29 Czystki etniczne

Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej – czystki etniczne ludności polskiej i jej eksterminacja o znamionach ludobójstwa, dokonana przez nacjonalistów ukraińskich na terenie województw tarnopolskiego, stanisławowskiego i lwowskiego II Rzeczypospolitej podczas okupacji wojskowej tych ziem przez III Rzeszę i ZSRR w latach 1943–1945. Zbrodni na Polakach dokonywały oddziały UPA, politycznie podporządkowane OUN-B, a następnie UHWR, pod naczelnym dowództwem Romana Szuchewycza, a także oddziały SKW, Służby Bezpieczeństwa OUN-B i ukraińska ludność cywilna. W kilku przypadkach doszło do współpracy pomiędzy wymienionymi wyżej formacjami a niemieckimi jednostkami policyjnymi, w których służyli Ukraińcy.

Egzekucje w fordońskiej „Dolinie Śmierci” – seria zbiorowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich w dolinie położonej w pobliżu miasteczka Fordon. W miejscu tym – nazwanym później „Doliną Śmierci” – bojówkarze paramilitarnego Selbstschutzu oraz funkcjonariusze Einsatzgruppen zamordowali jesienią 1939 od 1200 do 3000 mieszkańców Bydgoszczy i okolicznych miejscowości. Większość ofiar „Doliny Śmierci” stanowili przedstawiciele polskiej i żydowskiej inteligencji oraz duchowieństwa katolickiego. Fordońska „Dolina Śmierci” jest największą zbiorową mogiłą na terenie Bydgoszczy, a zarazem stanowi najbardziej znany symbol martyrologii mieszkańców miasta w czasie II wojny światowej.

Intelligenzaktion – niemiecki akt ludobójstwa skierowany przeciwko polskiej elicie, głównie inteligencji na terenie ziem polskich włączonych do III Rzeszy, w trakcie której zaplanowano i metodycznie zrealizowano rozstrzelanie około 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. deportowano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. Egzekucje wykonywano od września 1939 do kwietnia 1940 roku w różnych regionach Polski.

Intelligenzaktion Litzmannstadt – kryptonim akcji eksterminacyjnej przeprowadzonej przez Niemców w latach 1939–1940 w rejonie Łodzi w ramach tzw. Intelligenzaktion.

Intelligenzaktion na Pomorzu – regionalna akcja eksterminacyjna przeprowadzona przez okupantów niemieckich w pierwszych miesiącach II wojny światowej na terenach Pomorza Nadwiślańskiego. Jej celem była likwidacja tak zwanej „polskiej warstwy przywódczej”.

Intelligenzaktion Posen – kryptonim regionalnej akcji specjalnej przeprowadzonej przez Niemców w okupowanej Polsce w ramach tak zwanej Intelligenzaktion będącej częścią wielkiego Generalnego Planu Wschodniego. Akcja ta wymierzona w polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie poznańskim miała na celu jej całkowitą eliminację i była pierwszym krokiem do germanizacji tego regionu Polski po klęsce wrześniowej.

Pogrom w Jedwabnem – masowe morderstwo dokonane z niemieckiej inspiracji przez grupę co najmniej 40 Polaków zamieszkujących miasto Jedwabne na kilkuset Żydach zamieszkujących to miasto i jego okolice 10 lipca 1941, w czasie niemieckiej okupacji Polski. W wyniku zbrodni zginęło co najmniej 340 osób, z czego około 300 zostało żywcem spalonych w stodole.

Masakra nankińska, znana także jako gwałt nankiński – masakra ludności chińskiej w Nankinie w grudniu 1937 i styczniu 1938. Masakry dopuściła się Cesarska Armia Japońska, pod dowództwem generała Iwane Matsui. Była to jedna z największych zbrodni ludobójstwa, dokonanych przez wojska japońskie. Przypuszcza się, że śmierć poniosło wówczas od 50 tys. do 400 tys. osób.

Masakra w Ahmići – kulminacja czystki etnicznej w Dolinie Lašva dokonanej przez polityczne i wojskowe przywództwo Chorwackiej Republiki Herceg-Bośni na bośniackich cywilach podczas wojny chorwacko-bośniackiej w kwietniu 1993 r. Była to największa masakra dokonana podczas konfliktu pomiędzy bośniackimi Chorwatami i zdominowanym przez Bośniaków rządem.

