WBurzykowate, petrelowate (Procellariidae) – rodzina ptaków z rzędu rurkonosych (Procellariiformes).
WArdenna – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WBulweria – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WBurzyk balearski – podgatunek burzyka śródziemnomorskiego, ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), gnieżdżący się na Balearach. Do Polski zalatuje wyjątkowo. Takson o niepewnej pozycji systematycznej przez część taksonomów wyodrębniany do rangi gatunku.Cechy gatunkuObie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała rdzawobrązowy, spód ciemnopłowy. Spód skrzydeł ciemniejszy niż u podobnego burzyka północnego. Sylwetka krótka w kształcie cygara, skrzydła wąskie o ostrych końcach. Dziób ciemny. Lata nisko nad powierzchnią wody, z rzadka uderzając skrzydłami. W locie sylwetka przypomina krzyż, a końce nóg wystają poza krawędź ogona. Wymiary średniedł. ciała ok. 33–38 cmrozpiętość skrzydeł 80–89 cmwaga ok. 350–460 g BiotopGniazduje na wyspach, a poza okresem lęgowym przebywa na otwartym morzu. GniazdoNa wysepkach i klifach w wykopanej przez siebie norze, odwiedzanej wyłącznie w nocy, aby uniknąć wykrycia przez duże mewy mogące pożreć młode. Gnieździ się kolonijnie. JajaJedno jajo w zniesieniu. WysiadywanieJajo wysiadywane jest przez okres 47–55 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60–70 dniach. PożywienieDrobne ryby, głowonogi i inne zwierzęta. InneTaksonomia budzi kontrowersje. Dawniej uznawany za podgatunek burzyka północnego lub burzyka śródziemnomorskiego. Status i ochronaIUCN uznaje burzyka balearskiego za gatunek krytycznie zagrożony nieprzerwanie od 2004 roku. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej.
WBurzyk mały – gatunek ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Jest mniejszy od innych burzyków i najczęściej jest widywany w locie. U dorosłych spód ciała oraz skrzydeł jest biały, a wierzch ciała ciemny.
WBurzyk północny, burzyk popielaty – gatunek średniej wielkości ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), zamieszkujący Atlantyk, jego wyspy i wybrzeża.Zasięg występowaniaLęgi odbywa na południowej Islandii, Szetlandach, Orkadach, Wyspach Owczych, Irlandii, zachodnich wybrzeżach Wielkiej Brytanii, wybrzeżach bretońskich, na Maderze, Azorach, Ilhas Desertas, Wyspach Kanaryjskich oraz na wyspach stanu Massachusetts i na Nowej Fundlandii. Licznie spotykany na Wyspach Brytyjskich. Zimą rozprasza się po Atlantyku, osiągając na południu wybrzeża Ameryki Południowej poniżej równika oraz południowo-zachodnie wybrzeże RPA. Do Polski zalatuje wyjątkowo.SystematykaJest to gatunek monotypowy. Jest blisko spokrewniony z kilkoma gatunkami burzyków uznawanymi dawniej za jego podgatunki: burzykiem śródziemnomorskim, wędrownym, kalifornijskim, białorzytnym i nowozelandzkim.
WBurzyk równikowy – gatunek średniej wielkości ptaka morskiego z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Czasem spotykany w dużych stadach. Szybki, aktywny lot przerywany krótkim szybowaniem.SystematykaSystematyka tego gatunku jest kwestią sporną. W starszych ujęciach systematycznych do P. lherminieri zaliczano kilka taksonów wyodrębnionych później do trzech osobnych gatunków: burzyk tropikalny, burzyk galapagoski i burzyk boniński. Np. autorzy Handbook of the Birds of the World wyróżniali łącznie 10 podgatunków.Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia obecnie tylko dwa podgatunki P. lherminieri:P. l. lherminieri R. Lesson, 1839 – Indie Zachodnie, Bahamy, dawniej także Bermudy P. l. loyemilleri Wetmore, 1959 – wysepki u wybrzeży Panamy na południowo-zachodnim Morzu KaraibskimMiędzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) do P. lherminieri wlicza też dwa podgatunki burzyka malutkiego, które z kolei wcześniej klasyfikowane były jako podgatunki burzyka małego. Gniazdują one od Azorów po Wyspy Kanaryjskie i na Wyspach Zielonego Przylądka.
