37 Iguanodony

Iguanodony (Iguanodontia) to grupa ornitopodów znanych od środkowej jury do późnej kredy. Należą do nich między innymi tak znane dinozaury jak Iguanodon, Camptosaurus, Ouranosaurus czy Edmontosaurus. Iguanodony są ogólnie dość dobrze poznaną grupą dinozaurów ptasiomiednicznych i najwcześniejszą odkrytą. Największy z nich – Zhuchengosaurus osiągał do ok. 16 m długości co czyniło go największym dinozaurem ptasiomiednicznym. Iguanodony charakteryzujące się masywniej zbudowanym i większym ciałem niż bardziej bazalne ornitopody, rozbudowanymi kośćmi nosowymi oraz minimum sześcioma kręgami piersiowymi zazwyczaj klasyfikuje się jako infrarząd ornitopodów, choć Benton (2004) uważa te drugie za infrarząd, a Iguanodontia nie nadaje rangi. Tradycyjnie do iguanodonów wliczano nadrodzinę Iguanodontoidea i rodzinę Iguanodontidae. Nowsze jednak badanie wykazały, że tak rozumiane Iguanodontia jest grupą parafiletyczną, gdyż nie umieszcza się w ich obrębie Hadrosauridae. Obecnie w literaturze naukowej termin Iguanodontia jest nadal stosowany, choć nie posiada rangi i wlicza się do niego także hadrozaury.

Anabisetia (Anabisetia) – rodzaj wymarłego, roślinożernego dinozaura z grupy bazalnych iguanodonów. Zamieszkiwała tereny współczesnej Patagonii w cenomanie. Budową przypominała gasparinizaurę, osiągała niewielkie jak na iguanodona rozmiary. W anatomii uwagę zwracają położony głowowo-brzusznie kłykieć-potyliczny, liściokształtne bądź rowkowane zęby, usztywniające ogon ścięgna, dobrze zbudowany wyrostek barkowy. Została opisana w 2002.

Barilium – rodzaj ornitopoda z grupy iguanodontów (Iguanodontia) żyjącego we wczesnej kredzie na obecnych terenach Europy. Gatunkiem typowym jest B. dawsoni, opisany w 1888 roku przez Richarda Lydekkera na podstawie dwóch niekompletnych szkieletów odkrytych w osadach grupy Wealden w hrabstwie East Sussex w Wielkiej Brytanii. Zostały one zebrane przez C. Dawsona, którego honoruje nazwa gatunkowa. Początkowo Lydekker zaliczył ten gatunek do rodzaju Iguanodon, jednak zostało to zakwestionowane przez późniejszych autorów, m.in. Paula oraz Naisha i Martilla, według których I. dawsoni nie jest blisko spokrewniony z Iguanodon bernissartensis, będącym gatunkiem typowym rodzaju, a tym samym nienależący do tego samego rodzaju. Paul uznał I. dawsoni za Ornithopoda incertae sedis, stwierdzając, że status tego gatunku nie jest w pełni jasny. W 2010 roku David B. Norman ukuł dla niego nową nazwę rodzajową Barilium.

Cedrorest (Cedrorestes) – rodzaj ornitopoda z grupy iguanodontów (Iguanodontia) żyjącego we wczesnej kredzie na terenach współczesnej Ameryki Północnej. Został opisany w 2007 roku przez Davida Gilpina i współpracowników w oparciu o lewą kość biodrową odkrytą w dolnokredowych osadach formacji Cedar Mountain we wschodnim Utah. Autorzy wstępnie uznali go za bazalnego hadrozaura, jednak w późniejszych pracach hipoteza ta nie uzyskała wsparcia. W 2007 roku James Kirkland i Scott Madsen stwierdzili, że wszelkie różnice pomiędzy holotypem cedroresta a młodocianym holotypem bazalnego iguanodonta Planicoxa venenica można wytłumaczyć różnicami ontogenetycznymi i zniekształceniem skamieniałości, i zsynonimizowali te dwa rodzaje. Według badań Andrew McDonalda kość biodrowa planikoksy różni się od holotypu cedroresta wypukłą górną krawędzią, a autor wstępnie traktuje je jako należące do odrębnych taksonów. Według przeprowadzonej przez autorów analizy filogenetycznej Cedrorestes jest bazalnym przedstawicielem kladu Styracosterna znajdującym się w politomii z rodzajami Iguanacolossus, Dakotadon i Lanzhousaurus oraz kladem Hadrosauriformes.

