36 X plane

X-plane – seria amerykańskich eksperymentalnych statków powietrznych, głównie samolotów o napędzie rakietowym, przeznaczonych do testowania nowych technologii i okrytych tajemnicą w czasie prowadzenia przy ich pomocy prac badawczych.

Aerojet General X-8 — niekierowana, stabilizowana obrotowo, amerykańska rakieta badawcza zaprojektowana do wynoszenia ładunku aparatury badawczej o masie 68 kg na pułap 61 km. W późniejszych rakietach X-8 zrezygnowano ze stabilizacji obrotowej dla celów projektu rakiety Aerobee.

Bell X-1 – eksperymentalny samolot amerykański, który jako pierwszy przekroczył barierę dźwięku w sposób kontrolowany w locie poziomym. Pierwszy z samolotów serii X przeznaczonych do testowania nowych technologii. Samoloty serii X były projektami tajnymi.

Bell X-2 Starbuster – eksperymentalny samolot amerykański zbudowany w celu zbadania charakterystyk lotu w zakresie prędkości od 2 do 3 Ma oraz wpływu bariery cieplnej na płatowiec.

Bell X-5 – pierwszy samolot o zmiennej w locie geometrii skrzydeł, zainspirowany niemiecką konstrukcją z czasów II wojny światowej Messerschmitt P.1101. Chociaż geometria skrzydeł niemieckiej maszyny mogła być zmieniana tylko na ziemi, inżynierowie z wytwórni Bell Aircraft Corporation, konstruktora samolotu X-5, opracowali system silników elektrycznych do przestawiania kąta płatów w locie.

Bell X-9 Shrike – wyprodukowany przez Bell Aircraft Corporation amerykański prototypowy pocisk rakietowy klasy powietrze-ziemia napędzany silnikiem na paliwo płynne. Platforma testowa dla pocisku z głowicą nuklearną GAM-63 Rascal.

Bell X-14 – eksperymentalny samolot amerykański o własnościach pionowego startu i lądowania VTOL zbudowany w latach 50. XX wieku przez firmę Bell Aircraft Corporation w celu zademonstrowania możliwości pionowego startu, pionowego ladowania, zawisu w powietrzu i przejścia z zawisu do lotu poziomego.

Bell X-16 – projekt eksperymentalnego amerykańskiego samolotu rozpoznawczego opracowany przez wytwórnię Bell Aircraft Corporation w latach 50. XX wieku. Zbudowano model X-16 w pełnych wymiarach, ale projekt został zarzucony na rzecz maszyny Martin RB-57, zanim ukończono egzemplarze prototypowe. Oznaczenie X-16 wprowadzono w celu ukrycia przeznaczenia samolotu przed Związkiem Radzieckim podczas zimnej wojny.

Bell XV-3 był pierwszym statkiem powietrznym o zmiennej geometrii wirników. Można go zaklasyfikować jako zarówno samolot, jak i śmigłowiec. Tak jak poprzednicy, XV-3 miał silniki w kadłubie, które napędzały śmigła znajdujące się na końcu skrzydeł. XV-3 potrafił sprawnie latać, jednak pojawiła się duża liczba problemów z konstrukcją, stabilnością oraz aerodynamiką samolotu. Pierwszy zbudowany egzemplarz został oblatany w sierpniu 1955, ale rozbił się dwa miesiące później. Drugi, udoskonalony model zaliczył pierwszy lot 12 grudnia 1958. W sumie w powietrzu spędził 125 godzin.

Boeing X-32 – wielozadaniowy myśliwiec odrzutowy skonstruowany przez firmę Boeing. Samolot ten przegrał rywalizację w projekcie Joint Strike Fighter z X-35 zbudowanym przez firmę Lockheed Martin. Oficjalna ceremonia wytoczenia samolotu z hali montażowej odbyła się 14 grudnia 1999 roku w Palmdale. Prototyp X-32A trafił do National Museum of the United States Air Force w bazie Wright-Patterson, koło Dayton, Ohio. X-32B wraz z X-35C obecnie znajduje się w Patuxent River Naval Air Museum w Maryland.

Boeing X-37 – amerykański bezzałogowy wahadłowiec kosmiczny, służący do testowania technologii kosmicznych. Został wykonany w dwóch egzemplarzach: OTV-1 i OTV-2. X-37B wynoszony jest na orbitę rakietą nośną Atlas V lub Falcon 9. Wykorzystywany przez siły powietrzne USA. Pierwszy lot orbitalny przeprowadzono w 2010 roku (OTV-1).

Boeing X-40 – amerykański, bezzałogowy i beznapędowy demonstrator technologii użytych w budowie samolotu kosmicznego Boeing X-37.