WBurzyk siodłaty – gatunek ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae) wyodrębniony w Stanach Zjednoczonych w 2011 na podstawie okazu znalezionego w 1963 roku na wyspie Midway.
WBurzyk szary – gatunek dużego ptaka wędrownego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), gnieżdżący się na wysepkach półkuli południowej, głównie w pobliżu Nowej Zelandii, Falklandów i Ziemi Ognistej. Zimę spędza na północnym Atlantyku i Pacyfiku. Do Polski zalatuje sporadycznie – do 2017 odnotowano 14 stwierdzeń, kolejne 4 w roku 2018. Nie wyróżnia się podgatunków.
WBurzyk śródziemnomorski – gatunek średniego ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), zamieszkujący Morze Śródziemne. Późnym latem może pojawiać się na Atlantyku. Do Polski nie zalatuje.TaksonomiaTaksonomia budzi kontrowersje. Do niedawna uznawany za podgatunek burzyka północnego. Niektórzy systematycy uznają burzyka balearskiego za podgatunek burzyka śródziemnomorskiego, inni klasyfikują je jako dwa odrębne gatunki. Cechy gatunkuObie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała rdzawobrązowy, spód białawy. Spód skrzydeł ciemniejszy niż u podobnego burzyka północnego, ale jaśniejszy niż u burzyka balearskiego. Sylwetka krótka w kształcie cygara, skrzydła wąskie o ostrych końcach. Dziób ciemny. Lata nisko nad powierzchnią wody, z rzadka uderzając skrzydłami. W locie sylwetka przypomina krzyż, a końce nóg wystają poza krawędź ogona. Wymiary średniedł. ciała ok. 33–38 cmrozpiętość skrzydeł 80–89 cmwaga ok. 350–460 g BiotopGniazduje na wyspach, a poza okresem lęgowym przebywa na otwartym morzu. GniazdoNa wysepkach i klifach w wykopanej przez siebie norze, odwiedzanej wyłącznie w nocy, aby uniknąć wykrycia przez duże mewy mogące pożreć młode. Gnieździ się kolonijnie. JajaJedno jajo w zniesieniu. Jajo WysiadywanieJajo wysiadywane jest przez okres 47–55 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60–70 dniach. PożywienieDrobne ryby, głowonogi i inne zwierzęta.
WBurzyk wielki – gatunek ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). W locie skrzydła sztywno wyprostowane, po długim locie ślizgowym przez pewien czas wolno macha skrzydłami. Obie płci jednakowe. Nie wyróżnia się podgatunków.WyglądCiemna, szarobrązowa czapka, grzbiet „łuskowany”, z jasnymi obrzeżeniami piór. Lotki czarne. Gardło, obroża i spód ciała białe; czarna plama na brzuchu. Spód skrzydeł biały, na kuprze wąskie, białe piętno. Ogon krótki, zaokrąglony, o ciemnych pokrywach podogonowych.RozmiaryDługość ciała 48 cm.Zasięg, środowiskoGniazda zakłada w norach na wyspach archipelagu Tristan da Cunha ; wędruje wiosną na północ, a latem na zachodni Ocean Atlantycki.StatusMiędzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje burzyka wielkiego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji w 2004 roku szacowano na co najmniej 15 milionów osobników.