Cumnoria – rodzaj ornitopoda z kladu Iguanodontia, żyjącego w późnej jurze (kimeryd) na terenach dzisiejszej Europy. Gatunkiem typowym jest C. prestwichii, którego holotypem jest niekompletna czaszka i szkielet pozaczaszkowy oznaczone OXFUM J.3303, odkryte w osadach formacji Kimmeridge Clay niedaleko miejscowości Cumnor w angielskim hrabstwie Oxfordshire. Został opisany w 1880 r. przez Johna Hulke jako nowy gatunek z rodzaju Iguanodon - I. prestwichii. W 1888 r. Harry Seeley ustanowił go gatunkiem typowym opisanego przez siebie nowego rodzaju Cumnoria; jednak już w 1889 r. Richard Lydekker zaliczył ten gatunek do rodzaju Camptosaurus. Opinia Lydekkera przeważyła, w rezultacie czego przez ponad 100 lat C. prestwichii zaliczany był do rodzaju Camptosaurus. Naish i Martill (2008) stwierdzili jednak, że nie ma mocnych dowodów na przynależność tego gatunku do rodzaju Camptosaurus. Autorzy zwrócili uwagę, że większość cech budowy ciała występujących jednocześnie u kamptozaura i u Cumnoria to plezjomorfie; ponadto niektóre cechy, które miały występować u kamptozaura i u Cumnoria w rzeczywistości nie występują u kamptozaura - dotyczy to zwłaszcza cech budowy czaszki, gdyż jak się okazało, kości czaszki pierwotnie przypisywane kamptozaurowi i wykorzystywane przy porównaniach z Cumnoria należały do innego ornitopoda (Theiophytalia). C. prestwichii został uwzględniony w analizie kladystycznej przeprowadzonej przez McDonalda, Barretta i Chapman (2010). Analiza ta potwierdziła, że C. prestwichii nie jest gatunkiem z rodzaju Camptosaurus; z analizy tej wynika, że gatunek ten nie był taksonem siostrzanym do gatunku Camptosaurus dispar, lecz był jednym z najbardziej bazalnych przedstawicieli kladu Styracosterna. Według tej analizy C. prestwichii był w nierozwikłanej politomii z gatunkami Uteodon aphanoecetes i Owenodon hoggii oraz z kladem obejmującym wszystkich pozostałych przedstawicieli Styracosterna. Także późniejsza analiza McDonalda (2011) potwierdziła, że C. prestwichii był najbardziej bazalnym przedstawicielem Styracosterna; w związku z tym McDonald wyłączył ten gatunek z rodzaju Camptosaurus i zaliczył do odrębnego rodzaju, przywracając mu nazwę rodzajową Cumnoria.

Dakotadon – rodzaj ornitopoda z grupy Iguanodontia żyjącego we wczesnej kredzie. Jest znany z niekompletnej czaszki odkrytej w datowanych na barrem osadach formacji Lakota w Dakocie Południowej. Pierwotnie został opisany jako Iguanodon lakotaensis przez Davida Weishampela i Philipa Bjorka w 1989. Jego status taksonomiczny był kontrowersyjny. Niektórzy badacze sugerowali, że „Iguanodon” lakotaensis był bardziej bazalny niż Iguanodon bernissartensis i bliżej spokrewniony z teiofytalią, jednak David B. Norman uznał, że jest synonimem I. bernissartensis. Gregory Paul, badający iguanodonty, przypisał „I.” lakotaensis do osobnego rodzaju Dakotadon w 2008.

