35 Zootechnika

Chów – zapewnienie zwierzętom użytkowym i hodowlanym prawidłowych warunków bytowania i rozwoju, dzięki którym możliwy jest pełny rozwój pożądanych cech. Obejmuje czynności takie jak karmienie i pielęgnacja, związane z utrzymaniem zwierząt od czasu ich nabycia - zwykle młodych osobników - do czasu uzyskania przez nie oczekiwanych cech użytkowych. Odchowane zwierzęta mogą być użytkowane do produkcji, jako surowiec do produkcji, jako siła robocza lub zwierzęta domowe.

Chów klatkowy – przemysłowa, zautomatyzowana metoda hodowli zwierząt gospodarczych, trzymanych w klatkach. Najczęściej stosowana w przypadku kur niosek. W 2027 Komisja Europejska planuje wprowadzić zakaz chowu klatkowego.

Domestykacja zwierząt, udomowienie zwierząt – całokształt procesów przekształcania się cech i właściwości morfologicznych, fizjologicznych, rozwojowych i psychicznych zwierząt dzikich, będący skutkiem długotrwałego oddziaływania człowieka na zwierzęta, zwłaszcza poprzez ludzką ingerencję na czynniki genetyczne i środowiskowe.

Ferma – gospodarstwo rolne o cechach przedsiębiorstwa specjalizujące się w określonej produkcji.

Gnojowica – płynna, przefermentowana mieszanina odchodów zwierząt gospodarskich i wody, ewentualnie z domieszką niewykorzystanych pasz, pochodząca z obór bezściółkowych, gromadzona w zbiornikach.

Gnojówka – przefermentowany mocz gromadzony w zbiornikach. Jest nawozem jednostronnym, gdyż prawie całkowicie pozbawionym fosforu. Zawiera przeciętnie 1-3% suchej masy, 0,3-0,6% N, 0,68-0,83% K i poniżej 0,04% P.

Hodowla – zespół zabiegów i procesów w wytwarzanych sztucznie optymalnych warunkach dla rozwoju hodowanego zwierzęcia bądź rośliny, mający na celu otrzymanie w warunkach stworzonych przez człowieka organizmów żywych.

Inkubator – urządzenie, za którego pomocą stwarza się kontrolowane warunki zewnętrzne w celu podtrzymania procesów życiowych oraz rozwoju i wzrostu. Zadaniem inkubatora jest wytworzenie mikroklimatu o odpowiedniej temperaturze, wilgotności i składzie atmosfery.

Instytut Zootechniki-Państwowy Instytut Badawczy – naukowy instytut branżowy z siedzibą w Krakowie.

Journal of Animal and Feed Sciences jest recenzowanym czasopismem naukowym wydawanym kwartalnie publikującym artykuły z zakresu fizjologii, żywienia, hodowli, genetyki i biotechnologii zwierząt oraz paszoznawstwa.

Knur – dorosły osobnik męski świni domowej. Jest większych rozmiarów o wadze dochodzącej niekiedy do 400kg oraz ma grubszą skórę pokrytą szczeciną w odróżnieniu od lochy. U starszych osobników kły są bardziej wydłużone podobnie jak szable odyńców u dzików. Knury rozpłodowe wydzielają specyficzną woń, niewystępującą u loch.

Krycie (stanowienie) – jedna z najskuteczniejszych i zarazem najczęściej stosowanych metod rozrodu zwierząt. Polega ono na kopulacji wybranych zwierząt, w wyniku czego następuje naturalne unasienienie samicy. W sposób naturalny samica daje się pokryć jedynie w okresie rui. U wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza hodowlanych, krycie zastępowane jest sztucznym unasiennianiem.

Laska zoometryczna – przyrząd do mierzenia wysokości w kłębie zwierząt. Ruchome ramię laski przykładane jest do najwyższego punktu na grzbiecie – kłębu zwierzęcia. Może być też wykorzystana do wykonania innych pomiarów, na przykład wysokości w krzyżu, skośnej długości tułowia, szerokość w biodrach, lub szerokość w kulszach. Zwykle wykonana jest z drewna i metalu. Składa się z ramienia głównego, wysuwanej teleskopowej listwy oraz dwóch ramion bocznych, które można ustawiać w dowolnych płaszczyznach.

Obornik – nawóz naturalny składający się z przefermentowanego kału, moczu zwierząt i ściółki. Zawiera on wszystkie składniki odżywcze potrzebne do rozwoju roślin oraz poprawia właściwości fizyczne gleby.

Olgierd Justyn Staniszkis – dr inżynier zootechniki, wełnoznawca. Absolwent Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Syn prof. Witolda Teofila Staniszkisa (1880-1941), posła na Sejm, działacza narodowego, zamordowanego w Oświęcimiu i Wandy Staniszkis z domu Piotrowskiej (1887-1977); brat Witolda Wincentego Staniszkisa, Jerzego Staniszkisa, Anny Makowskiej, Wandy Staniszkis, stryj Jadwigi Staniszkis.

Oswajanie zwierząt, obłaskawianie zwierząt – proces osobniczy polegający na stopniowym zmniejszaniu, a następnie wygaszaniu lęku przed człowiekiem, występującego u zwierząt dzikich. Proces ten odbywa się poprzez uczenie się i niemal zawsze ma charakter zamierzony przez człowieka.

Przycinanie dziobów - zabieg polegający na częściowym usunięciu dzioba, a następnie przypaleniu go celem uniknięcia zakażeń i krwotoków. Wykonuje się go u drobiu hodowlanego, głównie u kurczaków i indyków. Najczęściej dziób skraca się na stałe, niemniej zdarzają się odrosty.