WBurzyk żółtodzioby – gatunek dużego ptaka oceanicznego z rodziny burzykowatych (Procellariidae).SystematykaDawniej uznawany za jeden gatunek z burzykiem dużym oraz burzykiem zielonoprzylądkowym. Nie wyróżnia się podgatunków. MorfologiaWierzch ciała szarobrązowy, pióra grzbietu oraz górną część ogona wyróżniają jaśniejsze krawędzie piór. Spód ciała biały. Ogon ciemny od spodu. Skrzydła od spodu białe z ciemnymi krawędziami i końcówką skrzydła. Dziób solidny, mocno zagięty, żółty z ciemniejszą końcówką. Od innych burzyków odróżnia go jednolicie biała barwa spodu ciała i jednolite upierzenie głowy, połączone z mocną budową ciała. Wymiary średnieDługość ciała ok. 44–49 cm Rozpiętość skrzydeł 117–135 cm Masa ciała ok. 544–1060 gZasięg występowaniaGnieździ się na wybrzeżach Morza Śródziemnego. Zimuje głównie we wschodniej części tropikalnych stref Atlantyku. Okazjonalnie gnieździł się też na Wyspach Selvagens. Wyjątkowo zalatuje do Polski – do 2010 roku stwierdzono go jedynie trzy razy, kolejne dwie obserwacje miały miejsce w roku 2011. BiotopOtwarte morze i ocean. Jedynie w sezonie lęgowym przebywa na nagich przybrzeżnych wysepkach, gdzie zajmuje klify, jaskinie i zbiorowiska kamieni. GniazdoGnieździ się kolonijnie. Lęgi rozpoczynają się w kwietniu, choć do kolonii burzyki powracają już w lutym. Gniazdo mieści się w norze lub na końcu szczeliny skalnej; może znajdować się do 1 m od nory. Występuje silna konkurencja o miejsca lęgowe. Monogamiczny; często pary zajmują to samo gniazdo przez kolejne lata.
WBurzykowate, petrelowate (Procellariidae) – rodzina ptaków z rzędu rurkonosych (Procellariiformes).
WCalonectris – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WFulmar południowy – gatunek morskiego ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Wytrwale szybuje na usztywnionych skrzydłach. Często spotykany w stadach. Jest to gatunek monotypowy.WyglądDługie skrzydła i krępy tułów. Dziób silny, w większości różowy, z czarnym końcem. Pióra białe z szarym odcieniem na potylicy, piersi i bokach. Kantar ciemniejszy. Płaszcz, kuper i ogon niebieskawoszare, podobnie jak wierzch skrzydeł. Tylna krawędź skrzydeł czarno obrzeżona. Na końcach lotek I rzędu czarne plamy różnej wielkości. Spód skrzydeł w większości biały.RozmiaryDługość ciała 46–50 cm, rozpiętość skrzydeł 114–120 cm. Masa ciała: samce 720–1180 g, samice 720–1020 g.Zasięg, środowiskoOceany półkuli południowej. Lęgi odbywa na wybrzeżach Antarktydy i otaczających ją wyspach takich jak Sandwich Południowy, Orkady Południowe, Szetlandy Południowe, Wyspa Bouveta czy Wyspa Piotra I. Podczas zimy występuje na wybrzeżach Ameryki Południowej, osiąga też wybrzeża Południowej Afryki, Australii i Nowej Zelandii.Podobne gatunkifulmar
WFulmar zwyczajny, fulmar, petrel – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), zamieszkujący północny Atlantyk i Pacyfik, granica zasięgu wciąż przesuwa się na południe – tereny lęgowe znajdują się w Wielkiej Brytanii, a nawet na wybrzeżach Francji. W Polsce obserwowany wyjątkowo, wyłącznie na wybrzeżu Bałtyku.
WFulmarus – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WMacronectes – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WNurzec czarnoskrzydły – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Zasiedla wody Oceanu Południowego pomiędzy równoleżnikami 35 a 55°S.
WNurzec mały – gatunek ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Lata nisko nad falami, furkocząc skrzydłami. Do gniazda przylatuje nocą.WyglądKrótkie skrzydła. Dziób czarny, nogi niebieskie, z czarnymi błonami. Ciemna głowa i białe gardło. Wierzch ciała czarny, z charakterystycznymi szarawobiałymi barkówkami. Wierzch skrzydeł czarny, z brązowym odcieniem na lotkach I rzędu. Końce lotek II rzędu białe. Spód ciała biały, bardziej szary na bokach piersi i brzucha. Spód skrzydeł białawy, podbarkówki i lotki ciemniejsze.RozmiaryDługość ciała 18–21 cm; rozpiętość skrzydeł 30–33 cm; masa ciała 90–150 g.Zasięg, środowiskoGniazduje na subantarktycznych wyspach. Przypuszczalnie osiadły.PodgatunkiWyróżnia się dwa podgatunki P. georgicus:nurzec mały Murphy & Harper, 1916 – wyspy subantarktyczne nurzec epoletowy Fischer et al., 2018 – Wyspa Codfish. Proponuje się podniesienie tego taksonu do rangi gatunku.
