35 Postacie literackie

Imię literackie – imię, które z reguły po raz pierwszy pojawia się w dziele literackim i zostało wymyślone przez autora tego dzieła. Nazwa imię literackie może odnosić się także do imion występujących tylko w baśniach, bajkach, podaniach i legendach.

Postać literacka – fikcyjna osoba ukazana w świecie przedstawionym dzieła literackiego. Może być tożsama z podmiotem mówiącym dzieła, ale najczęściej jest od niego różna. Jest uwidoczniana w tekście przez opis – cech wyglądu i charakteru oraz działań, a także może wyrażać w tekście swoje myśli i odczucia. Natomiast jej sposób zaistnienia w świecie przedstawionym jest uzależniony od motywacji i charakterystyki.

Adamastor – jeden z bohaterów utworu Luísa de Camõesa Luzjady. Symbolizuje siły natury, które musieli pokonać portugalscy żeglarze w czasie swoich podróży. Wedle Camõesa jest jednym z greckich gigantów; miał objawić się Vasco da Gamie jako potężna chmura burzowa, broniąca dostępu do Przylądka Dobrej Nadziei, za którym rozciąga się Ocean Indyjski – obszar, nad którym władzę sprawuje właśnie Adamastor.

Behemot – nieprzetłumaczone imię zwierzęcia wspomnianego w Księdze Hioba, 40,15. Wraz z Lewiatanem jest on przedstawiony jako stworzenie dowodzące wielkości i mocy stwórczej Jahwe w opozycji do Hioba. Przedstawiony jako postać podobna do hipopotama lub słonia.

Hrabia (graf) Piotr Bezuchow, także Pierre Bezuchow – postać fikcyjna, główny bohater powieści historycznej Lwa Tołstoja Wojna i pokój; jeden z nieślubnych synów hrabiego Kiryła Bezuchowa, mąż księżniczki hrabiny Heleny Wasilijewnej Kuragin-Bezuchowej, następnie mąż Nataszy Bezuchow.

Diotyma z Mantinei lub Deotyma, grecka filozofka. Żyła za czasów Sokratesa. Jej postać znana jest głównie dzięki umieszczeniu jej przez Platona w jego dialogu Uczta. Ponieważ jest to praktycznie jedyne jej dotyczące źródło, nie jest pewne czy jest postacią historyczną, jednak prawie wszystkie postacie pojawiające się w Dialogach Platona, okazywały się prawdziwymi ludźmi żyjącymi w starożytnych Atenach.

John „Długi John” Silver – postać fikcyjna z powieści Roberta Louisa Stevensona Wyspa skarbów. Pirat z załogi kapitana Flinta, później przywódca zbuntowanej załogi statku „Hispaniola”. Nazywany przez kompanów „Długim Johnem” oraz „Rożnem” ze względu na pełnioną przez niego funkcję kuka okrętowego. Posiadał papugę arę zieloną o imieniu Kapitan Flint, która klęła jak szewc i potrafiła aż do utraty tchu krzyczeć słowo „talary!”. Silver nie miał lewej nogi, jednak nie zastąpił jej drewnianą protezą. Zamiast tego poruszał się skacząc na jednej nodze lub opierając się o drewnianą kulę, która niekiedy służyła mu za broń. Doskonale posługiwał się nożem, kordelasem i pistoletem. Na pozór był tylko niegroźnym kaleką, ale w rzeczywistości potrafił bezwzględnie i bez większych trudności rozprawić się ze swoim przeciwnikiem.

Don Juan Tenorio – na wpół legendarny szlachcic hiszpański, żyjący w Sewilli w XVI wieku. Słynął z urody, uroku osobistego, ale także z przedmiotowego traktowania kobiet i egoizmu. Jego postać zainspirowała dramaturga Tirso de Molina, który wprowadził ją do literatury w 1630 r. w swoim utworze dramatycznym Zwodziciel z Sewilli i kamienny gość.

Don Kichot z La Manchy, nazywany także „Rycerzem Smętnego Oblicza” – fikcyjna postać z powieści Miguela de Cervantesa. Jest około pięćdziesięcioletnim szlachcicem, który pod wpływem literatury o czynach rycerskich postanawia zostać błędnym rycerzem. Na swoim koniu Rosynancie, w towarzystwie giermka Sancho Pansy, wyrusza w drogę. Wzorem literackich bohaterów Don Kichot wybiera damę serca – jest nią wieśniaczka Aldonza Lorenzo, nazywana przez bohatera Dulcyneą z Toboso. Od imienia bohatera pochodzi nazwa postawy nazywanej donkiszoterią.

