25 Epoka brązu

Epoka brązu – epoka prehistorii, następująca po epoce kamienia, a poprzedzająca epokę żelaza. Epoka ta ma zróżnicowane ramy czasowe, zależne od terenu występowania. Najwcześniej, na południowym Kaukazie i w obszarze Morza Egejskiego, w III tysiącleciu p.n.e., wykształciły się ośrodki, w których opanowano umiejętność obróbki metali. W Egipcie i na Bliskim Wschodzie, za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 3400 p.n.e., w Europie Południowej 2800 p.n.e., na terenach dzisiejszych wschodnich Niemiec i zachodniej Polski 2200 p.n.e. Koniec epoki brązu przypada na lata 1000–700 p.n.e.

Amoryci – lud semicki, pokrewny Kananejczykom, który na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. opanował większość Mezopotamii i rozległe obszary Syrii. Spowodowali oni upadek sumero-akadyjskiego państwa III dynastii z Ur, tworząc na jego gruzach szereg zwalczających się państewek, z których ostatecznie zwycięzcą okazał się Babilon Hammurabiego. Amoryci przejęli kulturę sumero-akadyjską i stworzyli podstawy państw babilońskiego i asyryjskiego.

Bab edh-Dhra – stanowisko archeologiczne w pobliżu Morza Martwego, zawierające pozostałości miasta z epoki brązu.

Gród w Biskupinie – Stanowisko archeologiczne na Pojezierzu Gnieźnieńskim we wsi Biskupin w województwie kujawsko-pomorskim. Odkrycie osady było jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach polskiej i europejskiej archeologii.

Bitwa nad rzeką Tollense – bitwa stoczona w epoce brązu, orientacyjnie pomiędzy latami 1300 i 1250 p.n.e. w dolinie rzeki Tollense na terenie dzisiejszych Niemiec. Żadne przekazy historyczne o niej nie są znane, zatem cała wiedza na jej temat pochodzi wyłącznie z badań archeologicznych na pobojowisku. Na podstawie przebadanego do 2017 roku fragmentu terenu badacze oceniają, że mogło w niej wziąć udział od 1000 do 4000 wojowników, z których nawet do 750 poległo. Są liczne poszlaki wskazujące na nielokalną genezę konfliktu i takież pochodzenie walczących.

Cmentarzysko w Kiekrzu – podkloszowe cmentarzysko zlokalizowane w Kiekrzu na terenie obecnego klasztoru Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia.

Dysk z Nebry – brązowy dysk z epoki brązu, pochodzący z miejscowości Nebra (Unstrut) w kraju związkowym Saksonia-Anhalt w Niemczech. Został odkryty wraz z kilkoma innymi zabytkami brązowymi w lipcu 1999 roku za pomocą wykrywacza metali przez dwójkę poszukiwaczy skarbów rabujących znajdujące się w pobliżu Nebry kurhany. Byli to Henry Westphal i Mario Renner. Mężczyźni ci wpadli w lutym 2002 roku w Bazylei w ręce szwajcarskiej policji przy próbie wywiezienia Dysku z Nebry za granicę. Zabytek został przekazany w ręce głównego archeologa kraju związkowego Saksonia-Anhalt, Haralda Mellera. Dzięki zeznaniom poszukiwaczy skarbów udało się ustalić miejsce znalezienia – wzniesienie Mittelberg w gminie Ziegelroda. Obszar ten był zamieszkany już w neolicie. W okolicy znajduje się ok. tysiąca kurhanów.

Grodzisko w Gałęzinowie – grodzisko zlokalizowane na północny wschód od wsi Gałęzinowo w powiecie słupskim, w miejscu, gdzie w czasie jego istnienia był brzeg morza. Powstanie grodziska datowane jest na epokę brązu i wiązane z kulturą łużycką. Spośród wszystkich grodzisk położonych na terenie gminy Słupsk grodzisko w Gałęzinowie uznawane jest za posiadające znaczne walory poznawcze, krajobrazowe i turystyczne. Wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, objęte jest strefą pełnej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej.

Rezerwat przyrody Grodzisko Runowo – leśny rezerwat przyrody położony na terenie gminy Potęgowo w województwie pomorskim. Został ustanowiony w 1981 roku. Zajmuje powierzchnię 29,86 ha.

Grzybiany – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie legnickim, w gminie Kunice.

