55 Władcy Polski

Król Polski – tytuł monarszy koronowanych władców Królestwa Polskiego, Korony Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej.

Władcy Polski – lista obejmuje książąt i królów Polski. Pierwszą dynastią panującą w Polsce byli Piastowie, którzy rządzili od powstania państwa polskiego do 1370, z krótką przerwą na panowanie Przemyślidów (1291–1306). W latach 1138–1320 miało miejsce rozbicie dzielnicowe, kiedy władza nad ziemiami polskimi należała równocześnie do wielu niezależnych książąt piastowskich. Od 1370 do 1399 panowali dwaj monarchowie z dynastii Andegawenów, zaś od 1386 do 1572 monarchowie z dynastii Jagiellonów.

Groby Królewskie na Wawelu – groby znajdujące się w kryptach pod katedrą wawelską w Krakowie.

Aleksander I Pawłowicz, – cesarz Rosji od 1801, wielki książę Finlandii od 1809, król Polski od 1815, syn Pawła I z dynastii Romanowów, starszy brat księcia Konstantego oraz Mikołaja, swojego następcy na tronie Rosji.

Aleksander II Mikołajewicz, ros. Александр II Николаевич – cesarz Wszechrusi, król Polski i wielki książę Finlandii w latach 1855–1881. Twórca wielu liberalnych reform, m.in. uwłaszczenia chłopów w Rosji i Królestwie Polskim. W 1867 sprzedał Alaskę Stanom Zjednoczonym za 7,2 mln dolarów.

Aleksander III Aleksandrowicz, ros. Александр III Александрович – cesarz Rosji, król Polski i wielki książę Finlandii od 1881, syn Aleksandra II Romanowa i Marii Aleksandrowny,

Aleksander Jagiellończyk – syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, od 1492 roku wielki książę litewski, od 1501 roku król Polski.

August II Mocny – syn Jana Jerzego III Wettyna i Anny Zofii Oldenburg, od 1694 elektor Saksonii jako Fryderyk August I, Wikariusz Świętego Cesarstwa Rzymskiego, w latach 1697–1706 i 1709–1733 elekcyjny król Polski; pierwszy król Polski z saskiej dynastii Wettynów. Jego przydomek jest zazwyczaj wiązany z jego nieprzeciętną siłą, dzięki której potrafił podobno zginać podkowy gołymi rękoma.

August III Sas – w latach 1733–1763 król Polski oraz jako Fryderyk August II elektor saski; syn Augusta II z saskiej dynastii Wettynów i Krystyny Eberhardyny Bayreuckiej.

Bezprym – książę Polski od 1031 do 1032. W 1031 roku przechwycił władzę po niemiecko-ruskim ataku na Polskę. Według źródeł władca odznaczający się niezwykłym okrucieństwem. Zmarł zamordowany wiosną 1032. Za jego czasów być może miała miejsce tzw. reakcja pogańska.

Bolesław II Rogatka, także Łysy i Cudaczny – książę krakowski w 1241, w latach 1241–1247 książę południowo-zachodniej Wielkopolski, książę śląski w latach 1241–1248, legnicko-głogowski w latach 1248–1249/1251, w 1249 strata Lubusza, od 1249 tylko w Legnicy, od 1277 także w Środzie Śląskiej.

Bolesław I Chrobry (Wielki) – władca Polski z dynastii Piastów w latach 992-1025, książę Polski od 992 i pierwszy koronowany król Polski, w latach 1003–1004 także książę Czech jako Bolesław IV.

Bolesław II Szczodry (Śmiały) – książę Polski w latach 1058–1076, król Polski w latach 1076–1079.

Bolesław III Krzywousty – książę małopolski, śląski i sandomierski w latach 1102–1107, książę Polski w latach 1107–1138. Pochodził z dynastii Piastów, był synem Władysława I Hermana i Judyty czeskiej, córki króla Czech Wratysława II, oraz ojcem książąt: Władysława II Wygnańca, Bolesława IV Kędzierzawego, Mieszka III Starego, Henryka Sandomierskiego i Kazimierza II Sprawiedliwego.