Delapparentia − rodzaj ornitopoda z kladu Iguanodontia, żyjącego we wczesnej kredzie na terenach dzisiejszej Europy. Gatunkiem typowym jest D. turolensis, którego holotypem jest niekompletny szkielet pozaczaszkowy z zachowanymi kręgami szyjnymi i ogonowymi, fragmentami kręgów grzbietowych i krzyżowych, fragmentami żeber mostkowych, grzbietowych i szyjnych, niekompletnym lewym biodrem oraz fragmentami szewronów i skostniałych ścięgien. Holotyp D. turolensis odkryto w osadach formacji Camarillas niedaleko miejscowości Galve w hiszpańskiej prowincji Teruel. Okaz holotypowy D. turolensis jako pierwszy opisał w 1960 r. Albert-Félix de Lapparent, uznając go wówczas za przedstawiciela gatunku Iguanodon bernissartensis. W późniejszych publikacjach okaz ten uznawany był za przedstawiciela rodziny Iguanodontidae o niepewnej pozycji systematycznej lub − za de Lapparentem − zaliczany do gatunku I. bernissartensis; dopiero w 2011 r. José Ignacio Ruiz-Omeñaca ustanowił go holotypem nowego gatunku ornitopoda. Gasca, Canudo i Moreno-Azanza (2014) przypisali przedstawicielowi gatunku D. turolensis kość kulszową odkrytą w osadach formacji Blesa niedaleko miejscowości Jose w prowincji Teruel; autorzy opisali też odkrytą w osadach wymienionej formacji niekompletną kość zębową, którą uznali za należącą do przedstawiciela rodzaju Delapparentia o niepewnej przynależności gatunkowej lub bliskiego krewnego rodzaju Delapparentia. Gasca i współpracownicy (2015) opisali dodatkowe, nieznane wcześniej kości okazu holotypowego: łuk kręgu obrotowego oraz niekompletną lewą łopatkę.

Dollodon – rodzaj ornitopoda żyjącego we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Europy. Szczątki jego przedstawicieli odnaleziono w Belgii (Bernissart) i na angielskiej wyspie Wight.

Drakonyks – dinozaur z rodziny kamptozaurów. Osiągał około 7 metrów długości i około 3 metrów wysokości. Ważył około 2 ton.

Driozaur (Dryosaurus) – dwunożny, roślinożerny ornitopod będący bazalnym przedstawicielem kladu Iguanodontia, żyjący w późnej jurze na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odkryto na zachodzie USA. Miał mocno umięśnioną szczękę, zakończoną kostnym, bezzębnym dziobem. Długość - 3-4 metry, wagi 400 - 500 kg. Znaczenie nazwy: jaszczur drzewny, jaszczur leśny, jaszczur dąb.

Driozaury – grupa dinozaurów ptasiomiednicznych z infrarzędu ornitopodów.

Dysalotosaurus – rodzaj ornitopoda z kladu Iguanodontia i rodziny Dryosauridae, żyjącego w późnej jurze na terenach dzisiejszej Afryki. Obejmuje jeden gatunek, D. lettowvorbecki; jego nazwa pojawiła się już w 1919 roku w jednej z publikacji Hansa Virchowa, lecz gatunek formalnie został opisany dopiero w 1920 r. przez Josefa Pompeckja. Wszystkie znane skamieniałości Dysalotosaurus zostały odkryte w latach 1910–1913 przez niemieckich paleontologów na obszarze jednego kamieniołomu (Ig/WJ) położonego ok. 2,5 km na północny zachód od miejscowości Tendaguru w Tanzanii, w osadach kimerydu. Wszystkie skamieniałości pochodzą z dwóch wielkich, blisko położonych skupisk kości; pochodzący z nich materiał kopalny D. lettowvorbecki oznaczono ponad czternastoma tysiącami numerów katalogowych. Zdecydowana większość odkrytych wówczas skamieniałości Dysalotosaurus to pojedyncze kości, ale udało się też odkryć pewną liczbę bardziej kompletnych i częściowo artykułowanych szkieletów. W kamieniołomie Ig/WJ odkryto również skamieniałości dinozaurów z rodzajów Elaphrosaurus i Kentrosaurus, co najmniej jednego, a może dwóch gatunków zauropodów i być może także drugiego taksonu z grupy teropodów, a ponadto skamieniałości pterozaurów, krokodylomorfów, lepidozaurów, płazów i trzech gatunków ssaków ; tym niemniej zdecydowaną większość skamieniałości odkrytych w tym kamieniołomie stanowią właśnie kości Dysalotosaurus. Duża część kości D. lettowvorbecki, w tym większość artykułowanych szkieletów zbadanych przez Pompeckja, została zniszczona w wyniku alianckich nalotów na Niemcy w czasie II wojny światowej lub zaginęła w czasie wojny; jedynymi źródłami informacji o tym materiale kopalnym są szkice zrobione przed jego zniszczeniem oraz publikacja Wernera Janenscha z 1955 r. Z okazów, które zachowały się do dziś, tylko u jednego zachowało się ok. 50% szkieletu.