Boeing X-45 – bojowy, bezzałogowy aparat latający o obniżonej skutecznej powierzchni odbicia radiolokacyjnego, opracowany przez amerykańską firmę Boeing.

Boeing X-48 – bezzałogowy statek powietrzny opracowywany przez Boeinga i NASA do badań nad właściwościami samolotu ze skrzydłem rozmytym, typu latające skrzydło. Zostały zbudowane dwa egzemplarze, wykonane w Wielkiej Brytanii przez Cranfield Aerospace. Od 2007 roku trwały testy.

Boeing X-50A Dragonfly – amerykański eksperymentalny bezzałogowy pojazd latający.

Boeing X-51A Waverider – eksperymentalny, bezzałogowy samolot z silnikiem strumieniowym typu scramjet, który ma osiągać prędkości rzędu 6 Ma i służy m.in. do badań nad transportem z prędkościami hipersonicznymi. Jest on bezpośrednim następcą X-43, opracowywanym we współpracy United States Air Force, DARPA, NASA, Boeing oraz Pratt & Whitney Rocketdyne.

Convair X-6 – samolot eksperymentalny napędzany energią jądrową, który nigdy nie wyszedł poza fazę prototypu.

Convair X-11 – zaprojektowany przez amerykańską firmę Convair rakietowy pocisk balistyczny, początkowo oznaczony jako Convair XSM-16A, będący pierwszą platformą testową dla międzykontynentalnego pocisku balistycznego Atlas, stąd często spotykane oznaczenie pocisku jako Atlas A. Poprzednik pocisku Convair X-12 będącego drugą, bardziej zaawansowaną platformą testową programu Atlas.

Curtiss-Wright X-19 – eksperymentalny samolot typu VTOL. Był to górnopłat z dwiema parami skrzydeł. Na każde skrzydło montowane było 4 metrowe śmigło, które mogłyby zostać obrócone o 90 stopni, pozwalając startować i lądować jak śmigłowiec. Każda para śmigieł była napędzana silnikiem turbowałowym Avco Lycoming T55-L-5.

Douglas X-3 Stiletto – eksperymentalny amerykański samolot odrzutowy zbudowany przez Douglas Aircraft Company, charakteryzujący się bardzo smukłą sylwetką i ostro zakończonym dziobem. Podstawowym zadaniem maszyny X-3 było zbadanie wpływu długotrwałego lotu z prędkością naddźwiękową, stąd użycie tytanu jako podstawowego materiału konstrukcyjnego. Silnik samolotu X-3 miał zbyt małą moc, co uniemożliwiło przekroczenie prędkości 1 macha w locie poziomym.

Grumman X-29 – eksperymentalny samolot amerykański będący platformą testową dla nowych technologii i rozwiązań takich jak sterowanie w systemie canarda czy ujemny skos skrzydeł. Zamierzona niestabilność samolotu wymagała zastosowania nowoczesnego skomputeryzowanego sterowania elektrycznego powierzchniami sterowymi, oraz zastosowania do konstrukcji skrzydeł materiałów kompozytowych bardzo wytrzymałych i jednocześnie lekkich.

Hiller X-18 – amerykański eksperymentalny samolot transportowy zbudowany przez wytwórnię Hiller Aircraft Corporation. Pierwsza maszyna będąca platformą testową dla samolotów krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL z obracanymi skrzydłami.

Lockheed CL-1200 Lancer to ulepszona wersja F-104 Starfighter zaproponowana przez samą firmę Lockheed w końcu lat 60.

Lockheed Martin X-33 był bezzałogowym demonstratorem technologii dla planowanej nowej generacji wahadłowców kosmicznych o nazwie VentureStar, która docelowo mogłaby zastąpić program STS. Projektowaniem, konstrukcją i testami zajmowała się od 1996 r. firma Lockheed Martin na zlecenie rządu USA. X-33 miał być pomniejszoną w skali 1:2 wersją przyszłego wahadłowca, a program testowy miał sprawdzić szereg technologii, które według NASA stanowić miały fundament nowego pojazdu jednostopniowego. Testowano m.in.: metalowe systemy ochrony termicznej, kompozytowe zbiorniki paliwa, silnik Aerospike, autonomiczne sterowanie lotem, system szybkiej zmiany położenia wahadłowca.

Lockheed X-7 – nazywany latającą rurą od piecyka był bezzałogowym statkiem powietrznym w formie pocisku rakietowego, służącym jako platforma testowa do badań silników strumieniowych (Ramjet) i technologii naprowadzania pocisków rakietowych.