Bolesław IV Kędzierzawy – książę mazowiecki od 1138, śląski w latach 1146–1163 i sandomierski od 1166. Książę krakowski i książę senior (zwierzchni) Polski w latach 1146–1173.

Bolesław V Wstydliwy – książę krakowski i sandomierski, ostatni przedstawiciel małopolskiej linii Piastów.

Fryderyk August I Wettyn – książę saski z dynastii Wettynów, głowa saskiej rodziny panującej jako książę elektor Saksonii w latach 1763–1806, król Saksonii w latach 1806–1827 i książę warszawski w latach 1807–1815.

Henryk I Brodaty – książę wrocławski w latach 1201–1238, opolski 1201–1202, kaliski 1206–1207 i od 1234, władca Ziemi Lubuskiej do 1206, 1210–1218 i od 1230, od 1231 książę krakowski, od 1234 w południowej Wielkopolsce po rzekę Wartę, od 1230 opieka nad Opolem, od 1232 opieka nad Sandomierzem, od 1234 pełnia władzy nad Opolszczyzną, ze śląskiej linii dynastii Piastów, założyciel tzw. monarchii Henryków Śląskich.

Henryk II Pobożny – książę śląski, krakowski i wielkopolski 1238–1241 oraz Sługa Boży Kościoła katolickiego. Przez cały okres panowania nad ziemią kaliską i wieluńską (rudzką) sprawował wyłącznie opiekę nad małoletnimi książętami. W latach 1238–1239 rządził w księstwie opolskim i był regentem w sandomierskim. W 1238 odziedziczył po ojcu księstwo krakowskie. Kontynuował starania o koronę królewską. W czasie najazdu mongolskiego w 1241 stanął na czele koalicji wojsk wielu księstw polskich. Poległ w bitwie pod Legnicą.

Henryk IV Prawy lub z łaciny Probus – książę wrocławski w latach 1270–1290, książę krakowski w latach 1288–1290, książę ścinawski w latach 1289–1290, minnesinger.

Henryk Walezy, właściwie Edward Aleksander – pierwszy elekcyjny król Polski w latach 1573–1574, ostatni od 1574 r. król Francji z dynastii Walezjuszów jako Henryk III; wcześniej do 1574 r. jako członek domu francuskiego: książę Angoulême, książę Orleanu i książę Andegawenii.

Jadwiga Andegaweńska – królowa Polski z dynastii Andegawenów, córka Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki, w 1384 koronowana na króla Polski, apostołka Litwy, święta Kościoła katolickiego i patronka Polski.

Jan I Olbracht (Albrecht), – król Polski w latach 1492–1501, książę głogowski 1491–1498.

Kazimierz I Odnowiciel – książę z dynastii Piastów, władca Polski w latach 1034–1058, syn Mieszka II i Rychezy.

Kazimierz II Sprawiedliwy – książę wiślicki w latach 1166–1173, książę sandomierski od 1173, od 1177 książę zwierzchni Polski, od 1186 książę mazowiecki i kujawski. Syn Bolesława III Krzywoustego z rodu Piastów. Przydomek Sprawiedliwy nie był mu współczesny, pojawił się w XVI wieku.

Kazimierz III Wielki – najmłodszy syn Władysława I Łokietka i Jadwigi Bolesławówny, król Polski w latach 1333–1370, ostatni monarcha z dynastii Piastów na tronie polskim. W historiografii jest uważany za jednego z najwybitniejszych władców Polski.

