43 Antysemityzm

Antysemityzm – postawa niechęci, wrogości wobec Żydów i osób pochodzenia żydowskiego wynikająca z różnego rodzaju uprzedzeń; prześladowania i dyskryminacja Żydów jako grupy wyznaniowej, etnicznej lub rasowej oraz poglądy uzasadniające takie działania. Zwana także żydożerstwem, jest przeciwieństwem filosemityzmu. Ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do próby wyniszczenia narodu żydowskiego w okupowanej Europie.

Ahnenpass – dokument aryjskiego rodowodu obywateli III Rzeszy wprowadzony w 1933 r.

Aage H. Andersen – duński nazistowski i antysemicki publicysta, pisarz i działacz polityczny.

Atomwaffen Division – amerykańska neonazistowska organizacja terrorystyczna, działająca obecnie również w Europie. Założona w 2015, początkowo działała w południowych stanach USA, z czasem jej lokalne komórki zaczęły powstawać na terenie całego kraju, a wkrótce potem zaczęły się tworzyć także w Kanadzie i w państwach europejskich.

Biały terror na Węgrzech – termin odnoszący się do prześladowań i zbrodni mających miejsce w latach 1919–1921. Jego celem było zniszczenie jakichkolwiek śladów po krótkim etapie rewolucji komunistycznej i po powołanej Węgierskiej Republice Rad. Podczas białego terroru aresztowano tysiące niewinnych ludzi, a około 1000 zamordowano. Wiele ofiar pochodziło ze społeczności żydowskiej.

Édouard Adolphe Drumont – francuski nacjonalista, publicysta i pisarz, założyciel Ligue antisémitique de France w 1889 i pisma La Libre Parole, które odegrało ważną rolę w sprawie Dreyfusa.

Edykt z Alhambry – edykt wydany 31 marca 1492 przez Królów Katolickich Hiszpanii Izabelę I Kastylijską i Ferdynanda II Aragońskiego, nakazujący wypędzenie Żydów z Królestwa Hiszpanii i jej posiadłości do 31 lipca 1492 roku.

German-American Bund – pronazistowska organizacja, zrzeszająca wyłącznie Amerykanów niemieckiego pochodzenia, utworzona w 1936 roku w Stanach Zjednoczonych w miejsce działającej wcześniej organizacji Friends of the New Germany. Miała na celu propagowanie ideologii narodowosocjalistycznej w kraju oraz kreowanie pozytywnego wizerunku III Rzeszy. Po wybuchu II wojny światowej prowadziła kampanie na rzecz izolacjonizmu Stanów Zjednoczonych i nieinterwencjonizmu w konflikt. W 1939 roku wykazano powiązania German-American Bund z władzami III Rzeszy. Wkrótce potem skazano jej przywódcę Fritza Juliusa Kuhna oraz innych działaczy. W 1941 roku, po przystąpieniu Stanów do wojny, organizacja została zdelegalizowana.

Getto rzymskie – zamknięta dzielnica żydowska utworzona na terenie dzielnicy Sant’Angelo w Rzymie przez papieża Pawła IV w 1555 roku. Getto istniało z krótkimi przerwami do 1870 roku.

Getto weneckie – obszar w Wenecji (Włochy), na którym Żydzi byli zmuszeni żyć w czasach Republiki Weneckiej. Termin „getto” wywodzi się od określenia obszaru starej odlewni na obrzeżach Wenecji, gdzie znajdowała się żydowska dzielnica. Getto weneckie zostało utworzone 29 marca 1516 roku, chociaż polityczne restrykcje ograniczające prawa i pobyt Żydów istniały tam już wcześniej. Było to pierwsze na świecie getto.

Graffiti z ulicy Goulston to nazwa nadana napisowi na ścianie kamienicy, mogącemu być dowodem w sprawie Kuby Rozpruwacza.

Haman, Aman – postać biblijna ze Starego Testamentu, najwyższy urzędnik króla Persji, Achaszwerosza.

Hugon z Lincolnu, Hugon z Lincoln – angielski chłopiec, którego śmierć doprowadziła do fałszywego oskarżenia Żydów o mord rytualny. W historiografii anglosaskiej nazywany "Little Hugh" w odróżnieniu od świętego biskupa Hugona z Lincolnu.

Ruch na rzecz Lepszych Węgier – węgierska nacjonalistyczna i początkowo skrajnie prawicowa partia polityczna zarejestrowana 24 października 2003 roku.

Judenfrei – termin używany przez niemieckich nazistów do określenia danego terenu lub miasta, w którym nie zamieszkują Żydzi.

