W

Agnostycyzm – pogląd filozoficzny, według którego obecnie niemożliwe jest całkowite poznanie rzeczywistości. W kontekście religijnym, agnostycyzm oznacza niemożliwość dowiedzenia się, czy Bóg lub bogowie istnieją, czy też nie. Osobą, która wprowadziła termin agnostycyzm jest Thomas Henry Huxley. Agnostycyzm przybiera różne formy, i tak agnostyk może być ateistą, teistą albo żadnym z nich.

W

Deflacjonizm – stanowisko w epistemologii, domagające się spuszczenia powietrza ze zbyt bogatych w treść teorii prawdy aż do kryterium Tarskiego.

W

Dialektyka – nauka zajmująca się poprawnością argumentacji i refutacji podczas wypowiedzi. Kodyfikuje ona zasady poprawnego rozumowania służące do analizy argumentów potwierdzających lub kwestionujących udowadnianą w czasie dyskursu tezę, a także sposoby prowadzenia debaty, w czasie której jeden z uczestników stara się udowodnić tezę, a drugi ją obalić. Przez niektórych autorów niekiedy mylona z logiką.

W

Doświadczenie jest powszechnym pojęciem składającym się z wiedzy lub umiejętności w obserwacjach pewnych rzeczy, wydarzeń, uzyskanych poprzez zaangażowanie w ujawnienie tych rzeczy lub wydarzeń. Historia słowa doświadczenie jest blisko związana z pojęciem eksperymentu.

W

Episteme – w filozofii starożytnej Grecji pojęcie oznaczające wiedzę. Używane jest w dwóch zasadniczych kontekstach:episteme oznaczająca wiedzę pewną, niepodważalną, uzasadnioną i przeciwstawianą opinii czy wiedzy niepewnej, episteme oznaczające wiedzę teoretyczną, przeciwstawianą umiejętnościom praktycznym.

W

Falsyfikacja – odmiana jednego z rozumowań zwanego sprawdzaniem. Termin ten rozpowszechniony został za sprawą krytycznego racjonalizmu Karla Poppera i obecnie stanowi podstawę metody naukowej.

W

Fundacjonalizm – stanowisko epistemologiczne dotyczące sposobów uzasadniania sądów, zdań czy przekonań składających się na wiedzę. Fundacjonalizm przyjmuje, że niektóre sądy mają charakter bazowy: są uzasadniane bezpośrednio, a nie w oparciu o inne sądy. Z tych sądów bazowych wynikają inne sądy. Przeciwstawnym stanowiskiem jest koherencjonizm, zgodnie z którym nie istnieje klasa uprzywilejowanych sądów, będących podstawą całej wiedzy.

W

Głupota – niedostatek rozumu przejawiający się brakiem bystrości, nieumiejętnością rozpoznawania istoty rzeczy, związków przyczynowo-skutkowych, przewidywania i kojarzenia. Charakteryzuje się pychą, śmiałością, podejrzliwością, niskim lub nieistniejącym samokrytycyzmem, niezdolnością do zdziwienia, dążnością do ekspansji.

W

Humanizm – nurt filozoficzny lub światopogląd oparty na racjonalnym myśleniu, który wyraża się troską o potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój człowieka w jego środowiskach: społecznym i naturalnym. Humanizm stawia człowieka w roli gospodarza środowiska naturalnego, świadomy że człowiek jest jednocześnie elementem ekosystemu Ziemi. Szczególne prawa i obowiązki człowieka wynikają wyłącznie z faktu, że jest on jedyną istotą na Ziemi, która posiada naukę i technologię. Humanizm wyklucza egoizm i postuluje braterstwo i solidarność.

W

Immanuel Kant – niemiecki filozof oświeceniowy, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu. Jeden z najwybitniejszych reprezentantów oświecenia.

W

Konsensualna koncepcja prawdy – jedna z nieklasycznych koncepcji prawdy, pojmująca prawdziwość jako wynik hipotetycznej idealnej dyskusji.

W

Mądrość w najwęższym znaczeniu to umiejętność podejmowania uzasadnionych decyzji, które w dłuższej perspektywie przynoszą pozytywne rezultaty. W innym ujęciu można powiedzieć, że mądrość to umiejętność praktycznego wykorzystywania posiadanej wiedzy i doświadczenia.