Kazimierz IV Andrzej Jagiellończyk – wielki książę litewski w latach 1440–1492, król Polski w latach 1447–1492. Jeden z najaktywniejszych polskich władców, za panowania którego Korona, pokonując zakon krzyżacki w wojnie trzynastoletniej, odzyskała – po 158 latach – Pomorze Gdańskie, a dynastia Jagiellonów stała się jednym z czołowych domów panujących w Europie. Zdecydowany przeciwnik magnaterii, przyczynił się do wzmocnienia znaczenia Sejmu i sejmików, co osłabiło pozycję mieszczaństwa.

Konrad I mazowiecki – w latach 1194–1200 współrządca razem z bratem Leszkiem w Małopolsce, na Mazowszu i Kujawach, od 1200 samodzielny książę kujawsko-mazowiecki, 1222–1228 w ziemi chełmińskiej, w latach 1229–1232 regent w Sandomierzu, 1229–1231 i 1241–1243 w Krakowie, w 1231 odłączył Sieradz i Łęczycę od księstwa krakowskiego i przyłączył do Mazowsza, w 1233 podział z synami i rezygnacja z Kujaw i północnego Mazowsza, od 1233 w Żarnowie (dożywotnio), od 1241 w Radomiu (dożywotnio).

Leszek Biały – książę zwierzchni Polski w latach 1194–1198, 1199, 1206–1210 i 1211–1227, książę mazowiecki 1194–1200, książę kujawski 1199–1200 z dynastii Piastów.

Leszek Czarny – książę sieradzki od 1261 roku, łęczycki od 1267 roku, książę inowrocławski w latach 1273–1278, krakowski i sandomierski od 1279 roku. Był przyrodnim starszym bratem Władysława Łokietka.

Ludwik Węgierski, na Węgrzech znany jako Ludwik I Wielki – król Węgier w latach 1342–1382, król Polski w latach 1370–1382.

Mieszko I – władca Polski z dynastii Piastów sprawujący władzę od ok. 960 roku. Ojciec Bolesława I Chrobrego, Świętosławy-Sygrydy, Mieszka, Lamberta i Świętopełka. Brat Czcibora. Po kądzieli dziadek Kanuta Wielkiego.

Mieszko I Plątonogi – książę z dynastii Piastów, od 1163 formalny współrządca Śląska, od 1172 książę raciborski, od 1201 opolski, od 1210 książę zwierzchni Polski.

Mieszko II Lambert – król Polski w latach 1025–1031, książę Polski 1032–1034 z dynastii Piastów. Syn Bolesława Chrobrego, przejął władzę po śmierci ojca i prawdopodobnie wypędził z kraju swoich dwóch braci. Zorganizował dwa niszczycielskie najazdy na Saksonię w 1028 i 1030. Następnie prowadził wojny obronne przeciw Niemcom, Czechom i książętom Rusi Kijowskiej. Opuścił kraj w 1031 w wyniku kolejnej wyprawy Konrada II na ziemie polskie, oraz po ataku książąt ruskich Jarosława Mądrego i Mścisława, którzy pomogli na polskim tronie osadzić jego brata Bezpryma. Następnie uszedł do Czech, gdzie został uwięziony przez księcia Udalryka. Odzyskał władzę w 1032 jako książę jednej z trzech dzielnic. Zjednoczył państwo, ale nie udało mu się odtworzyć stabilnych struktur władzy. Za jego czasów od Polski odpadły nabytki terytorialne Bolesława Chrobrego: Milsko i Łużyce, Grody Czerwieńskie oraz Morawy. Był pierwszym władcą Polski umiejącym czytać i pisać. Znał język niemiecki, łacinę i grekę.

Mieszko III Stary (wielkopolski) – książę wielkopolski w latach 1138–1177/1179, 1182–1202, książę senior w latach 1173–1177, książę zwierzchni Polski 1198–1199, 1199–1202, we wschodniej Wielkopolsce z Gnieznem w latach 1173–1177/1179, 1182–1202, w księstwie kaliskim w latach 1173–1177/1179, 1182–1191, 1194–1202, w południowej Wielkopolsce w latach 1138–1177/1179, książę zwierzchni Pomorza Gdańskiego w latach 1173–1177/1179, 1198–1199, 1199–1202, książę krakowski w latach 1173–1177, 1191, 1198–1199, 1199–1202, książę kujawski w latach 1195–1198.