WPachyptila – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WPelecanoides – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WPetrel antarktyczny – gatunek średniej wielkości ptaka morskiego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), przedstawiciel monotypowego rodzaju Thalassoica. Nie wyróżnia się podgatunków.
WPetrel antylski – gatunek średniej wielkości ptaka morskiego z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Gniazduje endemicznie na terenie wyspy Haiti. Zagrożony wyginięciem.Taksonomia
WPetrel bermudzki – gatunek średniego ptaka z rodziny burzykowatych. Endemiczny dla Bermudów.
WPetrel galapagoski, petrel ciemnogrzbiety – gatunek ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). W locie przeplata szybowanie kilkakrotnymi uderzeniami skrzydeł.SystematykaTakson ten dawniej bywał włączany do petrela antylskiego. Za podgatunek P. phaeopygia uznawano do niedawna petrela hawajskiego, klasyfikowanego obecnie jako osobny podgatunek. Po podziale taksonu petrel galapagoski jest gatunkiem monotypowym.
WPetrel reliktowy – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Występuje endemicznie na Wyspach Chatham. Krytycznie zagrożony wyginięciem.
WPetrel śnieżny – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka morskiego z rodziny burzykowatych (Procellariidae), przedstawiciel monotypowego rodzaju Pagodroma. Występuje na oceanach opływających Antarktydę.SystematykaMiędzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia dwa podgatunki P. nivea:P. n. nivea (G. Forster, 1777) – Georgia Południowa, Scotia Arc, Antarktyda P. n. major (Schlegel, 1863) – Sandwich Południowy, Antarktyda. Nazwa podgatunku zastąpiła wcześniej używaną P. n. confusa Mathews, 1912.Niekiedy oba te taksony podnosi się do rangi osobnych gatunków.EtymologiaNazwa „petrel” pochodzi od imienia Piotra Apostoła i jego nieudanej próby chodzenia po wodzie, opisanej w Ewangelii Mateusza. Pierwszy człon łacińskiej nazwy ptaka pochodzi z języka greckiego, w którym pagos oznacza lód, a dromos – bieżnię. Drugi człon nazwy – nivea – jest formą żeńską przymiotnika łacińskiego niveus, -a, -um, który pochodzi od słowa nix, nivis.MorfologiaMierzy 36–41 cm, waży 200–600 g. Rozpiętość skrzydeł wynosi 76–79 cm. Śnieżnobiałe upierzenie, ciemnoszare nogi, czarne oczy i dziób, na końcu hakowato zagięty. Pisklęta szare z białym czołem.Zasięg występowania i środowiskoGnieździ się na klifach, rozpadlinach i zboczach Antarktydy i niektórych wysp Subantarktyki, w tym Georgii Południowej i Sandwichu Południowego. Resztę roku, tzn. zimę hemisfery południowej, spędza na otwartym morzu. Czasami nazywany „aniołem Antarktydy”.Ekologia i zachowanieOprócz głowonogów, mięczaków, szczętek i padliny jego pożywienie stanowią głównie ryby. Ptak częściowo aktywny nocą. Stanowiska lęgowe mogą znajdować się do 300 km w głąb lądu. Samica składa 1 jajo, inkubacja trwa 50 dni. Pisklę jest w pełni opierzone po 7 tygodniach. Jeżeli miejsca lęgowe są zamarznięte, lęg nie odbywa się. Żyje 14–20 lat.StatusMiędzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje petrela śnieżnego za gatunek najmniejszej troski. Liczebność światowej populacji w 2004 roku szacowano na ponad 4 miliony osobników.
