27 Histologia

Histologia – nauka o budowie, rozwoju i funkcjach tkanek, w przeciwieństwie do anatomii, zajmuje się badaniem mikroskopowej budowy ciała. Nauka o mikroskopowych wykładnikach chorób nosi nazwę histopatologii.

Tkanka – zespół komórek o podobnej budowie, określonych czynnościach, wspólnym pochodzeniu, przemianie materii i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów. Dział biologii zajmujący się tkankami to histologia.

Artefakt – struktura tkanki lub komórki, która powstała w procesie przygotowywania danego preparatu biologicznego, nieistniejąca faktycznie w żywym organizmie (biofakt).

Bariera krew–mózg – fizyczna i biochemiczna bariera pomiędzy naczyniami krwionośnymi a tkanką nerwową, mającą zabezpieczać układ nerwowy przed szkodliwymi czynnikami, a także umożliwić selektywny transport substancji z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego.

Błękit alcjański – organiczny związek chemiczny, pochodna ftalocyjaniny. Barwi kwaśne mukopolisacharydy i glikozoaminoglikany, dla których jest najczęściej stosowanym barwnikiem kationowym, dającym w rezultacie kolor błękitny do niebieskozielonego. Może być łączony z innymi metodami barwienia preparatów: H-E oraz van Giesona. Wiąże się z ujemnie naładowanymi cząsteczkami w preparacie za pomocą sił elektrostatycznych. Stopniowego przemywając próbkę roztworem elektrolitu można odróżnić obojętne, sulfonowane i ufosforylowane mukopolisacharydy.

Błona podstawowa – błona znajdująca się w ślimaku ucha, która wprawiona w ruch pobudza komórki włoskowe wytwarzające neuronalne efekty stymulacji słuchowej.

Błona surowicza – gładka błona, która składa się z cienkiej warstwy komórek wydzielających płyn surowiczy. Błony surowicze wyścielają jamy ciała, które otaczają takie narządy jak: serce, płuca (opłucna) i część trzewi jamy brzusznej (otrzewna). Płyn surowiczy pomiędzy dwiema warstwami błony działa jak środek zmniejszający tarcie i umożliwia ruch danego narządu względem otaczających tkanek. Jednowarstwowy nabłonek płaski błony surowiczej leży na cienkiej warstwie tkanki łącznej włóknistej. Pełni funkcję podtrzymującą i ochronną.

Błona śluzowa, śluzówka – wyściółka przewodów i jamistych narządów wewnętrznych mających kontakt ze środowiskiem zewnętrznym organizmu kręgowca. Składa się z dwóch zasadniczych warstw: nabłonka i pokrytej przezeń tkanki łącznej zwanej blaszką właściwą zawierającej naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy, często różne receptory, gruczoły czy mięśnie gładkie.

Chłonka – płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Chłonka jest zbierana przez naczynia chłonne aferentne, ślepo zakończone, zaczynające się w tkankach. Transportowana jest do węzłów chłonnych, skąd z kolei przy pomocy naczyń chłonnych eferentnych wyprowadzana jest do krwiobiegu.

Ciałka Hassalla – drobne struktury, obecne w części rdzennej grasicy, utworzone przez zdegenerowane i zebrane w grupy komórki nabłonkowe. Pojawiają się już w życiu płodowym, a ich liczba wzrasta do okresu dojrzałości płciowej. Ich funkcja nie jest w pełni znana. Prawdopodobnie mogą być miejscem rozpadu limfocytów oraz zachodzenia procesów wydzielniczych grasicy. Opisał je Arthur Hill Hassall w 1849 roku.

Cytoarchitektonika – nauka zajmująca się organizacją komórek organizmu. Odnosi się przede wszystkim do budowy ośrodkowego układu nerwowego: mózgowia i rdzenia kręgowego. Komplementarna dziedzina badań nad układem włókien mielinowych to mieloarchitektonika. Pola mieloarchitektoniczne w pewnym stopniu pokrywają się z cytoarchitektonicznymi.

Eozyna – czerwony barwnik o charakterze kwasowym służący do wybarwiania zasadowych cząstek struktur komórek, takich jak:cytoplazma, włókna kolagenowe, większość ziaren wydzielniczych w komórkach.

Fałdy Kerkringa, fałdy okrężne – gładkie, jednolite, położone nieopodal siebie struktury błony śluzowej, przechodzące z jednej strony pętli jelita cienkiego na drugą.

Gruczoł apokrynowy – cechuje się tym, że wydzielina takiego gruczołu gromadzi się w szczytowej części komórki, która odrywa się i dostaje do światła odcinka wydzielniczego. Przy tym sposobie wydzielana część komórki zostaje zniszczona, przy czym z pozostałej części komórki następuje odnowa powstałego ubytku, po czym może rozpocząć się nowy cykl wydzielniczy. Przykładem gruczołu apokrynowego jest gruczoł mlekowy, gruczoł potowy wonny.

