48 Wspinaczka

Wspinaczka – przemieszczanie się w terenie na tyle stromym oraz trudnym, że wymaga on użycia rąk co najmniej do utrzymania równowagi.

Abałakow to rodzaj punktu asekuracyjnego stosowanego we wspinaczce lodowej i w alpinizmie, wynaleziony przez Rosjanina Witalija Abałakowa w latach trzydziestych dwudziestego wieku. Abałakow powstaje poprzez wydrążenie w lodzie, pod kątem do powierzchni - za pomocą śruby lodowej - dwóch otworów, każdy o długości około 20 cm, w taki sposób, że łączą się one tworząc tunel w kształcie litery V. Przez tunel przewleka się repsznur i zawiązuje pętlę. Abałakow wykorzystywany jest między innymi do tworzenia stanowisk zjazdowych, co pozwala oszczędzić sprzęt.

Action Directe – droga wspinaczkowa o trudności XI w skali UIAA znajdująca się na Frankenjurze.

Alpines Museum w Monachium – muzeum alpinizmu w Monachium założone w 1911 roku, prowadzone przez Deutscher Alpenverein.

Alpinizm ma dwa albo trzy znaczenia, szersze i węższe.

Alpinizm przemysłowy na świecie znany jako "przemysłowy dostęp linowy" -- z ang. rope access.

Asekuracja – ogół działań mających na celu zabezpieczenie wspinacza przed skutkami potencjalnego odpadnięcia.

Asekuracja na wędkę – rodzaj asekuracji, w której lina przechodzi przez stanowisko asekuracyjne, znajdujące się nad wspinaczem. Po odpadnięciu od ściany wspinacz zatrzymuje się praktycznie w tym samym miejscu, w którym odpadł.

Asekuracja własna – rodzaj asekuracji we wspinaniu polegający na stosowaniu własnych, samodzielnie instalowanych punktów asekuracyjnych, w odróżnieniu od punktów zamontowanych w skale na stałe.

Bouldering – wspinaczka po zazwyczaj wolnostojących, kilkumetrowych blokach skalnych bez użycia asekuracji liną.

Brytyjska ekspedycja na Mount Everest z 1921 roku – wyprawa mająca na celu odnalezienie i zbadanie dróg hipotetycznej wspinaczki na Mount Everest, najwyższy szczyt świata, a także – w przypadku wypełnienia tych celów – podjęcia próby zdobycia wierzchołka. Uczestnicy wyprawy musieli prowadzić poszukiwania na obszarze Tybetu, gdyż granice Nepalu były wówczas zamknięte dla obcokrajowców. Badacze stwierdzili, że drogą dogodną do zdobycia Mount Everestu jest ta wiodąca przez lodowiec Kharta, przełęcz Lhagba La, lodowiec Rongbuk i przełęcz Chang La. Udało im się dotrzeć do przełęczy Chang La, lecz nim poczyniono dalsze postępy zarządzono powrót. Na czele ekspedycji stanął Charles Howard-Bury, zaś jej członkiem został George Mallory.

Brytyjska ekspedycja na Mount Everest z 1953 roku była dziewiątą próbą zdobycia najwyższego szczytu na Ziemi i pierwszą, która zakończyła się powodzeniem. 29 maja 1953 roku Nowozelandczyk Edmund Hillary oraz pochodzący z Nepalu Tenzing Norgay zdobyli wierzchołek Mount Everestu. Wyprawa została zorganizowana i sfinansowana przez Komitet Himalajski. Na jej czele stanął pułkownik John Hunt.

Buildering – wspinaczka na elewacje budynków, murki, mosty, pomniki, ruiny, fortyfikacje i inne konstrukcje, których pierwotnym przeznaczeniem nie jest wspinanie.

Campus (kampus) – przyrząd treningowy używany przez zaawansowanych wspinaczy do wzmocnienia siły palców.

Céüse to góra we francuskim departamencie Alpy Wysokie. Jej szczytowy płaskowyż jest nachylony na północ, a po południowej stronie urywa się ścianą skalną o wysokości sięgającej 200 metrów. Céüse jest częścią obszaru Natura 2000 .

