38 Twierdza Poznań

Arsenał artyleryjski w Poznaniu – zabytkowy, trzypiętrowy, ceglany gmach dawnego arsenału artyleryjskiego w Poznaniu przy ulicy Stawnej róg Garbar.

Ernst Ludwig von Aster – generał i inżynier wojskowy saski, rosyjski i pruski. Od 1794 pracował w Korpusie Inżynierów w Saksonii. Od 1809 roku był kapitanem i pracował w saskim sztabie wojskowym. W 1811 roku został przeniesiony do Torgau, gdzie pomagał w budowie twierdzy. Dwa lata później przeszedł na stronę rosyjską i jeszcze w tym samym roku brał udział w zdobywaniu, częściowo przez siebie zbudowanej, Twierdzy Torgau. W 1815 roku wstępuje do armii pruskiej w stopniu pułkownika. Podczas wojen napoleońskich brał udział w oblężeniach twierdz Maubege, Landrecy, Philippeville, Rocron oraz Givet. Także tego samego roku Aster otrzymał nominację na generała i szefa II Korpusu Armijnego. W latach 1826-1837 był komendantem Twierdzy Koblencja. Od 1837 był Generalnym Inspektorem Korpusu Inżynierów i Twierdz oraz członek Rady Państwa, od 1842 roku generał piechoty. Brał udział w ufortyfikowaniu kilku innych twierdz pruskich, m.in. w Kolonii, Poznaniu i Królewcu. Na jego cześć w Twierdzy Koblencja oraz Twierdzy Poznań fortom nadano nazwy pochodzące od nazwiska Aster.

Bastion Colomb - obiekt fortyfikacyjny poligonalnej Twierdzy Poznań zbudowany ok. 1854 roku. Położony w tzw. lewobrzeżnym pierścieniu miasta.

Bateria Bogdanka – nieistniejąca stała działobitnia artyleryjska zlokalizowana dawniej w Poznaniu, w dolinie Bogdanki, na obecnym południowym brzegu jeziora Rusałka. Wielkością dorównywała pozostałym fortom pośrednim Twierdzy Poznań.

Hans Alexis von Biehler - pruski generał piechoty.

Brama Wodna – jedna z czterech bram miejskich średniowiecznego Poznania. Położona była w ciągu ulicy Wodnej, u jej wylotu w kierunku Garbar i Grobli, a dalej na szlaki w kierunku Środy Wielkopolskiej, Kalisza i Warszawy.

Brama Wroniecka – jedna z czterech bram miejskich średniowiecznego Poznania. Położona była w ciągu ulicy Wronieckiej, u jej wylotu w kierunku północnym.

Johann Leopold Ludwig Brese – pruski generał piechoty oraz inżynier.

Fort I – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Starołęce przy ulicy Książęcej.

Fort Ia – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Starołęce przy ulicy Warownej.

Fort II – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Żegrzu przy ulicy Obodrzyckiej.

Fort IIa – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Chartowie przy ulicy Kurlandzkiej.

Fort III – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Malcie przy ul. Krańcowej.

Fort IIIa – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Miłostowie przy ulicy Wrzesińskiej.

Fort IV – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Karolinie przy ulicy Syreniej.

Fort IVa – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Wilczym Młynie przy ulicy Lechickiej.

Fort V – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Naramowicach przy ulicy Lechickiej.

Fort Va – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Piątkowie pomiędzy ulicami: Wojciechowskiego, Lechicką i Księcia Mieszka I.

Fort VI – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Podolanach przy ulicy Lutyckiej.

Fort VIa – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Golęcinie przy ulicy Golęcińskiej.

Fort VII – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Woli przy al. Polskiej.

Fort VIIa – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Marcelinie przy ul. Marcelińskiej.

Fort VIII – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Kasztelanowie, na obszarze osiedla samorządowego Grunwald Południe, przy ulicy Rumuńskiej.

Fort VIIIa – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Raszynie na osiedlu samorządowym Grunwald Południe przy ulicy Raszyńskiej.

Fort IX – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Świerczewie przy ulicy Skalnej.

Fort IXa – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Dębcu przy ulicy 28 Czerwca 1956 r..

Fort VII w Poznaniu właściwie KL Posen – miejsce uwięzienia i kaźni Wielkopolan istniejące w czasie niemieckiej okupacji na terenie Fortu VII Twierdzy Poznań. Funkcjonujące w latach 1939–1944, kolejno jako obóz koncentracyjny, więzienie policyjne Gestapo oraz obóz przejściowy.

Fort Winiary – centralny fort w strukturze poligonalnych umocnień Twierdzy Poznań położony na Wzgórzu Winiarskim w Poznaniu. Był największym fortem artyleryjskim w Europie. W 2008 uznany został przez prezydenta RP, w ramach historycznego zespołu miasta Poznania, jako pomnik historii.

Karl Wilhelm Georg von Grolman – pruski generał piechoty oraz szef sztabu generalnego.

Kaponiera Kolejowa – samodzielny obiekt fortyfikacyjny wchodzący w skład Twierdzy Poznań. Została zbudowana w 1872 roku w celu osłaniania ogniem linii kolejowych prowadzących w kierunku Torunia i Stargardu. Położona pod drogą wylotową biegnącą od Bramy Berlińskiej w kierunku pierwszego dworca kolejowego przy ul. Gajowej.

Mury miejskie Poznania - zespół budowli obronnych wzniesionych w celu ochrony średniowiecznego miasta lokacyjnego przed ingerencją zewnętrzną.

Poznański Szlak Forteczny – szlak turystyczny, biegnący przez kilkadziesiąt obiektów Twierdzy Poznań, które pochodzą z XIX i początku XX wieku.

Moritz Karl Ernst von Prittwitz und Gaffron – pruski generał dywizji. W latach 1818-1823 kierował budową Twierdzy Koblencja, projektowanej przez Astera, a od 1824 był jego adiutantem. Od 1828 kierował budową poznańskiej twierdzy zaprojektowanej przez Johanna Brese. W latach 1841-1849 był kierownikiem budowy twierdzy Ulm nad Dunajem.

Gustav Johann Georg von Rauch – pruski generał piechoty, minister wojny, główny inspektor twierdz i szef Korpusu Inżynierów i Pionierów. Był jednym z projektantów Twierdzy Poznań. Gustaw Georg von Rauch wprowadził naukowe podstawy projektowania fortyfikacji; zbudował też m.in. twierdzę w Koblencji, największą po Gibraltarze twierdzę Europy.

Fort Roon - obiekt fortyfikacyjny poligonalnej Twierdzy Poznań, położony pomiędzy Szelągiem a Garbarami. Pierwotnie znany jako Brückenkopf. Po 1919 roku reduta Czecha.

Śluza Cybińska – obiekt hydrotechniczny poligonalnej Twierdzy Poznań, położony na Berdychowie na rzece Cybina. Został zbudowany ok. 1845 roku.

Śluza Katedralna – ufortyfikowany obiekt hydrotechniczny Twierdzy Poznań wzniesiony nad rzeką Cybiną w latach 1834–1839, przebudowywany po połowie XIX wieku. Zachowany do dziś zabytkowy przyczółek zachodni, położony na Ostrowie Tumskim, wchodzi w skład kompleksu Bramy Poznania ICHOT oraz Traktu Królewsko-Cesarskiego w Poznaniu.

Wielka Śluza – obok Małej Śluzy jeden z obiektów hydrotechnicznych poligonalnej Twierdzy Poznań, położony na Szelągu na rzece Warta. Został zbudowany ok. 1832 roku jako jeden z pierwszych obiektów twierdzy.