Hyksosi – termin określający niejednorodną etnicznie grupę ludów zachodnioazjatyckich przybyłych do delty Nilu ok. 1650–1540 p.n.e. w tak zwanym Drugim Okresie Przejściowym.

Kultura komarowska – kultura archeologiczna epoki brązu i wczesnego okresu halsztackiego. Nazwa kultury pochodzi od eponimicznego stanowiska Komarów na Ukrainie.

Kultura kuro-arakska – kultura archeologiczna eneolitu i wczesnej epoki brązu. Jej nazwa pochodzi od rzek Kura i Araks.

Kultura łużycka – kultura archeologiczna środkowej i młodszej epoki brązu oraz wczesnej epoki żelaza, występująca głównie na ziemiach Polski oraz przyległych do nich obszarów w innych państwach m.in. Czechach, Słowacji, Ukrainie, Niemczech. Należy do kręgu kultur pól popielnicowych, do którego kwalifikuje się między innymi ze względu na formę pochówku ciałopalnego w popielnicach zakopywanych w ziemi. Kultura łużycka nie jest tworem jednolitym, dzieli się na wiele grup różniących się inwentarzem, obrządkiem pogrzebowym bądź formami osadnictwa. Występowały w niej zarówno osady otwarte, jak i zamknięte, do których zalicza się osadę w Biskupinie. Natomiast wszystkie grupy kultury łużyckiej charakteryzują się tym samym modelem gospodarki oraz względnie zbliżonym modelem struktur osadniczych.

Kultura majkopska – kultura archeologiczna eneolitu i wczesnej epoki brązu na Północnym Kaukazie. Jej nazwa pochodzi od miejscowości Majkop, w pobliżu której przebadano wielki kurhan pochodzący z tego okresu.

Południowoniemiecka kultura pól popielnicowych – kultura archeologiczna środkowej i młodszej epoki brązu. Należy do kręgu kultur pól popielnicowych. Eponimem dla niej, oprócz obszaru, na którym występują jej stanowiska, są typowe dla niej rozległe cmentarzyska ciałopalne popielnicowe.

Krąg kultur pól popielnicowych – krąg kultur archeologicznych młodszej i późnej epoki brązu, a także wczesnej epoki żelaza w Europie. Jego nazwa pochodzi od urn (popielnic), w których składano zwłoki po ciałopaleniu.

Pragermanie – hipotetyczny lud prehistoryczny będący bezpośrednim protoplastą Germanów.

Karpacka Troja – kompleks muzealny położony w Trzcinicy k. Jasła w woj. podkarpackim, stanowiący oddział Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. Skansen Karpacka Troja powstał w miejscu odkrycia jednego z najstarszych grodzisk w Polsce zwanego Wałami Królewskimi, którego początki sięgają wczesnej epoki brązu. Dokonano na nim odkryć archeologicznych datowanych na początki epoki brązu i wczesne średniowiecze.

Skarb z Czapur – skarb odnaleziony w 1950 na terenie Czapur.

Stanowiska archeologiczne w Smuszewie położone są na skraju Jeziora Czeszewskiego na terenie należącym do wsi Smuszewo, w gminie Damasławek, w powiecie wągrowieckim.

Teoria autochtonicznego pochodzenia Słowian, teoria autochtoniczna – koncepcja tłumacząca pochodzenie Słowian od hipotetycznego ludu, Prasłowian, utożsamionego przez Józefa Kostrzewskiego z twórcami kultury łużyckiej. Prasłowianie mieli zamieszkiwać tereny dzisiejszej Polski już w epoce brązu.

Wołki z Bytynia – para miniaturowych wołków wyrzeźbionych z miedzi odnaleziona wraz z czterema siekierkami w miejscowości Bytyń w 1873 lub 1874. Pozostają w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.

Wózek z Trundholm – wózek kultowy znaleziony w 1902 roku w północno-zachodniej części Zelandii w Danii. Odkryto go podczas orki w gminie Trundholm, stąd też wziął swoją nazwę. Datuje się go powszechnie na II okres epoki brązu według chronologii Oskara Monteliusa, czyli ok. 1700–1300 p.n.e. Obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym (Nationalmuseet) w Kopenhadze.

Złoty kapelusz – nazwa, jaką współcześnie określa się cztery obiekty wykonane ze złota, w kształcie przypominające kapelusze, pochodzące z epoki brązu.