Martin Marrietta X-24 – samolot doświadczalny z jednym silnikiem odrzutowym, opracowany przez USAF-NASA w ramach programu PILOT i koncepcji "Lifting Bodies" do badania właściwości lotnych bezskrzydłowego kadłubopłatu. Model X-24A oblatano 19 marca 1970, model zmodyfikowany X-24B 1 sierpnia 1973 r. Projekt X-24C nie został zrealizowany. Samolot został wyniesiony przez maszynę B-52, po czym wzniósł się samodzielnie za pomocą silnika rakietowego na dużą wysokość i wylądował lotem ślizgowym.

X-38 "Statek Powrotny Załogi" – autonomiczny pojazd ratunkowy, który miał służyć przebywającym na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej astronautom jako rodzaj szalupy ratunkowej, wykorzystywanej w razie wystąpienia poważnej awarii na stacji i powstania zagrożenia życia dla jej załogantów. NASA przerwała realizację tego projektu w kwietniu 2002.

North American X-10 – demonstrator technologii konstrukcji zaawansowanego szybującego pocisku rakietowego dalekiego zasięgu klasy ziemia-ziemia, opracowany w amerykańskiej firmie North American Aviation w 1946 roku, założeniami podobny do wcześniejszego projektu Bell X-9 Shrike. Prace badawcze nad X-10 doprowadziły do powstania pocisku SM-64 Navaho.

North American X-15 – amerykański rakietowy samolot doświadczalny wyprodukowany przez firmę North American Aviation, na którym ustanowiono szereg rekordów prędkości i wysokości lotu, zdolny także do lotów suborbitalnych. Maszyna wykorzystywana przez amerykańskie siły powietrzne i NASA.

Northrop Grumman X-47 Pegasus – bojowy, bezzałogowy aparat latający opracowany przez amerykańską firmę Northrop Grumman przeznaczony do operowania z lotniskowców.

Northrop X-4 Bantam – mały dwusilnikowy odrzutowy samolot eksperymentalny w układzie pół-bezogonowym, bez stateczników poziomych na ogonie. Rolę sterów wysokości pełniły kombinacje klap i lotek nazywane klapolotkami. Samolot zbudowano w celu zbadania jak zachowa się maszyna w takim układzie przy prędkościach bliskich bariery dźwięku, oraz testów stabilności przy tych prędkościach.

Northrop X-21 — amerykański eksperymentalny samolot ze skrzydłami o przepływie laminarnym. Konstrukcja samolotu oparta była o konstrukcję samolotu bombowego B-66B. Silniki zamontowane w B-66 pod skrzydłami, przeniesiono do tylnej części kadłuba, by wyeliminować ich oddziaływanie na przepływ powietrza na płatach i zrobić miejsce dla kompresorów powietrza.

Rockwell-MBB X-31 – eksperymentalny, supermanewrowy samolot myśliwski z wektorowanym ciągiem, zdolny do wykonywania manewrów w locie z bardzo dużym kątem natarcia. Powstał jako efekt współpracy pomiędzy amerykańskim przedsiębiorstwem Rockwell International i niemiecką Messerschmitt-Bölkow-Blohm (MBB).

Ryan X-13 Vertijet – amerykański eksperymentalny samolot odrzutowy pionowego startu i lądowania VTOL, zaprojektowany w latach 50. w wytwórni lotniczej Ryan Aeronautical Company. Nazwa Vertijet jest zlepkiem dwóch angielskich wyrazów Vertical (pionowy) i Jet (odrzutowiec). Celem projektu X-13 było zademonstrowanie zdolności samolotu odrzutowego do pionowego startu, zawisu, przejścia do lotu poziomego, oraz pionowego lądowania.

Lockheed Martin F-35 Lightning II – amerykański jednomiejscowy, jednosilnikowy myśliwiec wielozadaniowy piątej generacji zbudowany przez korporację Lockheed Martin w ramach projektu Joint Strike Fighter, który miał na celu zbudowanie maszyny spełniającej wymagania wszystkich rodzajów amerykańskich sił zbrojnych. Wersja prototypowa samolotu była znana pod nazwą X-35 JSF, ale 7 lipca 2006 roku maszyna dostała nową oficjalną nazwę Lightning II. F-35 Lightning II jest zdolny do wykonywania misji bliskiego wsparcia, bombardowań i typowo myśliwskich zadań walki powietrznej. Projekt samolotu jest finansowany wspólnie przez rządy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych krajów zainteresowanych zakupem tej maszyny. F-35 Lightning II został zbudowany pod kierownictwem firmy Lockheed Martin, przy współpracy z BAE Systems i Northrop Grumman.

X-43 – bezzałogowy samolot eksperymentalny zbudowany przez agencję kosmiczną NASA, najszybszy samolot świata.