Judensau – antysemickie, poniżające i dehumanizujące przedstawienie Żydów, które pojawiło się ok. XIII wieku w Niemczech i niektórych innych krajach europejskich. Jego popularność trwała przez ponad 600 lat, wizerunek ten został także wykorzystany przez propagandę nazistowską. Żydzi portretowani byli najczęściej w obscenicznych kontaktach z nieczystymi zwierzętami, takimi jak świnie, sowy, reprezentującymi diabła. Wizerunki takie pojawiały się w katedrach i kościołach na sklepieniach, kolumnach, a nawet przyborach kuchennych, akwafortach, itp.

Kupiec wenecki – komedia autorstwa Williama Szekspira, napisana pomiędzy 1594 a 1597 rokiem. Tytułowym bohaterem jest kupiec Antonio, a nie, jakby się mogło wydawać, żydowski pożyczkodawca Shylock. Akcja sztuki odbywa się w XVI-wiecznej Wenecji. Komedia ta została opublikowana w Pierwszym Folio w 1623 roku.

Nikołaj Jewgienjewicz Markow, ros. Николай Евгеньевич Марков – rosyjski prawicowy działacz polityczny, deputowany do III i IV Dumy Państwowej, emigracyjny działacz antykomunistyczny i antysemicki, pisarz i publicysta.

Międzynarodowy Dzień Walki z Faszyzmem i Antysemityzmem – święto obchodzone corocznie 9 listopada, na arenie międzynarodowej od 1989 roku, upamiętniające pogrom Żydów w hitlerowskich Niemczech podczas nocy kryształowej.

Międzynarodowy Żyd – tytuł serii artykułów antysemickich publikowanych na łamach gazety The Dearborn Independent wydawanej przez amerykańskiego przemysłowca i producenta samochodów Henry’ego Forda w latach 20. XX wieku. Przez lata artykuły z tej serii były drukowane samodzielnie i rozprowadzane po świecie.

O Żydach i ich kłamstwach – traktat Marcina Lutra, wydany po raz pierwszy w 1543 przez drukarnię Hansa Luffta.

Onolatria – zarzut kierowany w starożytności wobec Żydów i chrześcijan, przypisujący im oddawanie czci osłu.

Paragraf aryjski – akt prawny, czasem państwowy lub zapis w statucie organizacji, uczelni, związku sportowego itp., którego treścią i celem jest uniemożliwienie bądź ograniczenie Żydom wykonywania określonych zawodów, przynależności do organizacji, służby wojskowej itd.

Dělnická strana – czeska partia nacjonalistyczna założona w 2003, rozwiązana decyzją sądu 17 lutego 2010. Przewodniczącym był Tomáš Vandas. W tym samym roku Tomáš Vandas przekształcił swoje zdelegalizowane ugrupowanie w Partię Robotniczą Sprawiedliwości Społecznej.

Projekt osiedlenia Żydów europejskich na Madagaskarze – znany także jako Plan Madagaskar, Projekt Madagaskar lub Madagaskar-Plan. Projekt był wynikiem zarówno dążeń ruchu syjonistycznego do poszukiwania własnego państwa dla Żydów, jak i wynikiem poszukiwania rozwiązania problemów demograficznych w Europie. Projekt ten zyskał, choć z odmiennych powodów, poparcie przedstawicieli zarówno ruchów syjonistycznych, jak i antysemickich.

Protokoły mędrców Syjonu – carska antysemicka fałszywka opisująca rzekome plany osiągnięcia przez Żydów globalnej dominacji. Protokoły mędrców Syjonu zostały sfabrykowane przez Matwieja Gołowinskiego, rosyjskiego współpracownika cara Mikołaja II, na zamówienie Ochrany, tajnej policji politycznej Imperium Rosyjskiego, w celu obarczenia społeczności żydowskiej odpowiedzialnością za ówczesne problemy polityczne i społeczne Rosji. W dużej części są plagiatem XIX-wiecznej nieantysemickiej satyry autorstwa Maurycego Joly’ego Rozmowy w piekle między Monteskiuszem i Machiavellim.

Ruch Narodowo-Socjalistyczny – neonazistowska partia operująca na terenie Stanów Zjednoczonych. NSM twierdzi iż jest największą partią neonazistowską na terenie USA.

Georg Ritter von Schönerer – austriacki szlachcic, ziemianin i polityk, aktywny w 2 poł. XIX i początku XX wieku.

Spisek lekarzy kremlowskich – jedna z największych prowokacji politycznych w ZSRR o kontekście antysemickim, mająca miejsce w latach 1952-1953, niezakończona wskutek śmierci jednego z głównych jej inspiratorów, Józefa Stalina. Jej głównym celem politycznym było rozpętanie powszechnego terroru i kolejnych czystek w KPZR i strukturach państwowych ZSRR.

Sprawa Dreyfusa, afera Dreyfusa – polityczny skandal we Francji pod koniec XIX wieku, który stał się przyczyną kryzysu politycznego i społecznego, pociągając za sobą poważne zmiany w życiu kraju.

Strasseryzm – kierunek polityczny wypracowany przez braci Ottona i Gregora Strasserów, zakładający całkowite odrzucenie kapitalizmu na rzecz narodowego socjalizmu.