Chwytotablica – przyrząd treningowy używany przez zaawansowanych wspinaczy do wzmocnienia siły palców i rąk.

Deep Water Soloing (DWS) lub też psicobloc – określenie wspinaczki free solo nad głęboką wodą, która służy w jej trakcie jako olbrzymi crashpad. W takiej sytuacji można zrezygnować z asekuracji i pomimo tego wspinać się bez zagrożenia życia na wysokość, z której upadki nie są wykluczone. Przeżycie jest szczególnie intensywne, ale i niosące ze sobą niebezpieczeństwo, ponieważ klify służące do wspinaczki sięgają wysokości 25 metrów lub nawet wyżej.

Dotknięcie pustki – książka autorstwa brytyjskiego alpinisty Joe Simpsona dokumentująca jego wyprawę w 1985 w masyw Cordillera Huayhuash, w Andach peruwiańskich, podczas której razem z partnerem Simonem Yatesem podjął próbę zdobycia szczytu Siula Grande.

Wspinaczka techniką sztucznych ułatwień, zwana też hakówką lub wspinaczką hakową – rodzaj wspinaczki, w którym jako stopnie czy chwyty wykorzystywane są osadzane przez wspinacza punkty asekuracyjne.

Elizabeth Ann Hawley – amerykańska dziennikarka i kronikarka wypraw w Himalaje. Urodzona w Chicago, mieszkała w Nepalu od 1960 aż do śmierci. Była korespondentem agencji prasowej Reuters; relacjonowała pierwszą udaną amerykańską wyprawę na Mount Everest w 1963. Była niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie nepalskich wspinaczek himalajskich. Stworzona przez nią baza danych na ten temat zawiera szczegółowe informacje o 9,5 tysiąca ekspedycji na 450 znaczących nepalskich szczytów oraz około 70 tysiącach uczestników tych wypraw, począwszy od 1905 roku. Była konsulem honorowym Nowej Zelandii w Nepalu.

Himalaista – człowiek uprawiający himalaizm, czyli wspinaczkę wysokogórską uprawianą w Himalajach lub w innych wysokich górach, w których wysokość szczytów przekracza 7000 m n.p.m. Są to m.in. Karakorum, Kunlun, Hindukusz, Pamir, Tienszan.

Himalaizm – wspinaczka wysokogórska uprawiana w Himalajach.

Tragedia na K2 w 1986 roku – nazwa ta odnosi się do okresu między 21 czerwca a 10 sierpnia 1986 roku, kiedy to trzynaścioro wspinaczy zginęło na K2 w wyniku wyjątkowo złych warunków pogodowych. Jest to najtragiczniejszy okres w historii wspinaczki na K2.

Tragedia na K2 w 2008 roku miała miejsce w dniach 1-2 sierpnia 2008 roku, kiedy to dziesięciu himalaistów z siedmiu krajów i jeden pakistański tragarz zginęło na K2, drugim co do wysokości szczycie świata i najwyższym szczycie Karakorum. Trzech innych wspinaczy odniosło poważne obrażenia. Był to najbardziej tragiczny pojedynczy wypadek w historii zdobywania tego szczytu. Najtragiczniejszym okresem w historii wspinaczki na K2 było lato 1986 roku, kiedy to w ciągu niespełna dwóch miesięcy zginęło trzynastu wspinaczy. Szczyt ten należy do najbardziej niebezpiecznych na świecie. Do 2008 roku odnotowano 284 wejścia na szczyt, w czasie których zmarło 66 osób, co oznacza śmiertelność rzędu 23%. Spośród ośmiotysięczników większą śmiertelność ma tylko Annapurna w Himalajach.

Klucz zjazdowy – technika zjazdu jedynie z użyciem liny, bez żadnego przyrządu zjazdowego. Tarcie konieczne do kontrolowania zjazdu jest uzyskiwane poprzez owinięcie liny wokół ciała wspinacza.