Dulcynea z Toboso – fikcyjna postać z powieści Miguela de Cervantesa Don Kichot. Dama serca Don Kichota z Manczy, obiekt jego urojonego, platonicznego uczucia.

Dyl Sowizdrzał, Sowiźrzał – postać złośliwego błazna-psotnika i figlarza, będącego uosobieniem mądrości ludowej oraz plebejskiego – często rubasznego – humoru, wywodząca się z folkloru północnych Niemiec.

Dytryk z Bernu — postać fikcyjna występująca w wielu niemieckich średniowiecznych podaniach bohaterskich, w których ukazany bywa zawsze jako mądry człowiek.

Făt-Frumos - nazwa bohaterów rumuńskich i mołdawskich baśni ludowych i literackich. Nie jest to imię, a określenie, zaś w poszczególnych utworach bohater może przybierać inne imiona, takie jak Ioviţă czy Greuceanu. Făt-Frumos nie jest bohaterem cyklu bajek, ale nazwą głównego bohatera różnych wątków baśniowych. Zwykle jest najmłodszym synem cesarza, często narodzonym w cudowny sposób, który po dorośnięciu dokonuje bohaterskich czynów, takich jak walka ze zmejami, wiedźmami i smokami, odzyskiwanie skradzionych ciał niebieskich, uwalnianie porwanych cesarskich córek, czy też wyprawa w poszukiwaniu nieśmiertelności. W wielu utworach jego towarzyszem podróży jest cudowny, mówiący ludzkim językiem koń, będący jego przewodnikiem i doradcą. Sam Făt-Frumos wyróżnia się odwagą, współczuciem, często także nadludzką siłą i zdolnościami magicznymi. Autorami baśni, których bohaterem jest Făt-Frumos byli tacy pisarze, jak Mihai Eminescu czy Ion Creangă.

Gilgamesz, Bilgamesz – na wpół legendarny król sumeryjskiego miasta Unug. Mityczny bohater kilku sumeryjskich utworów literackich, które stały się kanwą słynnego akadyjskiego Eposu o Gilgameszu.

Hagen z Tronege – jeden z głównych bohaterów Pieśni o Nibelungach.

Robin Hood – bohater średniowiecznych angielskich legend ludowych, którego faktyczne istnienie nie zostało potwierdzone przez źródła historyczne.

John Bull – postać stereotypowego porywczego i grubiańskiego Anglika. Stworzył ją szkocki pisarz John Arbuthnot w roku 1712. Dawniej i dziś przedstawiana w karykaturze jako ucieleśnienie Anglii/Wielkiej Brytanii. Gdy wybuchła rewolucja francuska lubiano czynić następujące zestawienie w karykaturze brytyjskiej: gruby i potężny elegancki John Bull – chudzi francuscy Sankiuloci.

Kołaczyk – postać fikcyjna ze wschodniosłowiańskiej bajki opartej na folklorze ludowym, a także tytuł tejże bajki. Nazwa bohatera pochodzi od jego okrągłego kształtu. Kołobok to ożywiony bochen chleba, wypieczony przez dziadka i babcię, który ucieka im ze stołu, by zwiedzać świat. W czasie swej wędrówki spotyka kolejno zająca, wilka i niedźwiedzia. Każde z tych zwierząt chce go zjeść, lecz Kołobok opowiada swoją historię: że uciekł najpierw dziadkowi i babci, potem kolejnym napotkanym zwierzętom, a na koniec dodaje: "Tobie też ucieknę!", i ucieka, tocząc się. Dopiero lisowi udaje się przechytrzyć Kołoboka: udając, że nie słyszy jego słów, namawia go, by się wtoczył na jego język, po czym zjada go.

Kosowska dziewczyna, lub dziewczyna z Kosowa – postać wywodząca się z serbskiego poematu cyklu kosowskiego pod tą samą nazwą. Stanowi również jeden z symboli związanych z mitem kosowskim, posiada odniesienia w serbskiej kulturze jako bohaterka obrazów, rzeźb i literatury.

Krasnoludek, krasnal, gnom, skrzat – przyjazna ludziom istota pojawiająca się często w literaturze polskiej i zagranicznej, szczególnie w baśniach. Krasnoludki wyglądem przypominają małych ludzi. Przeważnie są przedstawiane w szpiczastych czerwonych czapeczkach, od koloru których pochodzi ich polska nazwa. Występują zarówno w baśniowej tradycji polskiej, jak i innych narodów europejskich.

