38 Zabytki w Lublinie

Stare Miasto – historycznie najstarsza część Lublina, a od 23 lutego 2006 także dzielnica administracyjna Lublina, obejmująca również tereny po wschodniej stronie al. Unii Lubelskiej.

Dzięki temu, że Lublin jest jednym z najstarszych miast Polski, zachowały się w nim pamiątki z różnych epok, począwszy od zarania polskiej państwowości, poprzez średniowiecze i renesans aż po barok i klasycyzm i czasy późniejsze. Swoje materialne ślady pozostawili tam zarówno zaborcy, jak i działacze niepodległościowi. Również XX wiek zostawił po sobie wiele obiektów. Pamiątki te uzupełniają zbiory muzeów, oferta kulturalna teatrów i kin.

Centrum Kultury w Lublinie – jedna z największych samorządowych instytucji kulturalno-edukacyjnych Lublina. Swoją siedzibę ma w późnobarokowym kompleksie poklasztornym ss. Wizytek, zlokalizowanym w centrum miasta, na ul. Peowiaków 12.

Chrystus Ukrzyżowany na palmowym drzewie – barokowa, drewniana, polichromowana rzeźba Ukrzyżowany na palmowym drzewie z około 1740 roku znajdująca się w zakrystii środkowej kościoła oo. dominikanów w Lublinie.

Cmentarze przy ul. Lipowej – znajdujący się przy ul. Lipowej w Lublinie najstarszy i najbardziej znany zespół cmentarzy we wschodniej Polsce, w skład którego wchodzą:cmentarz rzymskokatolicki, cmentarz ewangelicko-augsburski, cmentarz prawosławny oraz cmentarz wojskowo-komunalny z główną bramą wejściową od ul. Białej.

Collegium Iuridicum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II – budynek znajdujący się w Lublinie przy ul. Spokojnej 1 należący do Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL, pozyskany od Akademii Medycznej, pierwotnie siedziba tzw. „Szkoły Lubelskiej”.

Dom Słów – instytucja artystyczno–edukacyjna, utworzona 3 października 2014 roku w kamienicy przy ulicy Żmigród 1 w Lublinie. Wykształciła się z Izby Drukarstwa, która powstała w 2007 roku gdy pomieszczenia po dawnej Izbie Pamięci Drukarstwa Polskiego przejął Ośrodek "Brama Grodzka – Teatr NN".

Domek odźwiernego – neogotycki domek przy ul. Krakowskie Przedmieście 61 w Lublinie, zaprojektowany w 1888 roku przez Mariana Jarzyńskiego. Budynek wraz z bramą stanowi wejście do Parku Saskiego.

Grand Hotel Lublinianka – hotel w Lublinie przy Krakowskim Przedmieściu, ponad stuletni, eklektyczny budynek o bogatej, zdobionej wieloma detalami elewacji, starannie odnowiony i luksusowo wyposażony.

Jeszywas Chachmej Lublin, hebr. ישיבת חכמי לובלין – założona w Lublinie przez rabina Majera Jehudę Szapirę w 1930 roku była największą uczelnią talmudyczną na świecie.

Karczma „Budzyń” – budynek przy ul. Turystycznej w Lublinie, będący pozostałością po funkcjonującej tu niegdyś karczmie. Dzisiejsza budowla ma kształt uformowany w I połowie XIX wieku i jest oznaką przebiegającego tu wcześniej Traktu Litewskiego. Najstarsze zapisy o zabudowaniach w tym rejonie dotyczące karczmy „Budzyń", zwanej także „czerwoną karczmą", oraz młyna/papierni, zlokalizowanych po zachodniej stronie rzeki Bystrzycy, sięgają roku 1545.

Lubelska Trasa Podziemna – około 300-metrowa trasa turystyczna biegnąca pod zabudową Starego Miasta w Lublinie.

Piwnica pod Fortuną – pomieszczenie z zabytkowymi polichromiami w kamienicy Lubomelskich przy Rynku 8 w Lublinie. Do lutego 2018 roku zespołem piwnic pod kamienicą zarządzała Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna; od tego czasu miejscem opiekuje się Lubelska Trasa Podziemna Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Piwnica jest placówką całoroczną, czynną codziennie. Wstęp jest płatny.

Konzentrationslager Lublin, Vernichtungslager Lublin, Kriegsgefangenenlager Maydanek, KL Majdanek – niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i jeniecki w Lublinie, funkcjonujący w latach 1941-1944.

