28 Psychologia społeczna

Atrakcyjność fizyczna – zakres, w jakim cechy fizyczne danej osoby są uważane za estetyczne lub piękne. Termin ten często zakłada atrakcyjność seksualną lub pożądanie, ale może być również odrębny od któregokolwiek z nich. Istnieje wiele czynników, które wpływają na atrakcyjność jednej osoby dla drugiej, a aspekty fizyczne są jednym z nich. Atrakcja fizyczna zawiera w sobie uniwersalne percepcje wspólne dla wszystkich kultur ludzkich, takie jak symetria twarzy, uwarunkowania społeczno-kulturowe oraz osobiste preferencje unikalne dla danej jednostki.

Bezdomność – w ujęciu socjologicznym problem społeczny, charakteryzujący się brakiem miejsca zamieszkania.

Bezprizorni – potoczne określenie dzieci ulicy w Rosji, najczęściej pozostających w konflikcie z prawem. Zjawisko bezprizorności pojawiło się w Rosji po raz pierwszy po rewolucji październikowej.

Burza mózgów – technika wywodząca się z psychologii społecznej, która ma na celu doskonalenie decyzji grupowych. Burza mózgów jest również formą dyskusji dydaktycznej, wykorzystywaną jako jedna z metod nauczania. Zalicza się ją wówczas do metod aktywizujących, która stanowi podgrupę metod problemowych. Jedna z tak zwanych metod heurystycznych.

Chłopczyca – dziewczyna, która zachowuje się jak chłopiec lub jest podobna do chłopca. Typ chłopczycy może występować nie tylko wśród dziewcząt, ale także wśród kobiet dorosłych.

Chrystianofobia – lęk lub nienawiść, odczuwane wobec chrześcijan.

Coming out – proces samodzielnego ujawniania własnej orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej przed innymi ludźmi. W potocznym rozumieniu coming out to jednorazowym akt, faktycznie jest to jednak proces składający wielu elementów, spośród których widoczne są często tylko niektóre. Proces ten zawiera w sobie fakt uświadomienia sobie własnej, odmiennej od heteroseksualnej, orientacji seksualnej oraz naukę samoakceptacji jako geja, lesbijki lub osoby biseksualnej albo odmiennej od heteronormatywnej tożsamości płciowej.

Dar, podarek, podarunek, upominek, prezent – coś wartościowego dane komuś w prezencie; ofiarowane. Określenie wykorzystywane w opisie kultury darów przez Marcela Maussa odnoszące się do faktu istnienia prezentów o charakterze dóbr i usług obowiązkowych i wzajemnych. Przekazywanie darów jest silnie związane z uznawanymi w danej zbiorowości wartościami i relacjami moralnymi. Jednym z motywów dzielenia się darami jest dążenie do poprawy statusu społecznego.

Deprywacja relatywna – w psychologii społecznej - to samorzutnie identyfikowany wzrost dysharmonii pomiędzy faktycznym i pożądanym stanem tudzież poziomem życia. Deprywacja relatywna w rzeczywistości uźródla podejmowanie przez ludzi poczynań mających z założenia owocować istotnymi dla nich zmianami, a które to kroki w istocie eliminują ewolucyjnie lub rewolucyjnie nadmiar czynnika stresującego i są racjonalizowane przede wszystkim własnymi odczuciami.

Efekt Dunninga-Krugera – zjawisko psychologiczne polegające na tym, że osoby niewykwalifikowane w jakiejś dziedzinie życia mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności w tej dziedzinie, podczas gdy osoby wysoko wykwalifikowane mają tendencję do zaniżania oceny swoich umiejętności.

Empatia – zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób, umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość.

Indoktrynacja – świadomy i systematyczny proces, którego celem jest wpojenie człowiekowi określonych ideologii i doktryn, zwłaszcza religijnych, politycznych lub społecznych, korzystający z propagandy, stosowanej przez środki masowego przekazu, system oświaty szkolnej i pozaszkolnej.

Kłamstwo – wypowiedź zawierająca informacje niezgodne z przekonaniem o stanie faktycznym. Kłamca przekazuje informacje niezgodne z jego przekonaniem o rzeczywistości z intencją, by zostały one wzięte za prawdziwe. Kłamstwem mogą być także wypowiedzi zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, o ile autor przekazu nie ma świadomości tego faktu. Jak wynika z badań ludzie wypowiadają kłamstwa od 1 do 3 dziennie.

Konformizm informacyjny – obok konformizmu normatywnego jest działaniem polegającym na dostosowywaniu się. Ten typ konformizmu motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań. W sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować, co prowadzi do ujednolicenia zachowań w grupie.

Myślenie lateralne – termin wprowadzony w roku 1967 przez Edwarda de Bono i oznaczający nowe spojrzenie na sytuację (kreatywność), dostrzeżenie nowych możliwości, przeformułowanie problemu dające szansę rozwiązania go nowymi metodami.