Masakra w Srebrenicy – masowe egzekucje wykonane na około 8373 muzułmańskich mężczyznach i chłopcach przez paramilitarne oddziały Serbów bośniackich w dniach od 12 lipca do 16 lipca 1995 r. w czasie wojny w Bośni, w okolicach miasta Srebrenica. Masakra ta jest uznawana za największe ludobójstwo w Europie od czasu II wojny światowej.

Masakra w Tikricie – zbiorowe egzekucje nieuzbrojonych szyickich rekrutów dokonane przez dżihadystów z Państwa Islamskiego (ISIS) w dniu 12 czerwca 2014 po zajęciu Tikritu.

Masakra w więzieniu na Radogoszczu – masowy mord dokonany przez Niemców na blisko 1500 Polakach przetrzymywanych w więzieniu policyjnym na łódzkim Radogoszczu. Do masakry doszło w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r., na kilkadziesiąt godzin przed przejęciem Łodzi przez Armię Czerwoną.

Mord na Wzgórzach Morzewskich – masowa zbrodnia popełniona w czasie II wojny światowej przez funkcjonariuszy Gestapo na 40 osobach narodowości polskiej i 2 osobach narodowości niemieckiej na Wzgórzach Morzewskich, 7 listopada 1939 roku.

Mord profesorów lwowskich – zabójstwo polskich naukowców, wykładowców uczelni lwowskich, dokonana nad ranem 4 lipca 1941 przez Einsatzkommando zur besonderen Verwendung, specjalną jednostkę policyjną Sicherheitsdienst – policji bezpieczeństwa III Rzeszy, po rozpoczęciu okupacji Lwowa przez III Rzeszę, a także związane z tymi samymi sprawcami egzekucje trzech naukowców polskich z 11 i 26 lipca 1941.

Niemieckie represje wobec ludności Bydgoszczy (1939) – masowe zbrodnie wojenne popełnione przez okupanta niemieckiego na cywilnej ludności Bydgoszczy pochodzenia polskiego i żydowskiego, w okresie między wrześniem a grudniem 1939 roku.

Oblężenie Sarajewa – trwające od 5 kwietnia 1992 do 29 lutego 1996 oblężenie przez siły Republiki Serbskiej oraz Jugosłowiańską Armię Ludową stolicy Bośni i Hercegowiny – Sarajewa. Wydarzenie to uważane jest za najdłuższe i najbardziej krwawe oblężenie w historii Europy po II wojnie światowej.

Operacja Južni potez – ostatnia operacja wojskowa armii chorwackiej podczas wojny w Bośni i Hercegowinie.

Rzeź Ochoty – fala masowych pogromów, grabieży, podpaleń, rozstrzeliwań i gwałtów, jakie przetoczyły się przez warszawską dzielnicę Ochota w czasie powstania warszawskiego w dniach 4–25 sierpnia 1944 roku. Największe zbrodnie popełniono w szpitalach Ochoty, w budynku Instytutu Radowego, kolonii Staszica i obozie przejściowym na tzw. Zieleniaku. Ich sprawcą był głównie, tłumiący powstanie warszawskie w ramach sił niemieckich, pułk brygady SS RONA. Ogółem śmierć w powstaniu poniosło ok. 10 tysięcy mieszkańców Ochoty.

Szlak Łez, także Droga Łez – trasa przymusowej deportacji Indian mieszkających w południowo-wschodnich stanach Stanów Zjednoczonych na Terytorium Indian w granicach obecnej Oklahomy, mającej miejsce w latach 1831–1838. Nazwa „Szlak Łez” nawiązuje do opisu tragicznej sytuacji wysiedlanych Indian. Wielu rdzennych mieszkańców USA opłaciło wędrówkę cierpieniem, chorobami lub śmiercią. Zginęło między innymi około 4000 z 15 000 wysiedlonych Czirokezów.

Wojna w Abchazji – konflikt wewnętrzny w Gruzji w latach 1992–1993. Jego przyczyną były abchaskie dążenia do niepodległości, odrzucane przez władze niepodległej Gruzji, broniące integralności terytorialnej kraju. Po stronie abchaskiej w wojnie walczyli ochotnicy przybyli z Kaukazu Północnego, przede wszystkim czeczeńscy, inguscy i kabardyjscy. Formalnie neutralna Rosja zaopatrywała siły abchaskie w sprzęt wojskowy lub wspierała je zupełnie jawnie — siły rosyjskie wzięły udział m.in. w oblężeniu Suchumi w 1993. Wojna zakończyła się militarną klęską Gruzji, co oznaczało utratę kontroli nad zbuntowaną prowincją i faktyczne uniezależnienie się Abchazji

Wojna w Osetii Południowej – konflikt zbrojny między siłami zbrojnymi Gruzji a separatystami z republik Osetii Południowej i Abchazji oraz wojskami interwencyjnymi Rosji.