Elrhazosaurus – rodzaj ornitopoda z rodziny driozaurów (Dryosauridae) żyjącego we wczesnej kredzie na obecnych terenach Afryki. Gatunek typowy rodzaju, E. nigeriensis, został opisany w 1982 roku przez Petera Galtona i Philippe'a Taqueta w oparciu o kość udową wydobytą z datowanych na późny apt osadów formacji Elrhaz w Nigrze. Galton i Taquet nadali mu nazwę Valdosaurus nigeriensis i zaklasyfikowali do rodziny hipsylofodontów. Gatunek typowy rodzaju Valdosaurus, V. canaliculatus, żył w późnym barremie, dlatego w 2009 roku Peter Galton doszedł do wniosku, że różnice stratygraficzne oraz morfologiczne nie pozwalają na przypisanie gatunku nigeriensis do rodzaju Valdosaurus i ukuł dla niego nową nazwę rodzajową Elrhazosaurus, pochodzącą od formacji Elrhaz, w której odkryto holotyp. Galton wymienił także cechy wskazujące na przynależność taksonu do rodziny Dryosauridae. Jedyną odkrytą dotąd kością należącą do przedstawicieli rodzaju Elrhazosaurus jest kość udowa.

Hippodraco – rodzaj ornitopoda z grupy iguanodontów (Iguanodontia) żyjącego we wczesnej kredzie na terenach współczesnej Ameryki Północnej. Został opisany w 2010 roku przez Andrew McDonalda i współpracowników w oparciu o szkielet obejmujący niemal kompletną czaszkę i fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy, wydobyty z górnych warstw ogniwa Yellow Cat w formacji Cedar Mountain w Utah, w lokalizacji nazwanej Andrew's Site, datowanej na późny barrem lub wczesny apt.

Hypselospinus – rodzaj ornitopoda z grupy iguanodontów (Iguanodontia) żyjącego we wczesnej kredzie na obecnych terenach Europy. Gatunkiem typowym jest H. fittoni, opisany w 1889 roku przez Richarda Lydekkera na podstawie trzech niekompletnych czaszek oraz kości szczęk odkrytych w osadach grupy Wealden w hrabstwie East Sussex w Wielkiej Brytanii. Początkowo Lydekker zaliczył ten gatunek do rodzaju Iguanodon, jednak zostało to zakwestionowane przez późniejszych autorów, m.in. Paula oraz Naisha i Martilla, według których I. fittoni nie jest blisko spokrewniony z Iguanodon bernissartensis, będącym gatunkiem typowym rodzaju, a tym samym nienależący do tego samego rodzaju. Paul uznał I. fittoni za Ornithopoda incertae sedis, stwierdzając, że status tego gatunku nie jest w pełni jasny. W 2010 roku David B. Norman ukuł dla niego nową nazwę rodzajową Hypselospinus.

Iguanacolossus – rodzaj ornitopoda z grupy iguanodontów (Iguanodontia) żyjącego we wczesnej kredzie na terenach współczesnej Ameryki Północnej. Został opisany w 2010 roku przez Andrew McDonalda i współpracowników w oparciu o niekompletny szkielet wydobyty spod skały przykrywającej w ogniwie Yellow Cat w formacji Cedar Mountain w Utah, w lokalizacji nazwanej Don's Ridge. Jej wiek jest trudny do ustalenia, autorzy wstępnie traktują ją jako dolnobarremską, choć nie wykluczają, że jest starsza. Holotyp został odkryty jako pojedyncze skupisko kości obejmujące niepołączone stawowo kości czaszki i szkieletu pozaczaszkowego.

