56 Historia Warszawy

Historia Warszawy – obecnej stolicy i największego miasta Polski, sięga XII lub XIII wieku, kiedy to powstał historycznie najstarszy na terenie dawnej Warszawy dwór książąt mazowieckich Jazdów. Najstarszym ważnym ośrodkiem grodowym z X wieku wiązanym z włączeniem Mazowsza w skład Państwa Mieszka I jest Stare Bródno, z rejonu którego osadnictwo przeniosło się na brzeg Wisły. Na przestrzeni wieków miasto przeżywało lata świetności, lecz kilkakrotnie stawało też na skraju całkowitego zniszczenia, podczas najazdów szwedzkich, rosyjskich oraz niemieckich. Obecny charakter miasta w znacznej mierze związany jest ze zniszczeniami jakie przyniosła II wojna światowa, oraz procesem odbudowy. Historyczny charakter zachował się, lub został przywrócony w około 30%.

Areszt Centralny, zwyczajowo Centralniak – nieistniejący areszt policyjny przy ul. Daniłowiczowskiej 7 w Warszawie.

Budynek Główny Gminy Żydowskiej – nieistniejący obecnie budynek znajdujący się przy ul. Grzybowskiej 26/28 w Warszawie.

Departament warszawski, departament Prus Południowych istniejący w latach 1795–1807 ze stolicą w Warszawie.

Dworzec Wiedeński, Dworzec Warszawsko-Wiedeński, Dworzec Główny – nieistniejący dworzec kolejowy w Warszawie. Był budowany od 14 lipca 1844 do 14 czerwca 1845 dla Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, według projektu Henryka Marconiego. Znajdował się na rogu Alei Jerozolimskich i ulicy Marszałkowskiej. 14 czerwca 1845 dokonano otwarcia dworca i pierwszego odcinka linii kolejowej do Grodziska.

Dziurka – warszawska kawiarnia działająca w latach 20. XIX wieku. Mieściła się na półpiętrze pałacu Teppera przy ul. Miodowej 7.

Fort XI – jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa, wybudowany w latach 80. XIX wieku, obecnie nieistniejący.

Fotoplastikon Warszawski – fotoplastykon znajdujący się w Warszawie w kamienicy Hoserów w Alejach Jerozolimskich 51. Jest oddziałem Muzeum Powstania Warszawskiego.

Górki Grochowskie – dawna wieś, która znajdowała się między wsiami Gocław i Grochów I, obecnie część Pragi-Południe w Warszawie. Należała najpierw do gminy Wawer, a w 1916 roku została włączona do Warszawy w ramach rozszerzania miasta. Na jej obszarze położony był Fort XI carskiej twierdzy Warszawa.

Gubernia mazowiecka – jednostka administracyjna Królestwa Polskiego w latach 1837-1844 ze stolicą w Warszawie.

Hotel d’Europe – hotel, który mieścił się w Warszawie, w latach 1800-1830 w pałacu Borchów przy ul. Miodowej 17/19.

Hotel Victoria, Wiktorja – nieistniejący hotel znajdujący się przy ul. Jasnej 26 w Warszawie.

Instytut Moralnie Zaniedbanych Dzieci na Mokotowie – polska instytucja opieki społecznej założona 1 października 1830 w Warszawie, przy ówczesnej ul. Okopowej nr 3109. Była pierwszą placówką wychowawczą w Warszawie.

Jazdów – historyczny gród i dwór książąt mazowieckich na terenie obecnej Warszawy (Ujazdów).

Kilińszczyzna – manifestacja zorganizowana 17 kwietnia 1894 przez Ligę Narodową w Warszawie w setną rocznicę wybuchu insurekcji warszawskiej, na czele której stał Jan Kiliński.

Konkurs Teatrów Ogródkowych – ogólnopolski konkurs organizowany od roku 1992 do 2006 latem w Warszawie dla teatrów prywatnych i państwowych z kraju i z zagranicy. Tradycyjnie rozgrywał się o nagrodę Burmistrza Dzielnicy Warszawa-Śródmieście. W latach 2004–2006 fundatorem nagrody stał się prezydent Warszawy Lech Kaczyński i jego następcy.

