41 Kustosz Pamięci Narodowej

Kustosz Pamięci Narodowej – nagroda przyznawana za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939–1989, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej; ustanowiona w lipcu 2002 przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej prof. Leona Kieresa na podstawie pomysłu prof. Janusza Kurtyki. Kandydatów do Nagrody mogą wysuwać instytucje, organizacje społeczne i naukowe oraz osoby fizyczne. Ma charakter honorowy, a jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Nagroda ma przywrócić szacunek dla narodowej przeszłości, chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia.

Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika – zakon założony w roku 1215 lub 1225 na Węgrzech przez bł. Euzebiusza z Ostrzyhomia. Nazwa zakonu wywodzi się od św. Pawła z Teb, pierwszego uznanego przez Kościół katolicki pustelnika, a także przez wszystkie Kościoły apostolskie. 13 grudnia 1308 italijski franciszkanin kardynał Gentilis de Monte Florido, legat papieża Klemensa V, nadał zakonowi w imieniu Stolicy Apostolskiej regułę św. Augustyna, a rok później zatwierdził pierwsze zakonne konstytucje.

Biblioteka Polska w Paryżu – polska placówka kulturalna, założona w 1838 m.in. przez Adama Jerzego Czartoryskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Karola Sienkiewicza jako fundacja Wielkiej Emigracji. Miała za zadanie zbierać, ocalałe od grabieży i zniszczeń, książki, archiwa i pamiątki narodowe. Stała się ośrodkiem dokumentacyjnym otwartym do dyspozycji Polaków i cudzoziemców. W 2013 r., UNESCO wpisało Bibliotekę, Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu i Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu do Rejestru Pamięci Świata.

Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski – polska jednostka naukowo-badawcza w Londynie.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce – instytucja naukowa, archiwum, biblioteka i muzeum, założona w Nowym Jorku (USA) w 1943 z inicjatywy działaczy Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia.

Komitet Katyński – polska organizacja pozarządowa, stawiająca sobie za cel upamiętnienie ofiar zbrodni katyńskiej i pielęgnowanie pamięci o polskich ofiarach komunizmu w ZSRR.

Muzeum Polskie w Rapperswilu – polskie muzeum historyczne w Rapperswilu, założone w 1870 jako Muzeum Narodowe Polskie z inicjatywy Agatona Gillera przez hrabiego Władysława Platera w celu zabezpieczenia polskich zabytków historycznych i propagowania spraw polskich.

Polski Teatr Ludowy we Lwowie – teatr założony na przełomie 1957-1958 we Lwowie z inicjatywy emerytowanego nauczyciela – polonisty, skrzypka, wielkiego miłośnika polskiej literatury i teatru – Piotra Hausvatera (1894-1966). Pierwsze przedstawienie odbyło się 19 kwietnia 1958 roku w Polskiej Szkole Nr 10 we Lwowie.

Stowarzyszenie Upamiętniania Polaków Pomordowanych na Wołyniu – organizacja pozarządowa, której celem jest upamiętnianie ofiar rzezi wołyńskiej. W 2013 roku stowarzyszenie otrzymało nagrodę Kustosza Pamięci Narodowej.

Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej (ŚZŻAK) – organizacja zawiązana w dn. 14–15 marca 1990 r., skupiająca byłych żołnierzy Armii Krajowej. Wydaje miesięcznik „Biuletyn Informacyjny AK”.

Związek Sybiraków – polska organizacja grupująca byłych zesłańców, którzy nazywają siebie Sybirakami. Od 1989 prezesem Związku był Ryszard Reiff, a obecnie jest Kordian Borejko.

Włodzimierz Roman Aftanazy, właśc. Aftanaziw – polski historyk, bibliotekarz, autor monumentalnej monografii Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej (1991–1997).

Władysław Bartoszewski, ps. „Ludwik”, „Teofil” – polski historyk, publicysta, dziennikarz, pisarz, działacz społeczny, polityk oraz dyplomata.

Adam Zbigniew Borowski – polski działacz opozycji demokratycznej i niepodległościowej w PRL, wydawca i działacz społeczny.

Janusz Brochwicz-Lewiński, pseudonim „Gryf” – oficer Armii Krajowej, uczestnik II wojny światowej, żołnierz batalionu AK „Parasol”, generał brygady WP.

Julien Hequembourg Bryan – amerykański reżyser, dokumentalista i fotografik. Najbardziej znany jest z dokumentowania na taśmie filmowej życia w Polsce, Związku Radzieckim i III Rzeszy pomiędzy 1935 a 1939.

Zygmunt Michał Goławski – polski wojskowy i działacz społeczny, żołnierz NSZ, działacz opozycji antykomunistycznej, Sybirak.

