37 Historia Serbii

Diecezja Panonii – w Cesarstwie Rzymskim jednostka administracyjna ze stolicą w Sirmium, część prefektury Italii, a następnie prefektury Ilirii, po 379 ponownie podporządkowana Italii, jako diecezja Ilirii. Dzieliła się na prowincje.

Hajduk Veljko Petrović – serbski Hajduk, prowadził pierwszy serbski bunt przeciwko Imperium Osmańskiemu.

Iustiniana Prima – starożytny rzymski ośrodek oraz stolica historycznej diecezji Dioecesis Daciae.

Jugoslawizm – ruch kulturalno-polityczny istniejący od XIX w., mający na celu zjednoczenie Słowian południowych.

Katastrofa lotu Jat Yugoslav JU 367 wydarzyła się 26 stycznia 1972 roku nad Srbską Kamenicą w Czechosłowacji. Lecący ze Sztokholmu do Belgradu samolot McDonnell Douglas DC-9 linii Jugoslovenski Aerotransport, rozbił się po tym, jak przypuszczalnie na jego pokładzie wybuchła bomba, gdy przelatywał nad Hinterhermsdorf w NRD. Po wybuchu samolot wpadł w korkociąg i rozbił się na terenie Czechosłowacji. Zginęło 27 osób. Katastrofę przeżyła jedna ze stewardes - Vesna Vulović.

Kosowo, Republika Kosowa, – terytorium sporne w południowej Europie ze stolicą w Prisztinie i państwo częściowo uznawane na arenie międzynarodowej, które ogłosiło swoją niepodległość 17 lutego 2008 roku.

Królewskie Wojska Jugosłowiańskie w Ojczyźnie – partyzanckie oddziały działające na obszarze okupowanej Jugosławii w latach 1942–1945. Popularna nazwa „czetnicy” pochodzi od serbskiego słowa „czeta”, oznaczające oddział.

Kryzys bośniacki − kryzys międzynarodowy wywołany w 1908 roku austro-węgierską aneksją okupowanego od 1878 roku sąsiedniego terytorium Bośni-Hercegowiny, formalnie części Imperium Osmańskiego. Kryzys i napięcie w stosunkach międzynarodowych wynikły z aspiracji sąsiedniego Królestwa Serbii do włączenia tego serbskojęzycznego terytorium do własnego państwa. Ostatecznie naciski mocarstw europejskich na Turcję i Serbię spowodowały uznanie przez oba państwa aneksji w 1909 roku.

Księstwo Serbskie – kraj powstały na Bałkanach w XIX wieku, w wyniku pierwszego powstania serbskiego i drugiego powstania serbskiego między 1804 a 1815 rokiem.

Lepenski Vir – wielopoziomowe stanowisko archeologiczne, znajdujące się nad Dunajem w Serbii, w rejonie Żelaznej Bramy.

Ludobójstwo Serbów w Niepodległym Państwie Chorwackim – ludobójstwo etnicznej ludności serbskiej dokonane przez reżim ustaszy w Niepodległym Państwie Chorwackim w latach 1941–1945, podczas II wojny światowej.

Wukaszyn Mrnjawczewić był serbskim władcą w średniowiecznej centralnej i północno-zachodniej Macedonii, który rządził od 1365 do 1371 r.

Dynastia Nemaniczów – serbska dynastia panująca w Serbii i jej terytoriach zależnych od ok. 1166 do 1371.

Starina Novak, Baba Novac serb. Старинa Новак, rum. Baba Novac, bułg. Баба Новак, Дебел Новак – serbski lub rumuński hajduk walczący przeciwko Imperium Osmańskiemu. Bohater narodowy Serbii i Rumunii.

Elena Maria Catargiu-Obrenović, znana w Serbii jako Marija Obrenović – mołdawsko-rumuńska szlachcianka.

Panserbizm – XIX-wieczny ruch polityczny, stawiający sobie na celu jedność wszystkich Serbów rozprzestrzenionych na terenach całego półwyspu bałkańskiego.

Powstanie chłopskie w Serbii 1883.

Republika Užicka – krótkotrwale istniejące państwo w zachodniej części okupowanej przez Niemcy Serbii istniejące od sierpnia do grudnia 1941 roku, utworzone przez partyzantów.