W

Menon – dialektyczny dialog napisany przez Platona. Podejmuje próbę definicji cnoty (ἀρετή). Zawiera szereg pojęć i argumentów, które wywarły znaczny wpływ na rozwój myśli zachodniej, na przykład tak zwany paradoks Menona. Zawiera wprowadzenie do teorii poznania oraz idealizmu.

W

Metoda sokratyczna – przypisywany Sokratesowi sposób prowadzenia dialogu, a zarazem docierania do prawdy. Metoda sokratyczna została utrwalona we wczesnych dialogach Platona, między innymi Lachesie, Charmidesie, Gorgiaszu.

W

Noetyka – w filozofii rodzaj poznania, nazywany noetycznym, intelektualnym, poznaniem serca lub intuicją, u podstaw którego znajduje się uznanie istnienia rzeczywistości ponadzmysłowej oraz zdolności człowieka do jej bezpośredniego poznania. Noetyka jest umiejętnością (sztuką) uchwycenia głębokiej i nieprzemijalnej prawdy, swoistym wglądem w istotę rzeczy. Choć przysługuje z natury każdemu człowiekowi, domaga się - podobnie jak talent – odkrycia i pielęgnowania.

W

Paradoks strzelby i służącego – eksperyment myślowy sformułowany przez Davida Hume'a jako ilustracja krytyki pojęcia przyczynowości.

W

Prawda – według klasycznej definicji właściwość sądów polegająca na ich zgodności z faktycznym stanem rzeczy, których dotyczą. W potocznym rozumieniu jest to stwierdzenie w formie zdania oznajmiającego, wyrażone o określonym fakcie, tak jak ma czy miało to miejsce w rzeczywistości.

W

Prawo Godwina – humorystyczne spostrzeżenie Mike’a Godwina sformułowane w 1990 w odniesieniu do grup dyskusyjnych. Brzmi ono następująco:

W

Regressus ad infinitum – nieskończony łańcuch wiodących wstecz kroków myślowych związanych z definiowaniem, uzasadnianiem lub rozumowaniem. Klasycznym przykładem regressus ad infinitum jest wyjaśnianie znaczenia pojęć. Aby wyjaśnić znaczenie pojęcia dom, można je opisać innymi pojęciami, lecz i te pojęcia należy wyjaśnić, a dokonuje się tego za pomocą innych pojęć, które znów należy wyjaśnić i tak w nieskończoność. Oznaczałoby to, że nigdy nie da się efektywnie żadnego pojęcia zdefiniować. Dlatego też zakłada się, że kresem procesu jest zdefiniowanie pojęcia dom poprzez definicję ostensywną (deiktyczną), a więc poprzez wskazanie: "To oto jest dom".

W

Rozum – zdolność do operowania pojęciami abstrakcyjnymi lub zdolność analitycznego myślenia i wyciągania wniosków z przetworzonych danych. Używanie zdobytych doświadczeń do radzenia sobie w sytuacjach życiowych.

W

Sensualizm to pogląd filozoficzny oraz psychologiczny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych i jest tylko bardziej lub mniej złożonym kompleksem spostrzeżeń. Jest odmianą empiryzmu. W starożytności sensualizm głosili Arystoteles, sofiści, epikurejczycy, cynicy i stoicy. W czasach nowożytnych między innymi Étienne de Condillac, David Hume, Herbert Spencer. Echa sensualizmu, choć w mocno przetworzonej postaci są też obecnie w fenomenologii.

W

Tabula rasa – w filozofii i psychologii pojęcie mające wyrażać pogląd, że wszelka wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia, a umysł pozbawiony doświadczeń jest „niezapisany”.

W

Wiara – nadawanie dużego prawdopodobieństwa prawdziwości twierdzenia w warunkach braku wystarczającej wiedzy. Jeśli subiektywne prawdopodobieństwo jest małe, to potocznie taką wiarę nazywamy przypuszczeniem, a przy znikomym prawdopodobieństwie mówimy, że czegoś nie wykluczamy. Twierdzenie, które jest przedmiotem wiary nie musi być do końca wyrażone słowami – Dotyczy to także bardziej inteligentnych zwierząt, które również dokonują subiektywnej oceny prawdopodobieństwa i często wahają się jeśli ryzyko jest zbyt duże. Wiara jest także ważnym składnikiem nadziei.

W

Wiedza – termin używany powszechnie, istnieje wiele definicji tego pojęcia. Nowa Encyklopedia Powszechna definiuje wiedzę jako „ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania”.