Plac Łokietka w Lublinie – centralne miejsce Lublina, łączące Stare Miasto z ulicami: Królewską, Krakowskim Przedmieściem i Lubartowską. Na jego obrzeżu stoi Brama Krakowska i Nowy Ratusz. Plac powstał w 1611 roku po zasypaniu fos i rozplantowaniu wałów obronnych. Na pozyskanym w ten sposób placu utworzyło się dogodne miejsce targowe, na którym handlowano głównie zbożem, stosując ówczesną miarę – korzec; plac nazywano wówczas Korce. Obecna nazwa, nawiązuje do 600-lecia nadania Lublinowi praw miejskich przez króla Władysława Łokietka w 1317 roku.

Mała Synagoga w Jeszywas Chachmej Lublin – mała bożnica znajdująca się w Lublinie w budynku Jeszywas Chachmej Lublin, przy ulicy Lubartowskiej 85.

Młyn Krauzego – pierwszy młyn w Lublinie, powstały w 1881 roku. Jego historia sięga roku 1532, kiedy Zygmunt Stary nadał przywilej na budowę królewskiej papierni. Młyn (papiernia) wybudowany został w pobliżu Traktu Litewskiego, nieopodal karczmy „Budzyń”. Właścicielem zakładu był Jan Fajfer. Na papierze lubelskim widniał herb Lewart, należący do rodu Firlejów. Firlejowie byli starostami lubelskimi w XVII wieku i dlatego ich herb umieszczane był na produkowanym papierze. Papiernia istniała do wojen kozackich, w ich wyniku została doszczętnie zniszczona. W XIX wieku budynki wykupili Adolf i Henryk Krauze, założyli tu pierwszy w Lublinie młyn mączny. Obecnie młyn należący do lubelskich zakładów Lubella został wystawiony do sprzedaży. Kilka lat temu uległ poważnemu pożarowi, został wtedy wymieniony dach oraz odmalowano ściany budynku.

Most Mariana Lutosławskiego – zabytkowy żelbetowy most na Bystrzycy noszący imię projektanta, Mariana Lutosławskiego, znajdujący się na przedłużeniu ul. Zamojskiej w Lublinie. Jest jednym z pierwszych żelbetowych mostów we wschodniej Polsce. Wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/956 z 31.12.1987.

Nowy cmentarz żydowski w Lublinie – kirkut znajdujący się w Lublinie, w przy ulicy Walecznych. Cmentarz zajmuje powierzchnię 8,6 ha, znajduje się na nim około 50 nagrobków.

Nowy Ratusz – ratusz w Lublinie wybudowany w latach 1827-1828 w stylu klasycystycznym na miejscu dawnego klasztoru karmelitów bosych. Współcześnie Ratusz nadal pełni funkcje administracyjne, będąc siedzibą Prezydenta Miasta Lublin oraz Rady Miasta Lublin.

Park Saski lub Ogród Saski w Lublinie – park miejski w Lublinie założony w 1837 roku według projektu inżyniera Feliksa Bieczyńskiego w stylu angielskim. Pod koniec XIX wieku wokół parku postawiono ozdobne ogrodzenie z bramą i domkiem odźwiernego. Ogrodzenie i bramę rozebrano po II wojnie światowej, pozostawiając jedynie wspomniany domek. Ich odbudowę rozpoczęto w roku 2007, a zakończono w 2008. Ogród ma około 12 ha powierzchni. Jest wpisany do rejestru zabytków.

Parafialny cmentarz grzebalny na Kalinowszczyźnie w Lublinie – cmentarz w lubelskiej dzielnicy Kalinowszczyzna, założony 9 stycznia 1868 roku.

Plac Litewski – plac w centrum Lublina o powierzchni ok. 35 tys. m2, powstały w latach 20. XIX wieku w celu urządzania parad wojskowych. Od jego pierwotnego przeznaczenia pochodzi dawna nazwa – plac Musztry. Plac Litewski jest centralnym miejscem w Lublinie, odbywają się tam ceremonie państwowe, happeningi i inne imprezy. W rejestrze zabytków nieruchomych plac Litewski nosi numer A/588 i został do niego wpisany 10 kwietnia 1972 roku.

Ratusz w Lublinie-Głusku – późnobarokowy budynek w Głusku, do 1866 mieście, od 1988 dzielnicy Lublina. Został wybudowany na przełomie XVII i XVIII wieku. Poddasze jest przystosowane do celów mieszkalnych. Ratusz zdobią charakterystyczne szczyty. Wejście frontowe jest zwieńczone łukiem, nad którym znajduje się drewniany, zadaszony balkon.

Stary cmentarz żydowski w Lublinie – kirkut będący najstarszym cmentarzem żydowskim znajdującym się w Lublinie i jednym z najstarszych cmentarzy żydowskich w Polsce, a znajdujące się tam macewy stanowią jedne z najcenniejszych zabytków Polski i Europy. Cmentarz zajmuje powierzchnię ok. 1 ha, znajduje się na nim ponad 60 macew, z których najstarsza pochodzi z 1541.