Mikołaj I Pawłowicz – cesarz Imperium Rosyjskiego i m.in. wielki książę Finlandii od 1 grudnia 1825, w latach 1825–1855 król Polski ; brat Aleksandra I (1777–1825), trzeci syn Pawła I (1754–1801), z dynastii Romanowów.

Mikołaj II Aleksandrowicz Romanow, ros. Николай II, Николай Александрович Романов – ostatni cesarz rosyjski, król Polski, wielki książę Finlandii, panujący w latach 1894–1917. Koronowany w Moskwie 14 maja?/ 26 maja 1896; syn Aleksandra III z dynastii Romanowów i jego żony carycy Marii Fiodorowny. Święty kościoła prawosławnego.

Przemysł II – władca z dynastii Piastów, książę poznański w latach 1257–1279, książę wielkopolski w latach 1279–1296, książę krakowski w latach 1290–1291, –1296, król Polski w latach 1295–1296.

Jan III Sobieski herbu Janina – król Polski od 1674, hetman wielki koronny od 1668, hetman polny koronny od 1666, marszałek wielki koronny od 1665, chorąży wielki koronny od 1656, starosta jaworowski w latach 1644–1664, krasnostawski, kałuski po 1668 roku, stryjski po 1660 roku, gniewski w latach 1667–1696, barski w latach 1669–1672, międzyłęski w latach 1673–1696, osiecki w latach 1673–1696, pucki w latach 1678–1696.

Stanisław August, urodzony jako Stanisław Antoni Poniatowski herbu Ciołek – król Polski w latach 1764–1795, ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Mimo że wybrany został na tron polski dzięki poparciu cesarzowej Imperium Rosyjskiego Katarzyny II, był inicjatorem i współautorem reform ustrojowych Sejmu Czteroletniego oraz jednym z głównych autorów Konstytucji 3 maja. Był mecenasem nauki i sztuki, pisarzem politycznym i mówcą, pamiętnikarzem, tłumaczem i epistolografem.

Stanisław Bogusław Leszczyński herbu Wieniawa – król Polski w latach 1704–1709 i 1733–1736, książę Lotaryngii i Baru w latach 1738–1766, wolnomularz, starosta nowodworski w 1701 i 1703 roku.

Stefan Batory – syn Stefana Batorego i Katarzyny Telegdi, od 1571 książę siedmiogrodzki, od 1576 mąż Anny Jagiellonki i iure uxoris król Polski.

Wacław II – król Czech w latach 1278–1305 oraz król Polski w latach 1300–1305 z dynastii Przemyślidów. Wprowadził do obiegu grosz praski oraz ustanowił w Polsce urząd starosty.

Wacław III – z dynastii Przemyślidów, król Węgier i Chorwacji w latach 1301–1305, król Czech w latach 1305–1306, oraz niekoronowany król Polski w latach 1305–1306. Ostatni przedstawiciel czeskiej dynastii Przemyślidów.

Jan II Kazimierz Waza – król Polski i wielki książę litewski w latach 1648–1668, tytularny król Szwecji do 1660 z dynastii Wazów, kardynał w latach 1646–1648. Syn króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazy i Konstancji Habsburżanki, arcyksiężniczki austriackiej. Przyrodni brat Władysława IV Wazy. Kawaler Orderu Złotego Runa. Abdykował w 1668 roku, przerywając ciągłość dynastyczną. Był ostatnim członkiem rodu Wazów, po kądzieli spokrewnionym z Jagiellonami. W 1661 roku papież Aleksander VII przyznał jemu i jego następcom tytuł rex orthodoxus.

Władysław I Herman – książę z dynastii Piastów, władca Polski w latach 1079–1102. Młodszy syn Kazimierza I Odnowiciela i jego żony Dobroniegi.