Pseudohodowla – niezarejestrowana hodowla nierasowych, nierodowodowych zwierząt domowych, nieposiadająca uprawnień hodowlanych. Hodowle tego typu prowadzone są zarówno przez osoby niezrzeszone w żadnym związku kynologicznym bądź związku felinologicznym, jak i występują przypadki łamania etyki hodowcy przez członków zrzeszonych np. w ZKwP i prowadzących hodowlę rodowodowych psów. Pseudohodowle funkcjonują dla zysku i rozmnażane są w nich psy i koty w typie "modnych", popularnych ras.

Rasa – dostatecznie liczna grupa organizmów w obrębie jednego gatunku, zdolna do rozmnażania w warunkach naturalnych, o wspólnym pochodzeniu i wspólnych cechach istotnych dla odróżnienia jej od innych organizmów tego gatunku. Rasa wykształca się samorzutnie lub zostaje wyhodowana przez człowieka w wyniku stosowanych metod hodowlanych.

Seksowanie – segregowanie piskląt według płci.

Sprzężaj – ogół zwierząt pociągowych wykorzystywanych w rolnictwie jako siła pociągowa zarówno wtransporcie pracach na roli do napędu stacjonarnych maszyn rolniczych poprzez kierat

Stado – grupa osobników tego samego, rzadziej różnych gatunków zwierząt, żyjąca na określonym terytorium, związana mniej lub bardziej zaawansowaną formą organizacji społecznej. Łączenie się osobników w stada jest najczęściej związane z rozrodem. Do zwierząt stadnych należy wiele gatunków kręgowców, głównie spośród ssaków, ptaków i ryb. U wilków i dzików stado nazywane jest watahą. Duże stado ryb to ławica.

Strefa obojętności cieplnej – jest to zakres temperatur środowiskowych, przy których straty ciepła z organizmu są w równowadze z minimalną produkcją ciepła. Strefę tę ograniczają dwa punkty stanowiące temperatury krytyczne: dolną (dtk) i górną (gtk). Poza tymi temperaturami rozciągają się strefy temperatur fizjologicznie niskich i fizjologicznie wysokich. Zakres strefy obojętności cieplnej uzależniony jest od gatunku, wieku, masy ciała, stanu fizjologicznego, kondycji i żywienia zwierząt. Powyżej gtk następuje zjawisko hipertermii, a po przekroczeniu gtl następuje śmierć organizmu. Analogicznie jest poniżej dtk - występuje hipotermia, a po przekroczeniu dtl - dolnej temperatury letalnej - śmierć organizmu.

SYMLEK – ogólnopolski system informatyczny obejmujący wszystkie zagadnienia związane z oceną bydła mlecznego. Pierwsze prace nad nim rozpoczęto w 1972 roku. Właścicielem zbiorczej bazy danych jest Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt, a nadzór informatyczny sprawuje ZETO Olsztyn.

Szechita – w judaizmie ubój rytualny zwierząt lądowych i ptaków, którego dokonuje specjalnie w tym celu uczony rytualny rzezak – szojchet.

Sztuczna pochwa – przyrząd imitujący kształtem źeński kanał rodny, wykorzystywany w hodowli zwierząt oraz w przemyśle erotycznym.

Sztuczne unasienianie, inseminacja – metoda kontrolowanej prokreacji, polegająca na bezpośrednim wstrzyknięciu pobranej wcześniej od samca spermy do szyjki macicy samicy, bez odbywania bezpośredniego stosunku płciowego.

Świniobicie – proces związany z zabiciem świni i przygotowaniem mięsa z uboju w warunkach domowych. Świniobicie miało miejsce dwa, trzy razy w roku, prawie w każdym gospodarstwie, w którym hodowano świnie.

Tucz – bardzo intensywne karmienie zwierzęcia przeznaczonego na ubój. Celem tuczu jest przekształcenie podawanych zwierzęciu pasz na mięso i tłuszcz. Tucz różni się w zależności od gatunku zwierzęcia.

Weterynaryjny Numer Identyfikacyjny WNI, znak weterynaryjny nadawany jest miejscu obiektowi budowlanemu, podmiotowi, w którym jest wykonywana produkcja nadzorowana, lub osobie odpowiedzialnej za produkcję zwierzęcą, ubój itd. przez powiatowego lekarza weterynarii. Znak weterynaryjny pomaga inspekcji weterynaryjnej, konsumentom śledzić partie towaru wyprodukowane przez konkretny zakład produkcyjny.

Wybieg – przeznaczone dla zwierząt ogrodzone miejsce przylegające do budynku lub kojca.

Wysokość w kłębie – pionowy rozmiar zwierzęcia czworonożnego liczony od poziomu ziemi do kłębu, czyli najwyższego punktu tułowia, położonego na szczycie łopatek.

Wzorzec rasy – zespół cech, które powinno spełniać zwierzę hodowlane, aby mogło zostać zaliczone do danej rasy. Opracowywaniem wzorców ras zajmują się zazwyczaj organizacje hodowców danego gatunku zwierzęcia.

Zwierzęta gospodarskie – zwierzęta chowane w gospodarstwie rolnym w celu uzyskania produkcji towarowej lub siły pociągowej. Wykorzystywane są również jako materiał reprodukcyjny.

Zwierzęta użytkowe – zwierzęta chowane, hodowane lub poławiane z natury w celu systematycznego użytkowania ich cech, głównie dla osiągnięcia korzyści ekonomicznych. Do zwierząt użytkowych zaliczane są wszystkie zwierzęta gospodarskie, niektóre gatunki zwierząt domowych oraz niektóre inne gatunki. Wśród zwierząt użytkowych wyróżnia się zwierzęta pracujące, czyli wykonujące dla człowieka określony rodzaj pracy, oraz towarowe – czyli użytkowane w celu uzyskania konkretnego towaru – surowców pochodzenia zwierzęcego.