Nagroda:w psychologii: wzmocnienie pozytywne, czynnik, którego wystąpienie w następstwie reakcji zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia tej reakcji w przyszłości; wszelkie pozytywne, odczuwane jako przyjemne i pożądane skutki zachowania się.w prawie: korzyść materialna lub niematerialna o wartości uznaniowej i funkcji motywacyjnej, przysporzona w wyrazie uznania za określone osiągnięcie, niezwiązana z wartością świadczenia, za które jest przyznawana.w życiu: formą uznania, wyróżnienia, pozytywnej oceny za: osiągnięcia, wkład pracy, zaangażowanie w sprawę zwycięstwo w konkursie lub w zawodach

Naśladownictwo lub imitacja – zachodzący podczas socjalizacji proces uczenia się zachowań, polegający na powtarzaniu przez jednostkę zaobserwowanych zachowań innych. W węższym znaczeniu odnosi się ono do powtarzania zachowań przedstawicieli własnego gatunku i wykorzystywania ich do tych samych celów. W podejściu memetycznym naśladownictwo jest procesem, w wyniku którego replikują się memy będące instrukcjami zachowań dla jednostek.

Outing – publiczne ujawnienie czyjejś przynależności do społeczności LGBT wbrew woli lub oczekiwaniom albo bez wiedzy tej osoby. Outing może dotyczyć osób publicznych, których przynależność do LGBT jest ujawniana do wiadomości społeczeństwa za pośrednictwem środków masowego przekazu.

Paradoks przyjaźni – paradoks w socjologii, zgodnie z którym większość osób zauważa, że większość ich przyjaciół średnio ma więcej przyjaciół niż oni sami. Paradoks został zaobserwowany i opisany w 1991 roku przez Scotta L. Felda, socjologa ze State University of New York.

Pluralistyczna ignorancja – sytuacja, w której jednostki osobiście akceptują lub odrzucają daną normę, jednocześnie przypisując normę przeciwną innym jednostkom. Pojęcie zostało zdefiniowane przez Floyda Henry’ego Allporta.

Teoria poczucia umiejscowienia kontroli stworzona została w latach 60. XX w. przez Juliana Rottera, jako jedna z teorii społecznego uczenia się. Ma swoje korzenie w teorii warunkowania sprawczego. Rotter zauważył, że ludzie mają odmienne sposoby interpretowania przyczyn zdarzeń, które spotykają ich lub inne osoby.

Posłuszeństwo – w ludzkim zachowaniu, forma społecznego wpływu, w której osoba podporządkowuje się wyraźnym wskazówkom czy poleceniom od osoby obdarzonej władzą czy autorytetem.

Psikus, figiel lub kawał – czynność wykonana w celu zrobienia komuś dowcipu lub dla zabawy i rozrywki, po to, aby zakpić z kogoś. Osoba robiąca innym tego rodzaju żarty nazywana jest kawalarzem.

Syndrom sztokholmski – stan psychiczny, który pojawia się u ofiar porwania lub u zakładników, wyrażający się odczuwaniem sympatii i solidarności z osobami je przetrzymującymi. Może osiągnąć taki stopień, że osoby więzione pomagają swoim prześladowcom w osiągnięciu ich celów lub w ucieczce przed policją.

Szok kulturowy – sytuacja, w której osoba wywodząca się z pewnego kręgu kulturowego konfrontuje się z przedstawicielem innej kultury. Szok kulturowy może zaistnieć kiedy komunikujące się jednostki bądź grupy należą do kultury wysokiego kontekstu; to znaczy kiedy część komunikacji jest mocno zakodowana w postaci niewerbalnej, a przez to trudna do odczytania przez drugą stronę podejmującą komunikację.

Świątynia Ludu znana również pod pełną nazwą Świątynia Ludu Uczniów Chrystusa – sekta religijna, założona przez Jamesa Jonesa w 1956 w Indianapolis i przeniesiona w 1965 do Kalifornii. W szczytowym okresie popularności do sekty należało około 30 tysięcy osób, dysponowała ona majątkiem ok. 15 mln dolarów, a jej przywódca Jim Jones dla wyznawców kultu stanowił bezwzględny autorytet moralny. Sekta upadła w wyniku zbiorowej śmierci ponad 900 osób 18 listopada 1978 w ośrodku sekty w Gujanie.

Tłum – w socjologii zbiorowość ludzka przyjmująca formę czasową i niezorganizowaną. Jednostki w tłumie zawsze przebywają w bliskości fizycznej i mają wspólny obiekt zainteresowania.

Zagrożenie stereotypem – zjawisko psychologiczne polegające na obniżeniu sprawności w różnego rodzaju zadaniach u osób objętych negatywnym stereotypem, szczególnie w sytuacjach w których są tego stereotypu aktywnie świadome. Efekt ten został wielokrotnie wykazany eksperymentalnie w rozmaitych kontekstach, np. wśród kobiet i mężczyzn, mniejszości etnicznych, klas socjoekonomicznych i w różnych grupach wiekowych. Może być wywoływany przez nieświadome prymowanie stereotypu. Można mu przeciwdziałać przez uświadamianie występowania tego zjawiska, oraz autoafirmacje. Wskazuje się także na możliwość korzystnego działania tego efektu w przypadku pozytywnych stereotypów.