Iguanodon – rodzaj dinozaura z grupy ornitopodów, zajmujący pozycję pośrodku pomiędzy pierwszymi z szybkich, dwunożnych hipsylofodontów z jury środkowej, a hadrozaurami stanowiącymi najbardziej zaawansowane formy z kredy późnej. Do rodzaju zaliczano wiele gatunków datowanych w czasie od jury późnej do kredy późnej, zamieszkujących Europę, Azję i Amerykę Północną. Taksonomia rodzaju pozostaje przedmiotem badań, opisywane są nowe gatunki, a stare przenosi się do odrębnych rodzajów. Na początku XXI wieku badacze zasugerowali pozostawienie w nim tylko jednego dobrze uzasadnionego gatunku I. bernissartensis, żyjącego od późnego barremu do najwcześniejszego aptu na terenie dzisiejszej Belgii i prawdopodobnie na innych terenach Europy. Dokładniej okres ten przypada na 126-125 milionów lat temu. Były to masywne, duże zwierzęta roślinożerne wyróżniające się dużym kolcem na kciuku służącym prawdopodobnie do obrony przed drapieżnikami, podczas gdy cztery kolejne chwytne palce używane były podczas żerowania.

Jintasaurus – rodzaj ornitopoda żyjącego we wczesnej kredzie na obecnych terenach Azji. Został opisany w 2009 roku przez You Hailu i Li Daqinga w oparciu o połączoną stawowo przednią część czaszki obejmującą elementy dachu czaszki oraz niemal kompletną puszkę mózgową. Skamieniałości odkryto w datowanych na przypuszczalnie alb osadach grupy Xinminpu w okręgu Jinta, w chińskiej prowincji Gansu. Innymi dinozaurami, których szczątki odnaleziono w dolnokredowych osadach grupy Xinminpu na terenie Basenu Yujingzi, są m.in. teropody Suzhousaurus, Xiongguanlong i Beishanlong, zauropod Qiaowanlong, ceratopsy Archaeoceratops i Auroraceratops oraz hadrozauroid Equijubus. Nazwa gatunku typowego, Jintasaurus meniscus, pochodzi od okręgu Jinta – miejsca odkrycia szczątków, greckiego sauros („jaszczur”) oraz łacińskiego meniscus, oznaczającego „półokrągły” i odnoszącego się do sierpowatego wyrostka przypotylicznego oraz kłykci potylicznych holotypu.

Jinzhouzaur – roślinożerny dinozaur z grupy iguanodonów (Iguanodontia).

Kamptozaur (Camptosaurus) – roślinożerny dinozaur ptasiomiedniczny z grupy iguanodonów, z rodziny kamptozaurów (Camptosauridae); jego nazwa znaczy giętki jaszczur od zgiętych w kształcie łuka kości udowych. Ornitopod nieco podobny wyglądem do iguanodona.

Kamptozaury (Camptosauridae) - rodzina dinozaurów z infrarzędu ornitopody.

Kangnazaur – dwunożny, roślinożerny dinozaur z grupy iguanodonów (Iguanodontia).

