23 Doktryny polityczne

Antykapitalizm – termin oznaczający sprzeciw wobec kapitalizmu. Ściślej, odnosi się do osób i organizacji zabiegających o zastąpienie go innym systemem. Pojęcie odnosi się do wielu różnych ideologii, czy ruchów, nierzadko walczących również między sobą. Pewne postawy ideologiczne dążą jedynie do częściowego zniesienia kapitalizmu, inne do jego całkowitej likwidacji.

Bonapartyzm – XIX-wieczna francuska frakcja polityczna; także monarchistyczna ideologia polityczna, inspirowana dokonaniami Napoleona I.

Dżucze – doktryna polityczna sformułowana przez przywódcę Korei Północnej Kim Ir Sena i wprowadzona w Korei Północnej.

Eurazjatyzm – ruch polityczny powstały na początku XX wieku w środowisku rosyjskiej „białej emigracji“. Współcześnie do takich poglądów nawiązuje Aleksandr Dugin.

Frankizm – doktryna polityczna i społeczna wywodząca się od hiszpańskiego wojskowego i dyktatora Francisco Franco, czerpiąca z ideologii faszystowskiej i przez dużą część badaczy klasyfikowana jako hiszpańska gałąź tej ideologii, choć nie przez wszystkich. Rządy frankistowskie zakończyły się w 1975 w momencie rozpoczęcia transformacji ustrojowej w Hiszpanii.

Gandyzm – doktryna społeczno-polityczna stworzona przez Mohandasa Karamchanda Gandhiego, przywódcę ruchu niepodległościowego w Indiach. Istotą gandyzmu jest dążenie do podporządkowania wszystkich dziedzin działalności ludzkiej ideom moralnym. Moralne i filozoficzne treści gandyzmu nawiązują przede wszystkim do buddyzmu i hinduizmu.

Gaullizm – myśl polityczna i ruch polityczny, którego podstawy stworzył Charles de Gaulle (1890–1970), generał, polityk, prezydent V Republiki Francuskiej w latach 1959–1969. Doktryna gaullizmu łączyła liczne elementy nadające jej prawicowość w powojennej historii Francji.

Hierokracja – w naukach politycznych: system ustrojowy państwa, w którym władzę sprawują kapłani. Uzyskiwali oni legitymizację swojej władzy z samego faktu bycia religijnymi przedstawicielami. Hierokracja powstała w pierwszych wspólnotach o charakterze państwowym, które miały swój początek w rejonie Mezopotamii.

Karlizm – zespół poglądów politycznych i społecznych, charakterystyczny dla Hiszpanii XIX i XX wieku. Karliści zmierzali do odtworzenia mocarstwowej Hiszpanii poprzez reformy konserwatywne, prokatolickie, decentralizacyjne, antyabsolutystyczne, antydemokratyczne i antyliberalne w duchu legitymistycznym. Program ten nie był do końca spójny, rodził się stopniowo, w opozycji do poczynań kolejnych postępowych rządów madryckich.

Kemalizm (Atatürkçülük), lub inaczej ideologia kemalistyczna jest ideologią utworzoną w okresie działalności Mustafy Kemala Atatürka. Kemalizm bazuje na tzw. „sześciu strzałach”, którymi kierował się w swej polityce Kemal Pasza.

Kooperatyzm – doktryna społeczna upatrująca w organizowaniu spółdzielni, w ramach których środki produkcji stają się wspólną własnością wszystkich jej członków, drogę do wyzwolenia społecznego i ewolucyjnego wyeliminowania kapitalizmu.

Lewica narodowa – ideologia polityczna będąca połączeniem lewicowych postulatów, takich jak równość społeczna z samostanowieniem narodów, antyimperializmem czy też antykapitalizmem.

Militaryzm – system, opierający siłę państwa na stałej i możliwie licznej armii.