Synagoga Chewra Nosim w Lublinie – synagoga znajdująca się w Lublinie przy ulicy Lubartowskiej 10. W latach 1945–2006 była główną synagogą lubelskich Żydów.

Synagoga Maharszala w Lublinie, zwana Wielką – nieistniejąca obecnie, największa synagoga, która znajdowała się w Lublinie, na północnym zboczu wzgórza zamkowego, przy również nieistniejącej ulicy Jatecznej 3.

Synagoga na nowym cmentarzu żydowskim w Lublinie – synagoga znajdująca się w Lublinie, w budynku Izby Pamięci, na terenie nowego cmentarza żydowskiego przy ulicy Walecznych.

Synagoga w Jeszywas Chachmej Lublin – synagoga znajdująca się w Lublinie w budynku Jeszywas Chachmej Lublin, przy ulicy Lubartowskiej 85.

Szpital Żydowski w Lublinie – szpital przy ulicy Lubartowskiej 81 w Lublinie.

Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie – jako instytucja w obecnym kształcie został założony w roku 1921 jako Teatr Miejski, posiadający stałą dotację z kasy miejskiej oraz stały zespół. Wcześniej teatr miał charakter impersaryjny (prywatny): w budynku działały różne grupy teatralne wynajmujące lokal od prywatnej spółki na krótkie okresy lub pojedyncze wieczory. W tym trybie na lubelskiej scenie gościnnie występowała m.in.: Helena Modrzejewska. Po 1921 roku, za dyrekcji pierwszego stałego dyrektora, którym został Józef Grodnicki, w teatrze występowali także m.in.: Wojciech Brydziński, Stefan Jaracz, Kazimierz Kamiński, Wiktoria Kawecka, Lucyna Messal (Messalka), Bronisław Mierzejewski, Juliusz Osterwa, pianista Artur Rubinstein, Ludwik Solski i Irena Solska.

Teatr im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie został stworzony w 1954 roku. Wcześniej nosił nazwę Państwowy Teatr Lalki i Aktora. Na jego siedzibę przeznaczono podominikańskie budynki na lubelskim Starym Mieście. Na dwóch scenach aktorzy wystawiają sztuki dla dzieci. Od 1995 r nie wystawiane są tradycyjne spektakle kukiełkowe, tylko spektakle inscenizowane z użyciem klasycznych lalek.

Teatr Stary w Lublinie – teatr impresaryjny w Lublinie otwarty w 1822. Początkowo mieściły się w nim lubelska scena dramatyczna i operowa, a w XX wieku także kino.

Trakt Królewski w Lublinie – szlak komunikacyjny na Starym Mieście w Lublinie.

Trybunał Główny Koronny w Lublinie – najwyższy sąd apelacyjny Korony Królestwa Polskiego I Rzeczypospolitej dla spraw prawa ziemskiego, ówcześnie szlacheckiego, na Małopolskę.

Wieża ciśnień na placu Wolności – nieistniejąca obecnie neogotycka wieża ciśnień na placu Wolności w Lublinie, wybudowana w latach 1897-1899, zniszczona w 1944 i ostatecznie rozebrana w 1946 roku. Początkowo miała stanąć na placu między kościołem powizytkowskim i gimnazjum lubelskim. Plany zmieniono, wieża stanęła na placu Bernardyńskim. Obok Bramy Krakowskiej i Wieży Trynitarskiej była przed II wojną światową jedną z najwyższych budowli w mieście. Wieża zamykała perspektywę ulicy Namiestnikowskiej, noszącej od 1928 roku imię prezydenta Gabriela Narutowicza. Od Krakowskiego Przedmieścia w kierunku wieży biegła wąska ulica Pijarska.

Wieża ciśnień przy Alejach Racławickich – wieża ciśnień znajdująca się przy Al. Racławickich 42 w Lublinie, wybudowana przez amerykańską firmę budowlaną Ulen & Company w 1926 roku. Firma ta związana była również z budową wodociągów m.in. w Radomiu, Piotrkowie i Częstochowie.

Wieża Trynitarska w Lublinie – neogotycka wieża-dzwonnica jest najwyższym zabytkowym punktem wysokościowym Lublina. Z platformy widokowej, na wysokości 40 metrów roztacza się rozległa panorama miasta. Nazwa wieży pochodzi od zakonu oo. trynitarzy, którzy przebywali w pojezuickich zabudowaniach klasztornych, znajdujących się w pobliżu wieży. Obecnie w jej wnętrzu mieści się Muzeum Archidiecezjalne.