Kukufeldia – rodzaj ornitopoda z grupy iguanodontów (Iguanodontia) żyjącego we wczesnej kredzie na obecnych terenach Europy. Został opisany w 2010 roku przez Andrew McDonalda i współpracowników w oparciu o niemal kompletną prawą kość zębową odkrytą w kamieniołomie w pobliżu Cuckfield, opisaną po raz pierwszy przez Gideona Mantella w 1848 roku. Z tej samej lokalizacji pochodzą zęby stanowiące materiał typowy gatunku Iguanodon anglicus. McDonald i in. przeanalizowali ponownie morfologię NHMUK 28660 i wyszczególnili jedną autapomorfię odróżniającą tę skamieniałość od innych kości zębowych iguanodontów. Autorzy uznali I. anglicus za takson niediagnostyczny, dlatego NHMUK 28660 desygnowali na holotyp nowego gatunku Kukufeldia tilgatensis. Norman uznał K. tilgatensis za prawdopodobny młodszy synonim gatunku Barilium dawsoni wskazując, że skamieniałości przypisywane obu gatunkom należą do zwierząt podobnych rozmiarów i mających zęby o podobnej budowie. Norman zauważył, że autorzy opisu K. tilgatensis stwierdzili, że różni się on od B. dawsoni w oparciu o porównania z zaliczanym przez nich właśnie do gatunku B. dawsoni okazem NHMUK R1834 z zachowaną m.in. częścią kości zębowej umożliwiającą porównania; jednak według Normana okaz NHMUK R1834 w rzeczywistości reprezentuje gatunek Hypselospinus fittoni. McDonald (2012) w dalszym ciągu zaliczał jednak NHMUK R1834 do gatunku B. dawsoni. Ponadto zdaniem Normana autapomorfia K. tilgatensis wskazana przez autorów jego opisu nie jest zbyt pomocna przy porównaniach z innymi gatunkami, bo w skamieniałościach angielskich wczesnokredowych ornitopodów rzadko zachowują się takie szczegóły anatomiczne. McDonald (2012) nie zgodził się z konkluzją Normana, wskazując, że kombinacja cech budowy zębów obecna u K. tilgatensis i B. dawsoni występuje również u innych bazalnych iguanodontów. Przeprowadzona przez niego analiza kladystyczna sugeruje, że Kukufeldia jest taksonem siostrzanym dla kladu Barilium + Hadrosauriformes.

Lanzhousaurus – roślinożerny dinozaur z grupy iguanodontów (Iguanodontia).

Lurduzaur – dinozaur z grupy iguanodonów (Iguanodontia), z rodziny Iguanodontidae. Lurdusaurus znaczy „ciężki (ważny) jaszczur”. Nazwa gatunkowa odnosi się do miejsca znalezienia – pustyni Ténéré, która jest piaszczysta.

Mantellizaur (Mantellisaurus) – rodzaj roślinożernego dinozaura z kladu Iguanodontia. Żył we wczesnej kredzie na terenach współczesnej Europy. Długość ciała ok. 7 m, wysokość ok. 2,5 m. Masę holotypu Paul ocenił na około 750 kg. Jego szczątki znaleziono w Anglii.

Mutaburazaur (Muttaburrasaurus) − rodzaj australijskiego ornitopoda o niepewnej pozycji systematycznej, ostatnio zaliczony do rodziny rabdodontów. Osiągał długość 7 m. Zamieszkiwał dzisiejsze Queensland i Nową Południową Walię we wczesnej kredzie. Poruszał się na dwóch lub czterech łapach. Żywił się roślinami, być może okazjonalnie także mięsem.

Owenodon – rodzaj ornitopoda żyjącego we wczesnej kredzie na obecnych terenach Europy. Holotypem jest niemal kompletna prawa kość zębowa z większością zębów zachowanych in situ, pochodząca z datowanych na środkowy barrem osadów formacji Purbeck Limestone w Dorset. Okaz ten został po raz pierwszy opisany przez Richarda Owena, który nadał mu nazwę Iguanodon hoggii. Kość uległa uszkodzeniu podczas początkowej preparacji, jednak w 1975 udało się oddzielić ją od otaczającej skały. W 2002 roku David B. Norman i Paul Barrett przypisali I. hoggii do rodzaju Camptosaurus, jednak zostało to zakwestionowane przez niektórych autorów. W 2009 roku Peter Galton dla tego gatunku utworzył nową nazwę rodzajową – Owenodon. Galton sugeruje, że Owenodon jest ornitopodem bardziej zaawansowanym niż Camptosaurus, lecz bardziej bazalnym niż Lurdusaurus. Paleontolog spekulował, że ze względu na zaawansowane cechy uzębienia mógłby być wstępnie przypisany do kladu Styracosterna.

Planikoksa – roślinożerny dinozaur z grupy iguanodonów (Iguanodontia).

Rabdodon (Rhabdodon) – roślinożerny dinozaur z grupy iguanodonów (Iguanodontia) z rodziny rabdodonów (Rhabdodontidae).