Strefa osiedlenia 1791–1917 – zachodnia część Imperium Rosyjskiego stanowiąca około 20% jego europejskiej części, istniejąca w latach 1791–1917, w której nakazywano zamieszkiwać społeczności żydowskiej, utworzona 23 grudnia 1791 roku na mocy ukazu carycy Katarzyny II.

Strzałokrzyżowcy, nilaszowcy, nyilasowcy – faszystowskie, antykomunistyczne i antysemickie ugrupowanie założone w 1935 roku na Węgrzech przez Ferenca Szálasiego, w czasie II wojny światowej kolaborujące z III Rzeszą.

Strzelanina w synagodze w Pittsburghu – do której doszło 27 października 2018 w synagodze Drzewo Życia w Pittsburghu w USA, w stanie Pensylwania. Zginęło 11 osób, a 6 osób, w tym czterech policjantów, odniosło obrażenia.

Strzelaniny w Halle i Landsbergu – strzelaniny, do których doszło 9 października 2019 w miejscowościach Halle i Landsberg w Saksonii-Anhalt w Niemczech. Sprawcą był zwolennik skrajnej prawicy, 27-letni Stephan Balliet. W strzelaninach zginęły dwie osoby, a trzy zostały ranne.

The Silver Legion of America – amerykańska faszystowska organizacja założona 31 stycznia 1933 roku przez Williama Pelleya(ang.). Zrzeszała głównie białych protestantów, głosiła hasła antysemickie, antykomunistyczne, nawoływała do odnowy duchowej Amerykanów. Jej działalność zaczęła zanikać po 1941 roku.

Wiener Wiesenthal Institut für Holocaust-Studien – instytucja badawcza, której celem jest badanie, dokumentowanie oraz edukacja w zakresie wszystkich aspektów antysemityzmu, rasizmu oraz zagłady Żydów, zarówno jej genezy, jak i konsekwencji. Jego pomysłodawcą był Szymon Wiesenthal, którego idea podjęta została przez austriackie i międzynarodowe grono badaczy. Instytut znajduje się w Wiedniu (Austria), jest finansowany przez władze miejskie oraz Austriackie Federalne Ministerstwo Nauki, Badań Naukowych i Gospodarki.

Gabriel Zabłudowski, właśc. Gabriel Gowdel, cs. Muczenik mładieniec Gawriił Zabłudowskij, także Gabriel Białostocki, Słucki, Zwierkowski – święty prawosławny męczennik. Kanonizowany w 1820 przez Patriarchat Konstantynopolitański. Jego kult obecny jest przede wszystkim wśród prawosławnych na Podlasiu i na Białorusi.

Zamach na rue Copernic w Paryżu – antysemicki atak na synagogę przy rue Copernic (Kopernika) w XVI okręgu paryskim w dniu 3 października 1980 roku. Jego ofiarą padły cztery osoby zabite oraz 20 rannych. Do tej pory nie wyjaśniono, kto był organizatorem ataku.

Związek Strzelców Litewskich, Szaulisi – paramilitarna organizacja litewska powstała w 1919.

Żyd Wieczny Tułacz – legendarna postać Żyda, który miał znieważyć czynnie Chrystusa idącego z krzyżem na Golgotę, za co został ukarany wieczną tułaczką po świecie. Legenda przyjmowała różne postacie.

Żyd z pieniążkiem – obraz lub nadruk na płótnie przedstawiający brodatego, najczęściej starszego mężczyznę, często siedzącego przy stole lub ladzie i trzymającego w ręku monetę. Przedstawiony mężczyzna posiada stereotypowe atrybuty i cechy Żyda. Rzadszą odmianą są figurki Żyda z wkomponowaną prawdziwą monetą. Wyobrażenia Żyda z pieniążkiem sprzedawane są w Polsce jako rodzaj amuletu lub talizmanu, przynoszącego powodzenie finansowe osobie, która taki obraz posiada zawieszony w domu lub siedzibie przedsiębiorstwa. Obrazy takie i przekonanie o ich możliwości przynoszenie szczęścia, zyskały popularność w początkach XXI wieku, wcześniej niekiedy sprzedawano rzeźby ludowe przedstawiające Żyda z sakiewką, które mogły pełnić podobną funkcję kulturową. Z posiadaniem takiego obrazu łączą się współcześnie powstałe „nakazy” dotyczące sposobu zawieszenia obrazu, mające przyczynić się do maksymalnego powodzenia finansowego. Badacze wiążą istnienie tego przedstawienia z funkcjonowaniem zakorzenionego w kulturze ludowej negatywnego stereotypu, nierozerwalnie łączącego wyobrażoną postać Żyda z pieniędzmi.

Żydostwo w muzyce – antysemicka broszura autorstwa Richarda Wagnera z 1850.