Tadeusz Isakowicz-Zaleski, właściwie Tadeusz Bohdan Zaleski, pseudonim „Jacek Partyka”, „Jan Kresowiak”, „Ksiądz Robak” – polski Ormianin, duchowny katolicki obrządków ormiańskiego i łacińskiego, działacz społeczny, historyk Kościoła, wieloletni uczestnik opozycji antykomunistycznej w PRL, poeta.

Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar – polski historyk, pisarz historyczny, eseista i publicysta „Tygodnika Powszechnego”.

Lech Aleksander Kaczyński – polski polityk i prawnik. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2005–2010. Brat bliźniak Jarosława Kaczyńskiego.

Wacław Nikodem Karłowicz, pseud. ks. Andrzej Bobola – polski duchowny katolicki, kapelan powstania warszawskiego, przewodniczący Duszpasterzy Polski Walczącej, prałat, szambelan papieski, Kustosz Pamięci Narodowej. Syn Józefa i Anieli z Ciszkowskich.

Janusz Stanisław Krupski – polski historyk, działacz opozycji demokratycznej w PRL, urzędnik państwowy III Rzeczypospolitej.

Juliusz Kulesza – polski grafik i pisarz, strzelec, uczestnik powstania warszawskiego, autor książek opowiadających o przeżyciach okupacyjnych i dokumentujących wydarzenia II wojny światowej.

Andrzej Krzysztof Kunert – polski historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych (2010), w latach 2010–2016 sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Janusz Marek Kurtyka – polski historyk, doktor habilitowany nauk humanistycznych, w latach 2005–2010 prezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Adam Jan Macedoński – polski artysta plastyk, poeta, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL.

Tomasz Adam Merta – polski urzędnik państwowy, historyk myśli politycznej i publicysta, od 2005 do 2010 podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego i generalny konserwator zabytków.

Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski ps. „Tysiąc”, „Bolko”, „Grzmot”, „Michałowicz”, „Burza” – polski dowódca wojskowy, generał brygady Wojska Polskiego.

Bogusław Kazimierz Nizieński – polski prawnik, sędzia, w latach 1999–2004 Rzecznik Interesu Publicznego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Kazimierz Piechowski – polski żołnierz, więzień i uciekinier z niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz-Birkenau, żołnierz AK, absolwent Politechniki Gdańskiej, w okresie stalinowskim prześladowany oraz torturowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i skazany sądownie.

Zdzisław Stefan Rachtan ps. Halny – porucznik, żołnierz Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” i I batalionu 2 pp Leg. AK „Nurta”, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Irena Zofia Romaszewska z domu Płoska – polska działaczka społeczna, uczestniczka opozycji demokratycznej w PRL. Razem z mężem Zbigniewem Romaszewskim współtwórczyni Biura Interwencyjnego KSS „KOR” i Radia „Solidarność”, od 2015 doradca prezydenta RP Andrzeja Dudy. Dama Orderu Orła Białego.

Zbigniew Jan Romaszewski – polski polityk, działacz opozycji w okresie PRL, doktor nauk fizycznych.

Dieter Schenk – niemiecki kryminolog, literat i niezależny publicysta. Autor książek o zbrodniach nazistowskich głównie w Polsce.

Ewa Siemaszko – polska inżynier technolog żywienia, od 1990 roku również badaczka ludobójstwa dokonanego na wołyńskich Polakach podczas II wojny światowej.

Tomasz Romuald Strzembosz – polski historyk, brat Teresy i Adama Strzemboszów. Ojciec Macieja Strzembosza. Mieszkał w Warszawie.

Zygmunt Walkowski – polski fotograf, specjalista interpretacji zdjęć Warszawy z okresu okupacji niemieckiej i powstania warszawskiego.

Janusz Wasylkowski – poeta, pisarz, publicysta, redaktor programów telewizyjnych, założyciel i redaktor naczelny "Rocznika Lwowskiego". Współtwórca Instytutu Lwowskiego w Warszawie.

Andrzej Zagórski herbu Ostoja ps. Mścisław – polski historyk, żołnierz Armii Krajowej.

Elżbieta Zawacka, ps. „Zelma”, „Sulica”, „Zo” – kurierka Komendy Głównej Armii Krajowej, jedyna spośród 15 kandydatek, która pomyślnie przeszła trening i służyła potem jako cichociemna, matematyczka, profesor nauk humanistycznych specjalizująca się w historii najnowszej, w 2006 jako druga Polka w historii Wojska Polskiego awansowana na stopień generała brygady. Dama Orderu Orła Białego.

Janusz Kazimierz Zawodny, ps. Miś – polski politolog i historyk, doktor nauk politycznych, profesor uniwersytecki. Oficer Wojska Polskiego, uczestnik walk podczas II wojny światowej. Badacz zbrodni katyńskiej.