Władysław I Łokietek – król Polski w latach 1320–1333, książę na Kujawach Brzeskich i Dobrzyniu 1267–1275, udzielne rządy razem z braćmi 1275–1288, książę brzeski i sieradzki 1288–1300, książę sandomierski 1289–1292, 1292–1300 lennik Wacława II, regent w księstwie dobrzyńskim 1293–1295, książę łęczycki 1294–1300, książę wielkopolski i pomorski 1296–1300, na wygnaniu w latach 1300–1304, od 1304 w Wiślicy, od 1305 ponownie w Sandomierzu, Sieradzu, Łęczycy i Brześciu, od 1306 w Krakowie i zwierzchnictwo nad księstwami: inowrocławskim i dobrzyńskim, 1306 – 1308/1309 na Pomorzu, od 1314 w Wielkopolsce, od 1327 zamiana Sieradza i Łęczycy na Inowrocław i Dobrzyń, w 1329 utrata ziemi dobrzyńskiej, w 1332 utrata Kujaw. Był ojcem Kazimierza III Wielkiego.

Władysław II Jagiełło – wielki książę litewski w latach 1377–1381 i 1382–1401, od 1386 mąż Jadwigi Andegaweńskiej i iure uxoris król Polski, najwyższy książę litewski 1401–1434. Syn Olgierda i jego drugiej żony Julianny, córki księcia twerskiego Aleksandra, wnuk Giedymina. Założyciel dynastii Jagiellonów.

Władysław II Wygnaniec – książę senior (zwierzchni) Polski, krakowski, sandomierski, wschodniej Wielkopolski, kujawski, wrocławski i zwierzchni pomorski w latach 1138–1146.

Władysław III Laskonogi – książę wielkopolski, w latach 1194–1202 w południowej Wielkopolsce, w latach 1202–1229 w Wielkopolsce, w latach 1202–1206, 1228–1229 książę krakowski, w 1206 oddał księstwo kaliskie Henrykowi I Brodatemu z linii śląskiej, 1206–1210 i 1218–1225 w Lubuszu, 1216–1217 tylko w Gnieźnie, choć według innych prawdopodobniejszych wersji oddał wtedy bratankowi tylko południowo-zachodnią Wielkopolskę.

Władysław III Warneńczyk – król Polski, król Węgier jako Władysław I od 1440, starszy syn Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Na tronie Litwy Władysław nie zasiadł, choć formalnie tytułował się najwyższym księciem litewskim.

Władysław IV Waza – syn Zygmunta III Wazy i Anny Habsburżanki, król Polski w latach 1632–1648, tytularny król Szwecji 1632–1648, formalnie car Rosji w latach 1610–1613, a tytularny do 1634.

Zygmunt I Stary – od roku 1506 wielki książę litewski, od 1507 roku król Polski. Był przedostatnim z dynastii Jagiellonów. Na tronie polskim zasiadł po śmierci swego brata Aleksandra Jagiellończyka. Był przedostatnim z sześciu synów Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, ojcem m.in. Zygmunta II Augusta. Dwukrotnie żonaty: z Barbarą Zápolyą (1512), a po jej śmierci z Boną z rodu Sforzów (1518).

Zygmunt II August – syn Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, od 1529 wielki książę litewski, od 1530 król Polski ; ostatni dziedziczny wielki książę litewski, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów.

Zygmunt III Waza, szw. Sigismund – król Polski i wielki książę litewski w latach 1587–1632 oraz król Szwecji z dynastii Wazów. W latach 1592–1599 głowa unii polsko-szwedzkiej. Syn króla szwedzkiego Jana III Wazy i królewny polskiej Katarzyny Jagiellonki, po kądzieli wnuk króla Zygmunta Starego i królowej Bony. Ojciec królów polskich Władysława IV i Jana Kazimierza. Za panowania Zygmunta III Rzeczpospolita osiągnęła swój największy obszar.