Gruczoły Bowmana – gruczoły zlokalizowane w blaszce właściwej błony śluzowej nabłonka węchowego. Są zbudowane z komórek posiadających duże pęcherzyki wydzielnicze. Produkowana przez nie wydzielina zawierająca immunoglobulinę A oraz laktoferynę i lizozym pokrywa nabłonek węchowy i chroni ośrodkowy układ nerwowy przed przedostawaniem się toksyn i patogenów, a także ułatwia odbiór bodźców węchowych poprzez przenoszenie wonnych cząsteczek i ich kumulowanie w pobliżu receptora, dzięki białku OBP, które prawdopodobnie również wchodzi w skład wydzieliny tych gruczołów. Inne badania wykazują, że OBP nie jest produkowane przez te gruczoły.

Hematoksylina – organiczny związek chemiczny, niebieski barwnik służący do wybarwiania zasadochłonnych (bazofilnych) struktur komórkowych, między innymi jądra, uzyskiwany z drewna modrzejca kampechiańskiego.

Kanał Haversa, kanał ośrodkowy osteonu – mikroskopowy, rurkowaty przewód kostny wewnątrz osteonu, biegnący wzdłuż osi długiej kości. Obudowany jest blaszkami kostnymi, a w jego świetle przebiegają naczynia krwionośne odżywiające kość i włókna nerwowe. Kanał Haversa, otaczające go blaszki kostne i osteocyty tworzą razem system Haversa. Kanały Haversa różnych osteonów łączą się za pomocą skośnie ustawionych kanałów przeszywających, a od zewnętrznej strony kości kontaktują się z kanałami Volkmanna, w których biegną boczne odgałęzienia naczyń krwionośnych osteonów.

Mezangium – element budowy ciałka nerkowego, będący rodzajem tkanki łącznej zlokalizowanej pomiędzy naczyniami. W skład mezangium wchodzą komórki mezangialne oraz istota podstawowa.

Nidogen (entaktyna) – usiarczanowana glikoproteina wchodząca w skład wszystkich błon podstawnych. Występuje w blaszce jasnej błony. Ma 3 domeny globularne. Od końca N dwie mniejsze G1 i G2 i na końcu C większą G3. Pomiędzy domenami G2 i G3 jest długa pałeczka zawierająca powtórzone sekwencje przypominające EGF.

Osłonki włókien nerwowych otaczają wypustki komórek nerwowych.

Parenchyma może oznaczać:w botanice: miękisz roślin, w zoologii: Pierwotna tkanka łączna, zespół luźno połączonych komórek różnego pochodzenia i o różnych funkcjach, wypełniająca wnętrze ciała organizmów acelomatycznych. Do komórek parenchymy zaliczane są, m.in.: neoblasty, komórki żerne, komórki gruczołowe, cytony neodermy lub perykariony komórek nabłonkowych. Różnokształtne komórki połączone wypustkami, gromadzą i rozprowadzają u płazińców substancje odżywcze. Uczestniczą w wydalaniu protonefrydialnym.

Przestrzeń Dissego, przestrzeń okołozatokowa – wolna przestrzeń pomiędzy mikrokosmkami hepatocytów, a śródbłonkiem sinusoidu. Wypełniona jest chłonką. Znajdują się w niej także komórki gwiaździste (Ito).

Sarkomer – podstawowa jednostka czynnościowa mięśnia poprzecznie prążkowanego oraz podstawowa jednostka kurczliwa budującą miofibryle.

Siateczka sarkoplazmatyczna – retikulum endoplazmatyczne komórek mięśniowych. Gromadzi ono jony wapnia, które są potrzebne do skurczu mięśni.

Szpik kostny – miękka, silnie ukrwiona, mająca gąbczastą konsystencję tkanka znajdująca się wewnątrz jam szpikowych kości długich oraz w małych jamkach w obrębie istoty gąbczastej kości. Masa całego szpiku u osoby dorosłej wynosi około 2,5 kg.

Węzły chłonne (limfatyczne) – licznie występujące struktury leżące na przebiegu naczyń limfatycznych. Główną funkcją węzłów jest filtracja zawartej w nich limfy oraz udział w wytwarzaniu przeciwciał. Likwidując drobnoustroje stanowią ważny element układu immunologicznego.

Włókna kiciaste hipokampa – aksony komórek ziarnistych zakrętu zębatego tworzące synapsy na neuronach piramidowych sektora CA3 w hipokampie. Stanowią część głównej drogi doprowadzającej informację nerwową do hipokampa z kory śródwęchowej.