27 Narzędzia rolnicze

Aerator – urządzenie służące do aeracji trawników, którego elementami roboczymi są ostro zakończone rurki lub zęby, osadzone na obracającym się wale, wycinające w glebie otwory o średnicy 15–18 mm w warstwie nośnej do głębokości 8–10 cm.

Brona – narzędzie uprawowe do spulchniania i rozdrabniania roli (bronowania). Stosowane najczęściej po orce do rozdrabniania roli, lub po zasiewie, w celu przykrycia materiału siewnego cienką warstwą rozdrobnionej gleby. Stosowane jest także do usuwania kłączy i rozłogów chwastów, jako jedna z metod zwalczania chwastów. Napędzane (ciągnięte) przy pomocy ciągnika lub konia. Rozróżnia się:

Cep – narzędzie rolnicze do ręcznego młócenia zboża.

Dyszel jest to belka służąca do połączenia przyczepy lub maszyny rolniczej z hakiem pociągowym ciągnika, w przeszłości zaś – z przednią osią wozu konnego, żniwiarki lub kosiarki konnej.

Elektryczny pastuch, płot elektryczny, ogrodzenie elektryczne, paralizator – rodzaj ogrodzenia, wykorzystywanego na pastwiskach, zabezpieczającego przed wychodzeniem zwierząt hodowlanych poza ogrodzenie, a także zabezpieczających pastwisko przed wchodzeniem na nie z zewnątrz zwierzyny dzikiej.

Gable – rolnicze szerokie widły z długimi zębami zakończonymi kulkami, przeznaczone do przerzucania roślin okopowych. Zęby gabli uformowane są tak, że tworzą formę dużej łopaty. Gable do ziemniaków mają zęby rozmieszczone gęsto, a do buraków – rzadziej. Gable ze względu na lekką konstrukcję oraz gęsto ułożone zęby mogą być również używane do sprawnego przerzucania węgla.

Głębosz - narzędzie lub maszyna do uprawy specjalnej o głębokości większej niż 40 cm zwanej głęboszowaniem.

Grabie – narzędzie ręczne, stosowane w rolnictwie i ogrodnictwie, występujące w kilku różnych odmianach i wykonaniach:Grabie drewniane, stosowane w rolnictwie do prac żniwnych oraz łąkowych. Wykonane z drewnianej beleczki o przekroju kwadratowym ok. 25 x 25 mm i długości 600–700 mm. W wywiercone otwory w odstępach ok. 40 mm wciśnięte są zęby wykonane w postaci wydłużonych ściętych stożków średnicy 8–10 mm i długości zależnej od przeznaczenia, wykonanych z twardego drewna drzew liściastych np. grab lub buk. Do prac łąkowych długość zębów wynosiła 70–80 mm, do prac żniwnych 100–120 mm. Beleczka z zębami osadzona jest na stylisku długości 190–210 cm, wykonanym z cienkiego, okorowanego pnia młodego drzewka o średnicy ok. 25 mm. Zęby są przystosowane do stosunkowo łatwej wymiany w warunkach polowych. Istnieją konstrukcje wykonane z tworzyw sztucznych, lecz nie upowszechniły się. Grabie metalowe, stosowane w ogrodnictwie do rozdrabniania gleby, wykonywane są w postaci wykroju z grubej (4–6 mm) blachy stalowej. Jest to listwa o wymiarach 80 x 400–500 mm, z jednej strony tej listwy wycięte są zęby na głębokość 50–70 mm. Na środku listwy zamocowana jest stożkowa tulejka, służąca do mocowania drewnianego styliska. Miotło-grabie, stosowane w ogrodnictwie do grabienia liści. Wykonane ze sprężystych, stalowych prętów o średnicy 4 mm i długości ok. 500 mm, zamocowanych z jednej strony na metalowym stylisku, z drugiej rozchylone tworzą wachlarz długich sprężystych zębów. Spotyka się wykonania z regulacją odstępów między zębami oraz wykonania uproszczone, gdzie zamiast prętów do wykonania zębów, zastosowano cienkie sprężyste płaskowniki.

Kierat, maneż – urządzenie wykorzystujące siłę pociągową zwierząt do napędu stacjonarnych maszyn rolniczych takich jak sieczkarnia, wialnia czy młocarnia, bądź do wydobywania wody.

Koleśnica – dwukołowy wózek z kabłąkiem z poprzeczką o regulowanej wysokości wyposażoną w siodełko na którym wspiera się grządziel pługa, radła, wyorywacza buraków, i innych tego typu narzędzi. Koleśnica wyposażona też jest w zaczepy łańcuchowe ciągnące narzędzie oraz krótki dyszel z hakiem do zaczepienia uprzęży konia ciągnącego pług.

Kosa – narzędzie rolnicze służące do ścinania zbóż lub traw, które składa się z wygiętego ostrza zamocowanego na drzewcu.

Kunai – japońskie narzędzie m.in. ogrodnicze, stolarskie. Istnieją dwie odmiany – małe kunai (jap. 小苦無 i duże kunai . Jest to dobry przykład prostego narzędzia, które w rękach eksperta sztuk walki mogło być użyte jako broń wielofunkcyjna.