Kolosy – pierwsze polskie nagrody podróżnicze, przyznawane corocznie od marca 2000 roku, za dokonania w kategoriach:podróże alpinizm żeglarstwo eksploracja jaskiń wyczyn roku

Korona Ziemi – najwyższe szczyty poszczególnych kontynentów. A także w tym samym kontekście to:książka pod tym samym tytułem autorstwa Dicka Bassa, lista najwyższych szczytów na każdym z kontynentów podana w książce, podobna lista zaproponowana przez Reinholda Messnera.

Lawina – gwałtowna utrata stabilności i przemieszczanie się: spadanie, staczanie lub ześlizgiwanie się ze stoku górskiego mas śniegu, lodu, gruntu, materiału skalnego, bądź ich mieszaniny. Lawina jest najgwałtowniejszą postacią ruchów masowych i stanowi olbrzymie zagrożenie dla ludzi i ich otoczenia oraz infrastruktury. Występowanie lawin można jednak w pewnym stopniu przewidywać, a moment ich uruchomienia monitorować.

Ośmiotysięcznik – popularne wśród himalaistów, jak również miłośników gór i geografów, określenie szczytu, którego wierzchołek wznosi się na 8000 lub więcej metrów nad poziom morza. Ze względu na zastosowane kryterium minimalnej deniwelacji względnej wynoszące minimum 500 metrów przyjmuje się, że na Ziemi znajduje się czternaście głównych ośmiotysięczników – 10 w Himalajach i 4 w Karakorum. Wśród nich wyróżnia się pięć tak zwanych wysokich ośmiotysięczników, czyli Mount Everest, K2, Kanczendzonga, Lhotse i Makalu, mających ponad lub prawie 8500 metrów. Niezwykłe znaczenie 8000 metrów występuje tylko w układzie metrycznym miar. W anglosaskim układzie miar wysokości szczytów podaje się w stopach i wtedy pojawiają się dwudziesto- i dwudziestopięciotysięczniki.

Punkt asekuracyjny – element układu asekuracyjnego instalowany na stałe lub tymczasowo w ścianie, umożliwiający wspinaczowi zabezpieczanie się przed skutkami odpadnięcia podczas pokonywania drogi wspinaczkowej.

Realization to droga wspinaczkowa na obszarze wspinaczkowym Céüse we Francji, którą po raz pierwszy przeszedł w 2001 roku Chris Sharma. Jest to pierwsza na świecie droga o stopniu trudności 9+, który został potwierdzony przez innych wspinaczy. Wprawdzie droga Open Air na obszarze wspinaczkowym Schleierfall w Tyrolu, zdobyta po raz pierwszy w 1996 roku przez Alexandra Hubera, została również potwierdzona jako 9+ przez Adama Ondrę, który jako pierwszy powtórzył ją w 2011 roku. Zatem pierwsza droga o tym stopniu trudności została faktycznie pokonana pięć lat wcześniej.

Rozpieraczka – jedna z technik wspinaczkowych. We wspinaczce skalnej jest to sposób pokonywania formacji skalnych takich jak komin i szczelina, czyli takich, które mają dwie równoległe, lub zbiegające się pod ostrym kątem, pionowe ściany. Rozpieraczkę często wykorzystuje się w jaskiniach przy pokonywaniu kominów, studni i szczelin. Rozpieraczką można także trawersować wysokie szczeliny, meandry czy studnie.

Skialpinizm, ski-tour – rodzaj sportu narciarskiego; połączenie wspinaczki zimowej, wędrówki na nartach oraz zjazdu narciarskiego w terenie górskim, o znacznym stopniu nachylenia i dużych niebezpieczeństwach obiektywnych.

Stopnie zagrożenia lawinowego – pięciostopniowa skala służąca do oznaczenia prawdopodobieństwa zejścia lawiny w górach. Skala jest powszechnie stosowana w ratownictwie międzynarodowym – obowiązuje również w Polsce. Stopnie zagrożenia ogłasza się w komunikatach (raportach) lawinowych, publikowanych w lokalnych i ogólnopolskich środkach przekazu. Symbole graficzne decyzją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wprowadzono w roku 2011.

Szerpa – określenie w języku polskim oznaczające tragarza (pomocnika) wysokogórskiego dostarczającego ładunki w te miejsca, gdzie tradycyjny transport nie jest w stanie dotrzeć.