Mobutyzm – totalitarna ideologia polityczna, wprowadzona przez prezydenta Demokratycznej Republiki Konga Mobutu Sese Seko. Mobutyzm eksponował kult własnej rasy oraz tradycyjną kulturę afrykańską, w której szukano natchnienia dla głoszonych poglądów. Głównym celem mobutyzmu była zmiana świadomości polityczno-społecznej mieszkańców Zairu oraz uniezależnienie się od obcego kapitału. Realizacja programu doprowadziła do wojny domowej, kryzysu gospodarczo-politycznego i obalenia rządów Mobutu.

Narodowy radykalizm – radykalny odłam polskiego nacjonalizmu, który wyodrębnił się w latach 30. XX wieku. Klasyfikowany jest zwykle jako skrajna prawica bądź skrajna prawica nacjonalistyczna, jednak nie podzielał prawicowej akceptacji kapitalizmu. Niekiedy wiązany z faszyzmem lub tzw. faszyzmem klerykalnym (klerofaszyzm). Nazwa Narodowego Radykalizmu popularnie skracana jest do NR lub NaRa. Środowiska związane z ruchem narodowo-radykalnym używają symbolu Ręki z Mieczem.

Négritude – ruch literacki i polityczny, zapoczątkowany w 1930 roku w Paryżu w odpowiedzi na rozwój francuskiego kolonializmu i rasizmu. Jego twórcami byli Léopold Sédar Senghor, Aimé Césaire oraz Léon Damas z Gujany Francuskiej.

Peronizm – populistyczny ruch społeczno-polityczny w Argentynie.

Populizm – zjawisko polityczne polegające na odwoływaniu się w swoich postulatach i retoryce do idei i woli „ludu”, często stawianego w kontrze do „elit”.

Rasizm, dyskryminacja rasowa – zespół poglądów przyjmujących wyższość jednych ras nad drugimi. Przetrwanie tych „wyższych” ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami „niższymi”. Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne.

Republika Nowej Afryki, ang. Republic of New Afrika (RNA), proponowane przez radykalny ruch społeczny czarnoskórych mieszkańców USA państwo w granicach USA, na terenie stanów: Luizjana, Missisipi, Alabama, Georgia oraz Karolina Południowa. Według innych propozycji obejmowały by także część lub całość stanów: Arkansas, Teksas, Karolina Północna, Tennessee i Floryda.

Songun – doktryna polityczna obowiązująca w Korei Północnej, w myśl której priorytetem w polityce wewnętrznej kraju powinna być rola Koreańskiej Armii Ludowej. W praktyce stanowi ona ideologiczne uzasadnienie dla militaryzacji wszystkich aspektów życia społecznego w tym kraju. Za twórcę idei Songun uważa się Kim Dzong Ila, który po śmierci swego ojca Kim Ir Sena chciał uzasadnić ideologicznie „rodzinną” sukcesję władzy poprzez ideę, która „twórczo” rozwijałaby doktrynę Dżucze. W 1997 r. w artykule w Rodong Sinmun, organie Partii Pracy Korei, stwierdzono, że „Nigdy przedtem status i rola Koreańskiej Armii Ludowej nie były aż tak wysoko podniesione jak dziś, gdy jest dowodzona przez Szanowanego i Kochanego Towarzysza Najwyższego Dowódcę”. W ten sposób doktryna Songun ma określać politykę wewnętrzną i zagraniczną KRLD.

Trockizm – jeden z nurtów komunizmu oparty na poglądach Lwa Trockiego. Trockizm powstał w ZSRR w toku sporu o taktykę partii bolszewickiej i światowego ruchu komunistycznego po śmierci Włodzimierza Lenina.

Uniwersalizm cesarski – idea średniowiecznej filozofii politycznej popularna w pełnym średniowieczu, zgodnie z którą zwierzchnikiem nad wszystkimi państwami chrześcijańskimi i Kościołem miał być Święty Cesarz Rzymski.