanomania – określenie używane do opisania zjawiska ekonomicznego panującego w XVII-wiecznej Holandii, wiążącego się z ogromnym wzrostem cen cebulek tulipanów oraz niebywałą modą na te kwiaty.

Winogrodnictwo – specjalistyczna dziedzina ogrodnictwa, pokrewna sadownictwu, zajmująca się wyłącznie uprawą winorośli.

Wiszące ogrody królowej Semiramidy w Babilonie – jeden z siedmiu cudów świata starożytnego zbudowany na polecenie wielkiego króla Nabuchodonozora II, który podarował je swojej żonie, Amytis.

World Naked Gardening Day (WNGD), – coroczna międzynarodowa impreza, obchodzona w pierwszą sobotę maja, polegająca na wykonywaniu prac w ogrodzie całkowicie nago. Ma na celu kreowanie pozytywnewgo wizerunku nagiego ciała w harmonii z przyrodą.

Zioła, rośliny zielarskie – rośliny zawierające substancje wpływające na metabolizm człowieka i dostarczające surowców zielarskich. Są to gatunki lecznicze, przyprawowe, a także trujące. Grupa ta obejmuje przede wszystkim jednoroczne i dwuletnie rośliny zielne, ale także drzewa, krzewy, warzywa i byliny. Zalicza się do nich także niektóre grzyby. Zioła stosowane są m.in. w ziołolecznictwie, aromaterapii i jako przyprawy.

Zrębki — cząstki drewna o wymiarach mieszczących się w granicach od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów, powstające w wyniku rozdrabniania drewna za pomocą maszyn zrębkujących.