W

Labiryntodonty, płazy tarczogłowe, meandrowce (Labyrinthodontia) – podgromada wymarłych płazów, żyjących od późnego dewonu do końca wczesnej kredy. Pierwsze labiryntodonty znane są z franu. Płazy te były szczególnie liczne w karbonie i triasie. Na początku jury grupa ta mocno podupadła na skutek konkurencji ze strony krokodylomorfów i od tej pory istniała tylko w dość izolowanej Australii. Dobrze zbudowane, masywne, o długości ciała do 5,0 m i masie do 0,5 tony. Prowadziły ziemnowodny tryb życia, niektóre rodzaje były zwierzętami słodkowodnymi. Nie istniały gatunki w pełni morskie, choć niektóre mogły żyć w deltach. Wszystkie labiryntodonty były drapieżnikami. Były to pierwsze, jeszcze bardzo prymitywne płazy, wywodzące się od ryb trzonopłetwych; posiadały wiele cech rybich. Wywodzą się od nich współczesne płazy i gady.

W

Akantostega (Acanthostega) – jeden z pierwszych czworonogów, ogniwo pośrednie pomiędzy rybami a płazami.

W

Antrakozaury (Anthracosauria) – tradycyjnie wyróżniany rząd wymarłych płazów pierwotnych, należących do parafiletycznej grupy labiryntodontów.

W

Diplovertebron jest nazwą rodzajową drapieżnego płaza z rzędu antrakozaurów. Żył pod koniec karbonu (moskow) na terenie obecnej Ameryki Północnej i Europy. Było to zwierzę mierzące 1 do 1,5 metra długości. Kończyny zakończone były pięcioma palcami. Zwierzę prawdopodobnie polowało w wodzie.

W

Eogyrinus – rodzaj labiryntodonta z rodziny Eogyrinidae. Był jednym z największych karbońskich tetrapodów, i być może największym przedstawicielem swojej rodziny, osiągając 4,6 m długości i ważącym do 560 kg.

W

Eucritta melanolimnetes - wczesnokarboński płaz, którego skamieniałości odnaleziono w kamieniołomie East Kirkton koło Edynburga. Nazwa zwierzęcia nawiązuje do klasycznego filmu grozy z lat pięćdziesiątych Potwór z Czarnej Laguny.

W

Hynerpeton jest nazwą rodzajową jednego z pierwszych czworonogów, żyjącego w późnym dewonie (famen), około 360 milionów lat temu. Był on drapieżnikiem. Żył w okolicach jezior i mórz.

W

Ichthyostegalia – rząd wymarłych płazów pierwotnych, należących do podgromady labiryntodontów. Cechowało je wymieszanie cech rybich i płazich. Są prawdopodobnie pierwszymi lądowymi czworonogami. Jako przodkowie wszystkich pozostałych czworonogów nie stanowią taksonu monofiletycznego.

W

Ichtiostega – jeden z pierwszych przedstawicieli czworonogów, forma przejściowa między rybami a płazami. Zaliczany do wymarłego rzędu Ichthyostegalia. Szczątki tego wymarłego pierwotnego płaza znalazła w roku 1932 – w dewońskich skałach osadowych liczących ok. 365 mln lat, we wschodniej Grenlandii – ekipa pod kierownictwem szwedzkiego paleontologa, Gunnara Säve-Söderbergha. Następne znaleziska w tym rejonie poczyniono w latach następnych, aż do 1955. Wraz z inną podobną, choć jeszcze prymitywniejszą formą (Acanthostega), u której zachowały się skrzela, ichtiostega jest prawdopodobnie jednym z pierwszych lądowych kręgowców.

W

Pederpes – jeden z pierwszych czworonogów, ogniwo pośrednie pomiędzy rybami a płazami.

W

Proterogyrinus – karboński płaz, będący jednym z najwcześniejszych przedstawicieli podrzędu Embolomeri. Jego nazwa znaczy pierwotny wędrowiec.

W

Sejmuria (Seymouria) – rodzaj wymarłych zwierząt o cechach przejściowych pomiędzy płazami a gadami, żyjących w okresie karbonu i wczesnego permu. W ich budowie występowały cechy obydwu gromad. Czaszka podobna była do czaszek płazów tarczogłowych, opatrzona jednak jednym tylko kłykciem potylicznym. Kończyny i pasy przypominały budową te same organy u płazów, ale palce ich opatrzone pazurami przypominały gadzie. Różnica była także zauważalna w budowie zębów, określa się je jako cechę płazów. Połączenie między kręgosłupem a obręczą miednicową miało charakter pośredni; o ile u płazów występuje jeden kręg krzyżowy łączący się z miednicą, a u gadów – co najmniej dwa, sejmuria miała jeden rozwinięty kręg krzyżowy, stykający się z kością biodrową na dużej powierzchni, oraz drugi, przypominający jeszcze budową kręgi ogonowe, ale stykający się z kością biodrową końcem dalszym żebra. Długość ciała ok. 50 cm. Sejmuria uznawana była za ogniwo pośrednie między płazami a gadami, przypuszczano też, że wywodzić się od niej mogły pierwsze gady – kotylozaury.

W

Tulerpeton curtum – gatunek bazalnego czworonoga, żyjącego w późnym dewonie. Nazwa zwierzęcia pochodzi od obwodu tulskiego w Rosji, gdzie odkryto jego niekompletne szczątki. Jego pozycja filogenetyczna w obrębie czworonogów jest niepewna. Z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Lebedeva i Coatesa (1995) wynika, że był on przedstawicielem grupy koronnej czworonogów ; według tej analizy był on bazalnym przedstawicielem kladu Reptiliomorpha, a więc był bliżej spokrewniony z owodniowcami niż ze współczesnymi płazami. Gdyby faktycznie taka była jego pozycja filogenetyczna, oznaczałoby to, że linie ewolucyjne prowadzące do owodniowców i do obejmującego dzisiejsze płazy kladu Lissamphibia rozdzieliły się już w dewonie. Późniejsze analizy kladystyczne sugerują jednak, że Tulerpeton jest bardziej bazalnym czworonogiem, nie należącym do grupy koronnej czworonogów.