Zbrodnia katyńska – zbrodnia kwalifikowana jako zbrodnia wojenna, zbrodnia przeciwko ludzkości, zbrodnia przeciwko pokojowi, zbrodnia komunistyczna i zbrodnia ludobójstwa, popełniona przez NKWD przez rozstrzelanie wiosną 1940 roku co najmniej 21 768 obywateli Polski, na mocy decyzji najwyższych władz ZSRR zawartej w tajnej uchwale Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Egzekucji ofiar, uznanych za „wrogów władzy sowieckiej”, NKWD dokonywało przez strzał w tył głowy z broni krótkiej.

Zbrodnia w Grabówce – mord popełniony na 16 000 ofiar cywilnych i wojskowych mieszkańcach powiatu białostockiego i okolic, dokonany przez okupanta niemieckiego w latach 1941–1944. Wśród ofiar zbrodni rozpoznano też żołnierzy Armii Krajowej (AK), prawdopodobnie zamordowanych już po wojnie przez komunistyczną bezpiekę.

Zbrodnia w Lesie Szpęgawskim – seria zbiorowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich w Lesie Szpęgawskim w pobliżu Starogardu Gdańskiego. Oblicza się, iż między wrześniem 1939 r. a styczniem 1940 r. zamordowano tam od 5000 do 7000 osób – przede wszystkim przedstawicieli polskiej inteligencji z Kociewia, Kaszub i innych regionów Pomorza oraz pacjentów szpitala psychiatrycznego w Kocborowie. Obok nich w Lesie Szpęgawskim ginęli również Żydzi oraz Niemcy – przeciwnicy nazizmu.

Zbrodnia w Mniszku – zbiorowe egzekucje przeprowadzane przez Niemców w kompleksie lasów na północny wschód od Świecia, w pobliżu miejscowości Mniszek i Grupa. Oblicza się, że w latach okupacji niemieckiej zamordowano tam blisko 10 000 osób – przedstawicieli polskiej elity politycznej, gospodarczej i intelektualnej; pacjentów szpitala psychiatrycznego w Świeciu; Żydów; jeńców wojennych różnych narodowości oraz członków ruchu oporu. Większość ofiar zbrodni w Mniszku zginęła podczas masowych egzekucji dokonywanych przez niemiecki Selbstschutz w pierwszych miesiącach wojny. Mniszek jest drugim, po Piaśnicy, największym cmentarzem ofiar nazistowskiego ludobójstwa na Pomorzu.

Zbrodnia w Palmirach – szereg zbiorowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich, w pobliżu wsi Palmiry na obrzeżach Puszczy Kampinoskiej.

Zbrodnia w Piaśnicy – szereg zbiorowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich w lasach piaśnickich w pobliżu Wejherowa.

Zbrodnia w Rudzkim Moście – masowe mordy dokonywane przez Niemców jesienią 1939 r. na uroczysku Rudzki Most w okolicach Tucholi. Z rąk bojówek paramilitarnego Selbstschutzu zginęło tam prawdopodobnie około 560 osób – przede wszystkim Polaków z powiatów sępoleńskiego i tucholskiego. Większość ofiar zamordowano podczas sześciu zbiorowych egzekucji przeprowadzonych w okresie od 24 października do 10 listopada 1939 r.

Zbrodnie w Gaju – zbrodnia dokonana 30 sierpnia 1943 r. podczas tzw. rzezi wołyńskiej na ludności polskiej przez sotnię Ukraińskiej Powstańczej Armii dowodzoną przez „Wowka” oraz dokonana kilka dni później zbrodnia na ukraińskiej ludności cywilnej, dokonana przez funkcjonariuszy Schutzmannschaft. Miejscem zbrodni była kolonia Gaj położona w gminie Wielick w powiecie kowelskim województwa wołyńskiego, pomiędzy Podlesiem a Arsenowiczami. Liczyła ponad 100 gospodarstw.