Krucyfiks Baryczkowski – zabytkowy, późnogotycki krucyfiks, znajdujący się w kaplicy Baryczków w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Jeden z nielicznych zachowanych późnośredniowiecznych zabytków miasta.

Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski – jedno z największych wydawnictw II Rzeczypospolitej. Działało w latach 1919–1945, 1945–1951. Założone w roku 1919 roku przez księgarzy Władysława Trzaskę i Jana Michalskiego, oraz przemysłowca i senatora Ludwika Józefa Everta; od 1921 spółka akcyjna.

Lotnisko bielańskie, znane też jako Lotnisko Bielany – lotnisko wojskowe, istniejące od końca lat 30. do początku lat 50. XX wieku w warszawskiej dzielnicy Bielany.

Lotnisko Gocław – nieistniejące obecnie lotnisko w Warszawie.

Lotnisko mokotowskie – lotnisko funkcjonujące w latach 1910–1947 na terenie Pola Mokotowskiego na granicy obecnych dzielnic Mokotów, Ochota i Śródmieście.

Medal za Warszawę 1939–1945 – polskie państwowe odznaczenie wojskowe.

Morskie Oko – kabaret działający w Warszawie w latach 1925–1933. Kabaret ten w latach 1925–1927 najpierw nosił nazwę Perskie Oko, a w roku 1927 Nowe Perskie Oko.

Most Syreny – zastępczy most saperski na Wiśle w Warszawie.

Muzeum Warszawy – muzeum gromadzące i prezentujące zbiory związane z historią Warszawy.

Nowa Wieś, także Nowa Wieś Ujazdowska – nieistniejąca osada rolnicza założona w Warszawie w 1784 w obrębie Osi Stanisławowskiej.

Oblężenie – amerykański krótkometrażowy film dokumentalny z 1940 autorstwa Juliena Bryana. Nominowany do Oscara za rok 1941.

Pałac Tarnowskich – nieistniejący pałac w Warszawie, zlokalizowany na rogu ulic Krakowskie Przedmieście 42/44 i Karowej, w miejscu którego stoi obecnie Hotel Bristol.

Pasaż Simonsa – nieistniejący wielofunkcyjny kompleks handlowo-usługowy, który w latach 1903–1944 znajdował się u zbiegu ulic Długiej i Nalewek w Warszawie.

Praga – centralna część prawobrzeżnej Warszawy, dawniej miasto.

Przytulisko, Warszawski Dom Schronienia, Towarzystwo Pielęgnowania Chorych św. Józefa - Przytulisko – nieistniejący warszawski zakład dobroczynny świadczący pomoc ubogim kobietom, zlokalizowany przy ul. Wilczej 7, a powstały w 1850 r.

Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy – stowarzyszenie wyższej użyteczności utworzone w 1948 w celu wsparcia odbudowy wojennych zniszczeń i rozbudowy Warszawy.

Suchy Las, Kawa na Suchym Lesie – kawiarnia założona w 1822 roku przez K. Bautza w kamienicy Gaszyńskiego przy ul. Długiej w Warszawie.

Syrenka (określenie nieformalne) – warszawski mural, narysowany przez Pabla Picassa w 1948, podczas jego pobytu w Polsce, przedstawiający Syrenkę. Mural istniał do 1953, kiedy to został zniszczony. Został odtworzony w dawnym miejscu w 2019.

Szkoła Aplikacyjna Artylerii i Inżynierów – specjalistyczna wyższa szkoła wojskowa, utworzona w Warszawie w 1809. Jej siedziba mieściła się w gmachu Collegium Nobilium pijarów w Warszawie przy ul. Miodowej. Istniała do 1812.

Szkoła Podchorążych w Warszawie – wyższa szkoła wojskowa powstała 28 lipca 1815 roku w Warszawie szkoląca przyszłych oficerów. Jej siedziba mieściła się w Wielkiej Oficynie w Łazienkach Królewskich w Ujazdowie. Dzisiaj jest tam muzeum.