Rabdodony – grupa ornitopodów żyjących w późnej kredzie na terenach dzisiejszej Europy i być może Australii.

Talenkauen – niewielki, bazalny przedstawiciel iguanodonów. Żył w późnej kredzie na terenach Ameryki Południowej. Osady, w których odkryto jego skamieniałości, pierwotnie datowano na wczesny mastrycht; późniejsze badania wskazują, że należy je datować na cenoman–santon, najprawdopodobniej na cenoman Długość ciała ok. 4 m, wysokość ok. 1,5 m, masa ok. 200 kg. Szczątki talenkauena znaleziono w Argentynie. Jego niezwykłą cechą były kostne płyty pokrywające boki ciała. Ogólną budową przypominał późnojurajskiego driozaura z Ameryki Północnej. Różnił się od niego dłuższą szyją, mniejszą głową i dłuższymi, smukłymi ramionami. Prymitywną cechą talenkauena jest to, że miał zęby w przedniej części górnej szczęki i pierwszy palec w kończynie przedniej. U bardziej zaawansowanych iguanodonów pysk był zakończony bezzębnym dziobem i zostały tylko trzy palce w dolnej kończynie. Za to cechą łączącą go z innymi południowoamerykańskimi ornitopodami jest kość udowa ze zmniejszoną powierzchnią miejsca, w którym przyczepione były mięśnie. Być może mamy zatem do czynienia z nową grupą południowych ornitopodów. W analizach kladystycznych umiejscowiono rodzaj Talenkauen między najbardziej bazalnymi iguanodontami a nieco bardziej zaawansowanymi.

Teiofytalia, Theiophytalia – dinozaur z grupy iguanodontów.

Uteodon – rodzaj ornitopoda z kladu Iguanodontia, żyjącego w późnej jurze na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Gatunkiem typowym jest U. aphanoecetes, którego holotypem jest niemal kompletny szkielet pozaczaszkowy oznaczony CM 11337, z zachowanymi ośmioma kręgami szyjnymi, 16 grzbietowymi, 4 krzyżowymi i 14 ogonowymi, obiema łopatkami, lewą kością kruczą, obiema kośćmi ramiennymi, lewą kością promieniową i łokciową, kośćmi lewego nadgarstka i dłoni, obiema kośćmi biodrowymi, łonowymi i kulszowymi, obiema kośćmi udowymi i piszczelowymi, kośćmi strzałkowymi, 31 żebrami, 6 żebrami szyjnymi i skostniałymi ścięgnami. Holotyp odkryto w 1922 r. na terenie hrabstwa Uintah w amerykańskim stanie Utah, w osadach formacji Morrison na obszarze Dinosaur National Monument; jego krótki opis opublikował w 1925 r. Charles Gilmore, zaliczając ów okaz do gatunku Camptosaurus medius. Kenneth Carpenter i Yvonne Wilson (2008) po zbadaniu owego okazu stwierdzili jednak, że na tyle różni się on budową od C. dispar, że uzasadnia to przeniesienie go do nowego gatunku w obrębie rodzaju Camptosaurus, który nazwali C. aphanoecetes; ponadto autorzy uznali niekompletną żuchwę z zachowanymi zębami oznaczoną DINO 499, kość zębową oznaczoną DINO 556, niekompletny szkielet z zachowaną niekompletną puszką mózgową oznaczony CM 15780 i szereg pojedynczych kości szkieletu pozaczaszkowego odkrytych na obszarze Dinosaur National Monument za należące do przedstawicieli tego gatunku. Gatunek ten został uwzględniony w analizie kladystycznej przeprowadzonej przez McDonalda, Barretta i Chapman (2010). Analiza ta nie tylko potwierdziła zasadność uznania go za odrębny od C. dispar gatunek, ale też wykazała, że nie ma podstaw, by zaliczać "C." aphanoecetes do rodzaju Camptosaurus; z analizy tej wynika, że "C." aphanoecetes nie był taksonem siostrzanym do gatunku C. dispar, lecz był jednym z najbardziej bazalnych przedstawicieli kladu Styracosterna. Według tej analizy "C." aphanoecetes był w nierozwikłanej politomii z gatunkami Cumnoria prestwichii i Owenodon hoggii oraz z kladem obejmującym wszystkich pozostałych przedstawicieli Styracosterna. Także późniejsza analiza McDonalda (2011) potwierdziła, że "C." aphanoecetes był najbardziej bazalnym przedstawicielem Styracosterna; w związku z tym McDonald wyłączył ten gatunek z rodzaju Camptosaurus i ustanowił go gatunkiem typowym nowego rodzaju, który nazwał Uteodon.