Oskard – narzędzie składające się z obucha w kształcie pojedynczego ostrza (żeleźca), oraz styliska, na którego końcu ten obuch jest osadzony. Wykorzystywane najczęściej do robót ziemnych i odłupywania skał. To żeleźce, czyli głowica robocza oskarda, współcześnie zazwyczaj stalowe, waży kilka kilogramów, a stylisko ma długość około jednego metra. W oskardzie płaszczyzna ostrza nie jest równoległa do styliska, tylko prostopadła.

Ostrew – drabina wykonana sposobem gospodarczym z uschłego drzewa, w postaci słupa ze sterczącymi na boki szczeblami.

Ostrewka – sękata tyka ułatwiająca ustawianie kop lub kopek siana i jego suszenie.

Przetak – rodzaj dużego okrągłego sita do ręcznego przesiewania. W wyniku przesiewania następuje oddzielanie od siebie obiektów o małych i większych ziarnach lub do oddzielania obiektów stałych od płynów. Ma bardzo szerokie zastosowanie, m.in. w gospodarstwie domowym, rolnictwie, ogrodnictwie oraz budownictwie. Wykonany jest najczęściej z łuba obszytego siatką metalową lub siatką z tworzywa, która spełnia funkcję sita. Dawniej sitarze sito wykonywali z końskiego włosia. W zależności od zastosowania przetaki mają różne konfiguracje średnic i oczek siatek.

Radło – narzędzie rolnicze wynalezione ok. 4000 r. p.n.e. w epoce neolitu, służące do spulchniania gleby bez jej odwracania. Pierwotne radło było wykonane z drewna i składało się z symetrycznej radlicy i grzędzieli. W późniejszym okresie radlica była wykonywana z żelaza. Radło mogło być ciągnięte przez człowieka lub zwierzęta pociągowe – woły i, później, konie. Na ziemiach polskich radło było stosowane do końca XII w., kiedy zostało wyparte przez sochę, która została z kolei wyparta przez pług.

Sierp – najstarsze z ręcznych narzędzi rolniczych, które człowiek wymyślił specjalnie do prac żniwnych. Zbudowane jest z ostrza o mocno zakrzywionym kształcie, będącym fragmentem obwodu koła lub elipsy i drewnianej rękojeści. Część tnąca znajduje się na stronie wewnętrznej łuku. W późniejszych odmianach półkoliste ostrze posiadało drobne ząbki nacinane na dolnej stronie. Górna strona zeszlifowana pod kątem ok. 30° tworzyła uzębione ostrze. W tej formie był używany do połowy lat 50, XX wieku w południowo-wschodniej i wschodniej Polsce.

Socha – dawne drewniane narzędzie rolnicze stosowane do orki, charakteryzujące się rozdwojonym rylcem. Nazwa pochodzi właśnie od tego rylca.

Szpadel, Sztychówka – narzędzie ręczne przeznaczone do rozcinania gleby, kopania i robienia wykopów; rodzaj łopaty. Pierwotnie szpadel wykonany był z drewna. Po odkryciu rzemiosła metalurgicznego szpadle zaczęto zaopatrywać w ostrzejsze zakończenia z metalu. Przed pojawieniem się metalowych szpadli praca przy usuwaniu ziemi była mniej wydajna i skuteczna. Przy przenoszeniu błota i ziemi, oprócz szpadla, potrzebne były dłuta do rozkruszania ziemi. Szpadel z metalową końcówką umożliwił jednoczesne rozkruszanie i przenoszenie ziemi, powodując wzrost skuteczności i wydajności pracy.

Wał – narzędzie uprawowe, którego zadaniem jest ugniatanie gleby, prowadzące do rozkruszenia brył i zmniejszenia stopnia jej porowatości.

Wał Campbella – narzędzie uprawowe zbudowane z klinowatych pierścieni sztywno osadzonych w odstępach kilkunastocentymetrowych na osi. W czasie pracy pierścienie wbijają się w rolę, ugniatając jej głębsze warstwy, co przyspiesza osiadanie. Ma to duże znaczenie przy siewie ozimin, zwłaszcza, jeśli orka została wykonana późno.

Wertykulator (skaryfikator) – urządzenie ogrodowe służące do wertykulacji tzn. napowietrzania oraz oczyszczania trawnika z filcu, którego elementami roboczymi są liczne noże, osadzone na obracających się bębnach.

Wialnia – maszyna rolnicza służąca do wstępnego oczyszczenia młóconego ziarna, oddzielająca zanieczyszczenia grube i lekkie (plewy) na zasadzie różnicy wielkości, a częściowo także na zasadzie różnic ciężarów.

Widły – ręczne narzędzie rolnicze, składające się z drzewca oraz metalowej końcówki z długimi, lekko zakrzywionymi ku przodowi zębami. Widły służą do prac typu zbieranie siana lub słomy, załadunek liści buraka z rzędów, nakładanie obornika, spulchnianie gleby. W przeszłości używano również wideł wykonanych w całości z drewna.

Wiejadło – narzędzie do oddzielenia ziarna od plew, w formie podobnej do wideł lub szufli. Było używane od starożytności, a w wielu regionach świata używane jest do dziś.

Włóka – narzędzie uprawowe służące do włókowania. Za włókę uznaje się każde narzędzie ciągnione po powierzchni pola nieposiadające zębów zagłębiających się w glebie.