Szopy – dawna wieś podwarszawska, od 1916 w granicach miasta w dzielnicy Mokotów, dzieląca się od XVIII wieku na Szopy Polskie i Szopy Niemieckie. Historycznie Szopy Polskie zlokalizowane były w rejonie Królikarni na południe od niej, Szopy Niemieckie po przeciwnej stronie późniejszej ulicy Puławskiej. W systemie MSI głównie na obszarach Ksawerowa i Stegien.

Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Królestwie Polskim – pierwsza polska instytucja bankowa, stowarzyszenie właścicieli ziemskich Królestwa Polskiego z siedzibą w Warszawie założone w 1825 z inicjatywy Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego.

Towarzystwo Miłośników Historii (TMH) – towarzystwo naukowe skupiające zarówno zawodowych historyków, jak i miłośników historii.

Towarzystwo Naukowe Warszawskie (TNW) – polskie towarzystwo naukowe z siedzibą w Warszawie, o strukturze akademickiej z dwustopniowym członkostwem na podstawie wyboru.

Towarzystwo Ogrodnicze Warszawskie powstało w 1884 r. Założycielami m.in. byli Edmund Jankowski – pierwszy prezes Towarzystwa i Jerzy Aleksandrowicz.

Towarzystwo Przyjaciół Nauk (TPN), inne nazwy: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk (TWPN) (1800–1832), od 1808: Towarzystwo Królewskie Przyjaciół Nauk (TKPN) lub Warszawskie Towarzystwo Królewskie Przyjaciół Nauk (WTKPN) – towarzystwo naukowe zrzeszające badaczy różnych specjalności i zbierające się w okresie od listopada 1800 do kwietnia 1832, w Warszawie.

Transatlantycka Centrala Radiotelegraficzna

Transformator kioskowy, kiosk elektryczny, wolnostojąca stacja transformatorowa na napięcie 5 kV – stacja elektroenergetyczna w charakterystycznej stalowej obudowie w kształcie walca.

Warszawa oskarża – tytuł pierwszej wystawy, zorganizowanej przez Biuro Odbudowy Stolicy w wyzwolonej Warszawie, otwartej w Muzeum Narodowym 3 maja i trwającej do czerwca 1945. Wystawa przedstawiała zniszczenia kultury polskiej w polskiej stolicy podczas obrony Warszawy, okupacji niemieckiej oraz powstania warszawskiego.

„Warszawianka 1831 roku” – polska pieśń patriotyczna, hymniczna, zaczynająca się od słów Il est levé voici le jour sanglant....

Warszawska Resursa Kupiecka, właśc. Stowarzyszenie Warszawskich Kupców – stowarzyszenie kupców założone w Warszawie 20 października 1820 w celach wspólnej, godziwej rozrywki i towarzyskich zebrań, na tle muzykalnych produkcyj oraz rozmów o sprawach zawodowych i potocznych.

Warszawska Syrenka, Warszawska Syrena – syrena, półkobieta półryba, herb oraz jeden z symboli Warszawy.

Warszawski Okręg Stołeczny – nazwa jaką miał nosić nowy powiat powstały w wyniku połączenia Warszawy i gmin sąsiednich w jedną jednostkę administracyjną. Powiat miał obejmować swym zasięgiem 59 gmin, i miał być największym powiatem w Polsce. Propozycja powołania tego powiatu pojawiła się dwukrotnie w Sejmie w 2000 roku, lecz nie zyskała poparcia.

Warszawski Omnibus Konny – zabytkowy środek transportu przypominający tramwaj, ale nie poruszający się po torach, kursujący na terenie śródmieścia Warszawy. Omnibusy administrowane są przez Zarząd Transportu Miejskiego.

Warszawski Zespół Miejski – zespół miejski, specyficzna jednostka administracyjna na obszarze rozciągającym się wokół Warszawy.

Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności – założone w 1814 towarzystwo mające za cel budowę przytułków i opiekę medyczną nad ubogimi.

Warszawskie Towarzystwo Łyżwiarskie, założone w roku 1893, istniało do 1939.

Warszawskie Towarzystwo Pszczeniczo-Ogrodnicze założone w 1886 r., istniało na przełomie XIX i XX w., miało siedzibę przy ul. Wiejskiej 12 w Warszawie.

Historia Woli, obecnie dzielnicy Wola w Warszawie, rozpoczyna się w roku 1386.