Waldozaur (Valdosaurus) – rodzaj ornitopoda z rodziny driozaurów (Dryosauridae) żyjącego we wczesnej kredzie na obecnych terenach Europy. Gatunek typowy rodzaju, V. canaliculatus, został opisany w 1975 roku przez Petera Galtona w oparciu o kość udową pochodzącą z datowanych na barrem osadów na wyspie Wight. Galton wstępnie przypisał ten gatunek do rodzaju Dryosaurus, jednak już w 1977 roku ukuł dla niego nową nazwę rodzajową Valdosaurus. Kość udowa NHM R185 mierzy 14 cm długości i należy do osobnika młodocianego, mierzącego prawdopodobnie około 127 cm długości. Dorosły waldozaur osiągał jednak znacznie większe rozmiary – długość kości udowej mogła dochodzić do 50 cm. Oprócz holotypu znana jest także druga kość udowa. W 1982 roku Galton i Philippe Taquet opisali drugi gatunek waldozaura – V. nigeriensis z aptu Nigru, jednak z powodu różnic stratygraficznych i morfologicznych pomiędzy V. canaliculatus a V. nigeriensis w 2009 roku Peter Galton przeniósł drugi spośród tych gatunków do osobnego rodzaju Elrhazosaurus.

Xuwulong – rodzaj ornitopoda z kladu Iguanodontia żyjącego we wczesnej kredzie na terenach dzisiejszej Azji. Gatunkiem typowym jest X. yueluni, którego holotypem jest niekompletny szkielet oznaczony GSGM-F00001 z zachowaną czaszką, żuchwą, prawie kompletnym szkieletem osiowym, lewą częścią obręczy miednicznej i wiązkami skostniałych ścięgien nadosiowych; holotyp odkryto w osadach należących do grupy Xinminpu na terenie Basenu Yujingzi w okręgu Jinta w chińskiej prowincji Gansu. Od innych przedstawicieli Iguanodontia odróżnia go współwystępowanie: rostralnego końca kości zębowej, który nie jest skierowany ku dołowi, ma w widoku bocznym kształt litery V i którego czubek jest nieco poniżej połowy wysokości gałęzi kości zębowej ; powierzchni stawowej żuchwy znajdującej się na poziomie połowy wysokości gałęzi kości zębowej; oraz powiększonego, skierowanego ku dołowi wyrostka przedłonowego. U innych przedstawicieli kladu Hadrosauriformes zarówno czubek końca rostralnego kości zębowej, jak i powierzchnia stawowa żuchwy leżą znacznie bliżej wentralnej (dolnej) krawędzi kości zębowej. Powiększony wyrostek przedłonowy występuje też u Ouranosaurus, lecz u tego ornitopoda jest on skierowany ku górze, a nie ku dołowi jak u Xuwulong. Kość łzowa X. yueluni ma krawędź wentralną dłuższą od krawędzi dorsalnej (górnej), podobnie jak kości łzowe ornitopodów z rodzajów Equijubus i Probactrosaurus. Kość szczękowa Xuwulong z profilu jest niska i przypomina kształtem trójkąt różnoboczny, przy czym jej część rostralna jest znacznie dłuższa od części kaudalnej (tylnej); pod tym względem X. yueluni przypomina takich przedstawicieli Hadrosauriformes jak Iguanodon, Ouranosaurus, Altirhinus i Jinzhousaurus, natomiast różni się od rodzajów Probactrosaurus i Equijubus, których kość szczękowa bardziej przypominała kształtem trójkąt równoramienny.

Zalmokses (Zalmoxes) – dinozaur z rodziny rabdodonów (Rhabdodontidae).