25 Katedra wawelska

Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława – kościół archikatedralny, położony na Wawelu stanowiący własność archidiecezji krakowskiej. Miejsce koronacji królów Polski i ich pochówku. Pochowani są tutaj między innymi św. Stanisław ze Szczepanowa i inni biskupi krakowscy aż po czasy współczesne, prawie wszyscy królowie od Władysława I Łokietka do Stanisława Leszczyńskiego i członkowie rodzin królewskich oraz wodzowie, przywódcy polityczni i wieszcze narodowi.

Czarny Krucyfiks królowej Jadwigi – drewniana figura Chrystusa, rozpostartego na krzyżu, pochodząca z XIV wieku, własność świętej Jadwigi Andegaweńskiej, króla Polski. Do dnia dzisiejszego eksponowany jest w katedrze wawelskiej. Czarny Krucyfiks umieszczony jest w barokowym Ołtarzu Pana Jezusa Ukrzyżowanego na tle srebrnej, zdobionej blachy, we wschodnim ramieniu ambitu świątyni.

Dzwon Zygmunt – najsłynniejszy polski dzwon, powszechnie, lecz nieprawidłowo nazywany Dzwonem Zygmunta. Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej w Krakowie. Ufundowany przez Zygmunta I Starego, nazwany jego imieniem.

Groby Królewskie na Wawelu – groby znajdujące się w kryptach pod katedrą wawelską w Krakowie.

Krypta biskupia na Wawelu – krypta w podziemiach katedry wawelskiej, zlokalizowana bezpośrednio pod ołtarzem świętego Stanisława, stanowi miejsce spoczynku biskupów i arcybiskupów krakowskich.

Krypta św. Leonarda na Wawelu – wzniesiona na przełomie XI i XII wieku, jest pozostałością po tzw. katedrze hermanowskiej na Wawelu. Należy do najpiękniejszych wnętrz romańskich w Polsce.

Krypta Wieszczów Narodowych – krypta w podziemiach archikatedry krakowskiej na Wawelu, miejsce pochówku Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, dwóch wybitnych poetów doby romantyzmu, których twórczość stała się ważną częścią polskiej kultury. Obaj zostali uznani za przywódców duchowych narodu w okresie niewoli, godnych spoczywania w nekropolii dawnych władców Polski, katedrze na Wawelu. W krypcie upamiętniono także dwóch innych Polaków, cenionych artystów XIX stulecia – poetę Cypriana Kamila Norwida oraz kompozytora i pianistę Fryderyka Chopina.

Muzeum Katedralne imienia Jana Pawła II – prywatna instytucja kultury powstała w 1978 roku. Jest własnością parafii archikatedralnej świętego Stanisława Biskupa Męczennika i świętego Wacława. Siedzibą muzeum jest Dom Katedralny na wzgórzu wawelskim w Krakowie.

Sarkofag Jadwigi Andegaweńskiej na Wawelu znajduje się w Katedrze Wawelskiej w południowym ramieniu ambitu.

Nagrobek Kazimierza III Wielkiego – gotycki nagrobek tumbowy z baldachimem, znajdujący się w bazylice archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu w Krakowie.

Nagrobek Kazimierza IV Jagiellończyka – jeden z ważniejszych przykładów późnogotyckiej rzeźby w Polsce, dzieło Wita Stwosza. Znajduje się przy południowo-zachodnim narożniku Kaplicy Świętokrzyskiej w katedrze na Wawelu w Krakowie.

Nagrobek Stefana Batorego znajduje się w Kaplicy Mariackiej na Wawelu. Nagrobek wykonał Santi Gucci w 1595 roku.

Nagrobek Władysława I Łokietka na Wawelu znajduje się w północnym ramieniu ambitu katedry wawelskiej kiedyś znajdował się przy nieistniejącym obecnie ołtarzu ku czci św. Władysława. Jest pierwszym nagrobkiem królewskim wzniesionym w katedrze wawelskiej.

Nagrobek Władysława II Jagiełły – nagrobek nieznanego autorstwa sprzed 1432 roku, znajduje się w katedrze na Wawelu w Krakowie pomiędzy filarami oddzielającymi nawę główną od południowej nawy bocznej.

Nagrobek Władysława III Warneńczyka znajduje się w katedrze wawelskiej pomiędzy filarami oddzielającymi nawę główną od północnej.

Matka Boża Łaskawa – Śliczna Gwiazda Lwowa – łaskami słynący obraz Matki Bożej z 1598 przedstawiający Matkę Bożą w czerwonej sukni i w zielonym płaszczu, siedzącą na tronie wśród obłoków i trzymającą na prawym kolanie stojącego małego Pana Jezusa. Obraz namalowany przez lwowskiego mieszczanina Józefa Wolfowicza dla ławnika lwowskiego Wojciecha Domagalicza z okazji śmierci jego córki Katarzyny i umieszczony na zewnątrz kościoła, w pobliżu jej grobu. Z czasem, wraz ze wzrostem kultu wybudowano kapliczkę. W 1648 po nieudanym zdobyciu miasta przez Chmielnickiego, mieszkańcy Lwowa ofiarowali Matce Bożej dziękczynne wotum.

Ołtarz główny bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie – jeden z barokowych ołtarzy bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie, znajdujący się w prezbiterium świątyni. Przed tym ołtarzem odbywały się liczne koronacje oraz konsekracje biskupie.

Ołtarz Pana Jezusa Ukrzyżowanego zwany również Ołtarzem cudownego krucyfiksu królowej Jadwigi – jeden z ołtarzy katedry wawelskiej. Od 1987 roku w mensie ołtarza znajduje się trumienka z szczątkami świętej Jadwigi Andegaweńskiej. Wcześniej szczątki królowej spoczywały w nagrobku z białego marmuru.

Ołtarz Świętego Stanisława – ołtarz baldachimowy w katedrze wawelskiej, stanowiący mauzoleum Świętego Stanisława ze Szczepanowa, biskupa krakowskiego i męczennika. Zajmuje centralną część świątyni. Głównymi elementami ołtarza są srebrna-trumna relikwiarz, dzieło Piotra von der Rennena oraz baldachim, dzieło Jana Trevano, ufundowany przez biskupa Marcina Szyszkowskiego.

Sień katedralna, dawniej Kaplica świętego Mikołaja – sień Katedry Wawelskiej, prowadząca do kapitularza katedralnego. Znajduje się w północnej nawie bocznej, pomiędzy kaplicami Maciejowskiego, a Czartoryskich.

Skarbiec Katedralny na Wawelu – budynek wchodzący w skład zespołu archikatedralnego Bazyliki Wawelskiej, mieszczący wewnątrz zabytkowe utensilia, paramenty liturgiczne, regalia, klejnoty i pamiątki historyczne.

Wieża Srebrnych Dzwonów, zw. także Wikaryjską – jedna z wież katedry wawelskiej.

Wieża Zegarowa (Salomonowa) – jedna z trzech wież Katedry Wawelskiej, najwyższa budowla Wzgórza Wawelskiego.

Wieża Zygmuntowska – wieża w Katedrze na Wawelu, druga co do wielkości, została wzniesiona w 1 połowie XIV wieku jako baszta obronna.

Zakrystia katedralna, dawniej Kaplica świętej Małgorzaty – zakrystia Katedry Wawelskiej. Znajduje się północnym ramieniu ambitu, na wschód od kaplicy Zebrzydowskiego. Od północy przylega do Skarbca Katedralnego, natomiast od południa do kaplicy Gamrata.