Sztuczna ściana – obiekt przystosowany do wymagań wspinaczki albo specjalnie w tym celu zbudowany na potrzeby wspinaczki sportowej.

Śnieżna Pantera – radzieckie wyróżnienie alpinistyczne nadawane za zdobycie pięciu siedmiotysięczników, które w przeszłości znajdowały się w granicach Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Wyróżnienie powstało w czasach istnienia ZSRR, jednak obecnie dalej jest uznawane przez kraje Wspólnoty Niepodległych Państw.

Tatrzański Cmentarz Symboliczny, dawniej też Symboliczny Cmentarz Ofiar Tatr – symboliczny cmentarz położony na zachodnich stokach Osterwy w Tatrach Wysokich. Znajduje się na południowy wschód od Popradzkiego Stawu u wylotu Doliny Złomisk do głównej gałęzi Doliny Mięguszowieckiej.

Topo v graficzny opis drogi wspinaczkowej w górach, względnie opis skały z naniesionym przebiegiem i wyceną dróg wspinaczkowych, lub też opis całego rejonu wspinaczkowego z wyszczególnionymi skałami i drogami wspinaczkowymi. Topo dróg o skomplikowanym przebiegu zawiera na ogół symbole oznaczające elementy rzeźby skalnej, którymi wiedzie droga, charakterystyczne formacje skalne ułatwiające rozpoznanie przebiegu drogi, stanowiska kończące poszczególne wyciągi, wyceny trudności technicznych tych wyciągów, a także możliwe drogi ewakuacji.

Tyrolka, kolejka tyrolska – szczególny przypadek trawersu linowego.

Urządzenie zaciskowe – urządzenie sportowe umożliwiające przemieszczanie się po pionowo przymocowanej linie. Stosowane w sportach typu wspinaczka, alpinizm podziemny oraz w pracach na wysokości.

Wspinaczka górska – wielowyciągowa wspinaczka uprawiana w terenie górskim wymagająca specjalistycznego sprzętu wspinaczkowego, jak też umiejętności niezbędnych do wspinania i korzystania ze sprzętu to cechy wyróżniające wspinaczkę górską. Do jej szczególnych przypadków należy taternictwo, często traktowany synonimicznie alpinizm, a także himalaizm.

Wspinaczka lodowa - sport ekstremalny uprawiany w warunkach zimowych na pionowych ścianach pokrytych lodem, lodospadach i różnych formacjach sopli.

Wspinaczka na szybkość – rodzaj wspinaczki, gdzie o wyniku decyduje szybkość pokonania drogi podczas zawodów wspinaczkowych. Jako konkurencja sportowa jest jedną z trzech części dyscypliny, wspinaczki sportowej, polegającą na równoczesnym wspinaniu się (wyścig w duelu) dwóch zawodników po równoległych drogach.

Wspinaczka skalna – jeden z rodzajów wspinaczki uprawiany w terenie skalnym bez śniegu i lodu.

Zapieraczka – jedna z technik wspinaczkowych. We wspinaczce skalnej jest to sposób pokonywania formacji skalnych typu komin i szczelina, czyli takich, które mają dwie równoległe, pionowe ściany. Zapieraczkę często wykorzystuje się także w jaskiniach przy pokonywaniu kominów, studni i szczelin..

Zimowa wyprawa na Mount Everest 1979/1980 – przełomowa wyprawa w dziejach światowego himalaizmu – w czasie tej wyprawy zdobyto po raz pierwszy ośmiotysięcznik w zimie, co otworzyło nowy front działań himalaistycznych – wyprawy zimowe w najwyższe góry świata.

Zjazd to technika, umiejętności przemieszczania się w dół urwistego terenu, ścian budynków itp. wysokich powierzchni z wykorzystaniem liny zamocowanej od góry. Tempo zjazdu ograniczane jest dzięki tarciu liny przechodzącej przez przyrząd zjazdowy wpięty do uprzęży wspinaczkowej. W rzadko obecnie używanej technice zjazdu w kluczu wykorzystywano tarcie liny o ciało wspinacza.