WPetrel wulkaniczny – gatunek średniej wielkości oceanicznego ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae). Endemiczny dla wyspy Reunion. Monotypowy.MorfologiaDługość ciała 38 cm. Upierzenie szaro-białe.Zasięg występowaniaGnieździ się w górskich rejonach wyspy Reunion. Jedno gniazdo odkryto też na wyspie Rodrigues. W sezonie lęgowym, poza sama wyspą, występuje też na akwenach od Reunionu przez obszar mielizn o nazwie Walter Shoals położony 1000 km na południe od Madagaskaru, aż po wybrzeża RPA. Po sezonie lęgowym migruje na wschód i rozprasza się po Oceanie Indyjskim.Ekologia i zachowaniePetrele wulkaniczne przylatują do kolonii lęgowych we wrześniu. Samice składają jaja w listopadzie. Opieka nad pisklętami trwa od późnego grudnia do początku stycznia. Na zimowiska ptaki odlatują pod koniec marca i w kwietniu.Żywią się głównie kałamarnicami i rybami. Polują samotnie lub w niewielkich stadach, często w towarzystwie rybitw czarnogrzbietych i burzyków tropikalnych.Status, zagrożeniaMiędzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje petrela wulkanicznego za gatunek zagrożony nieprzerwanie od 2000 roku; wcześniej – w 1994 i 1996 roku – sklasyfikowano go jako gatunek krytycznie zagrożony, a w 1988 roku jako bliski zagrożenia. Liczebność populacji zgrubnie szacuje się na 15–20 tysięcy par lęgowych, a jej trend jest spadkowy. Największe zagrożenie dla tego gatunku stanowią inwazyjne ssaki, a zwłaszcza koty i szczury. Spory problem stanowi też zanieczyszczenie świetlne powodujące dezorientację wśród osobników młodocianych, a w rezultacie często śmierć. W latach 90. XX wieku do szybkiego spadku liczebności przyczynił się nielegalny odstrzał tych ptaków. Obecnie wszystkie kolonie lęgowe leżą w obrębie Parku Narodowego Reunionu.
WPetrelec olbrzymi, także petrel olbrzymi – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny burzykowatych. Występuje na wszystkich oceanach półkuli południowej, głównie na południe od zwrotnika Koziorożca.
WPetrelec wielki – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny burzykowatych. Występuje na wszystkich oceanach półkuli południowej, głównie pomiędzy zwrotnikiem Koziorożca i południowym kołem podbiegunowym.
WPetrelek antarktyczny – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny burzykowatych. Zamieszkuje Ocean Południowy, gniazduje na położonych na nim wyspach. Nie jest zagrożony wyginięciem.
WProcellaria – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WPseudobulweria – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WPterodroma – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WPuffinus – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
WWarcabnik – gatunek ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Daption. Występuje na oceanach półkuli południowej aż po Antarktydę. Żeruje, osiadając na wodzie i zanurzając głowę lub płytko nurkując.WyglądGłowa i szyja czarne. Spód ciała biały. Grzbiet czarno-biały. Ogon biały w czarne plamy z czarnym zakończeniem.RozmiaryDługość ciała 38–40 cm, rozpiętość skrzydeł 81–91 cm, masa ciała 340–528 g.Zasięg, środowiskoOtwarty ocean, wyspy i wybrzeża kontynentów południowych; zimę spędza nad wodą.PożywienieRyby, kałamarnice oraz inne morskie organizmy.RozmnażanieRozmnaża się w niewielkich koloniach na wybrzeżach i wyspach; gniazduje w zagłębieniach skał; składa 1 jajo, które wysiadują oboje rodzice.PodgatunkiWyróżnia się dwa podgatunki D. capense:warcabnik antarktyczny (Linnaeus, 1758) – Antarktyda i wyspy subantarktyczne od Georgii Południowej na wschód po Wyspę Heard warcabnik nowozelandzki Mathews, 1913 – wody oceanów od strefy umiarkowanej po subantarktyczną pomiędzy Australazją i Antarktydą, lęgi na wyspach w rejonie Nowej Zelandii