Ksiądz Jan – według XII-wiecznej legendy władca zaginionego chrześcijańskiego królestwa w Indiach lub Afryce.

Lawinia – w mitologii rzymskiej księżniczka z Lacjum w Italii, córka Latynusa i Amaty, jedna z bohaterek Eneidy Wergiliusza.

Marchołt – bohater opowieści nawiązujących do postaci króla Salomona. Po raz pierwszy w języku polskim pojawił się w dziele Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprośnym, a wszakoż, jako o niem powiedają, barzo z wymownym. Opowiadanie o Marchołcie w wiekach od V do XII w. miało charakter poważnego dialogu, później przybrało postać utworu humorystycznego o sprytnym i rubasznym prostaku płatającym figle mędrcowi na tronie.

Królewicz Marko – serbski książę, syn króla Vukašina, z serbskiej dynastii Mrnjawczewiciów.

James Moriarty – fikcyjna postać z twórczości Arthura Conana Doyle’a, profesor, wybitny matematyk i geniusz zła, nazywany przez autora Napoleonem zbrodni.

Oisín – w mitologii irlandzkiej syn Fionna mac Cumhaila i Sadb, jeden z głównych bohaterów tzw. cyklu feniańskiego, wojownik fianna, według tradycji największy poeta (bard) Irlandii. Oisín jest ważną postacią w znacznej części cyklu feniańskiego, w późniejszych utworach bywa on często narratorem lub opowieści snute są z jego punktu widzenia, stąd cykl ten określany jest niekiedy jako osjański. Na postaci Oisína James Macpherson wzorował tytułowego bohatera swoich Pieśni Osjana.

Osjan – postać wzorowana na jednym z bohaterów mitologii irlandzkiej, Oisínie synu Fionna, legendarnym wojowniku i bardzie celtyckim. Miał być autorem tzw. Pieśni Osjana, rzekomych średniowiecznych poematów celtyckich, za których odkrywcę podawał się osiemnastowieczny poeta szkocki James Macpherson, który był w rzeczywistości ich redaktorem na prawach współtworzenia. Najzagorzalszym denuncjatorem Pieśni Osjana okazał się bardzo wpływowy autorytet literacki, dr Samuel Johnson, nie znający zresztą języka gaelickiego i reprezentujący całkowicie odmienny, bardziej tradycyjny gust literacki, wykluczający romantyczny sentymentalizm. Odkrycie literatury, a w szczególności poezji języka gaelickiego, odnajdywanie cennych rękopisów i ogłaszanie ich drukiem, to również zasługa wydarzenia kulturowego jakim są Pieśni Osjana.

Ostap Bender to postać fikcyjna, antybohater, mizantropiczny oszust, który po raz pierwszy pojawił się w powieści Dwanaście krzeseł napisanej w roku 1928 przez tandem radzieckich autorów: Ilję Ilfa (1897–1937) i Jewgienija Pietrowa (1903–42). Występuje także w powieści tychże autorów z roku 1931 Złote cielę.

Palamedes – syn Naupliosa, króla Eubei i Klimeny, córki Katreusa, władcy Krety, brat Ojaksa. Uczeń centaura Chirona wyróżniający się niezwykłą przenikliwością i roztropnością.

Reineke Lis – postać tytułowa epopei satyrycznej powstałej w średniowieczu, poświęconej przygodom kłamcy i oszusta lisa Reineke, który wychodził zwycięsko z wszystkich konfliktów z wilkiem i innymi przeciwnikami.

Sancho Pansa – wierny giermek błędnego rycerza Don Kichota z Manczy z powieści Miguela de Cervantesa Don Kichot.

Semiramida – znana z tradycji hellenistycznej i antycznej legendarna królowa babilońska, bohaterka licznych podań i legendarnych opowieści z terenów Bliskiego Wschodu.

Święta Wilgefortis, zwana też Kumernis, Kummernis, Dzielną Dziewicą, świętą Liberatą – legendarna postać uznawana przez niektóre tradycje ludowe za świętą. Przedstawiana jako ukrzyżowana brodata kobieta, zwykle bez jednego buta.

Wernyhora – wędrowny starzec, legendarny wieszcz kozacki, lirnik kozacki z XVIII wieku. W jednym z polskich mitów narodowych występuje jako postać przepowiadająca losy Rzeczypospolitej.

Arnold Winkelried ze Stans – średniowieczny fikcyjny bohater szwajcarski.