Rozpad Jugosławii – proces zapoczątkowany w 1980 roku śmiercią przywódcy Jugosławii Josipa Broza Tity, w wyniku którego stopniowo od 1991 roku doszło do rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i w konsekwencji do jednego z najbardziej krwawych i kosztownych konfliktów zbrojnych na świecie od czasu zakończenia II wojny światowej.

Sandżak Smedereva, zwany też Paszałyk belgradzki – osmańska jednostka administracyjna (sandżak), która istniała od XV wieku do połowy wieku XIX na ziemiach serbskich.

Sastavci jest eksklawą Bośni i Hercegowiny położoną na terenie Serbii, położoną nieopodal miasta Priboj. Administracyjnie należy do bośniackiej gminy Rudo. Jej powierzchnia wynosi 395,84 ha.

Schiavonia – we wczesnym średniowieczu prowincja Republiki Weneckiej leżąca na obszarze byłych prowincji rzymskich: Dalmacji, zachodniej Panonii, południowej części Noricum oraz Galii Przedalpejskiej, które na początku VII wieku zajęte zostały przez plemiona Chorwatów i Serbów.

Serbia Nedicia – nazwa dla Serbii pod niemiecką okupacją podczas II wojny światowej. Krajowi przewodził kolaboracyjny rząd Milana Nedicia, pod niemieckim nadzorem wojskowym – oficjalna nazwa to Rząd Ocalenia Narodowego – który funkcjonował w latach 1941-1944. Geograficznie Serbia Nedicia pokrywała się mniej więcej z dzisiejszą Serbią Centralną, północną częścią Kosowa i z autonomicznym regionem Banat, który był rządzony przez mniejszość niemiecką.

Serbska Straż Ochotnicza – ochotniczy oddział paramilitarny założony przez Željko Ražnatovicia w 1990 roku. Siły straży były powszechnie znane jako Tygrysy Arkana.

Singidunum – osada celtycka, a następnie warownia i municypium starożytnego Rzymu, zlokalizowane na prawym brzegu Dunaju. Współcześnie w granicach miasta Belgrad, stolicy Serbii.

Skordyskowie – mieszane tracko-celtyckie plemię zajmujące w starożytności tereny obecnej Serbii, u zbiegu rzek Sawy, Drawy i Dunaju. Ich główne siedziby to Singidunum i Taurunum. Przeprowadzali łupieżcze najazdy na Grecję, przeciwstawili się najazdowi Cymbrów i Teutonów, wielokrotnie walczyli też z rzymskimi namiestnikami Macedonii, aż zostali podbici przez Tyberiusza za czasów Augusta w 15 p.n.e.

Socjalistyczna Republika Serbii – jedna z sześciu republik wchodzących w skład Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii; stolica mieściła się w Belgradzie; na jej terytorium znajdowały się 2 autonomiczne prowincje: Socjalistyczna Prowincja Autonomiczna Kosowo i Socjalistyczna Prowincja Wojwodina.

Stosunki Serbii z Unią Europejską – Serbia oficjalnie przystąpiła do unijnego procesu stabilizacji i stowarzyszenia Bałkanów Zachodnich 23 grudnia 2009 roku, kiedy to serbski prezydent Boris Tadić złożył w Sztokholmie oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej. Integracja tego kraju z UE zacieśniła się, kiedy do władzy doszedł po wyborach prezydenckich w 2004 roku proeuropejski prezydent Tadić. Największymi przeszkodami w przystąpieniu Serbii do UE są: sprawa niepodległości Kosowa oraz rozliczenie przed Trybunałem w Hadze osób odpowiedzialnych za zbrodnie wojenne popełnione w czasie wojny w byłej Jugosławii. 17 grudnia 2013 komisarz ds. Rozszerzenia Štefan Füle podał, że negocjacje członkowskie z Serbią rozpoczną się 21 stycznia 2014.

Szajkasze – formacja sił rzecznych na Dunaju. Powstała jako część flotylli węgierskiej, następnie austriackiej. Posiadała swój odrębny status.

Traktat belgradzki - traktat pokojowy zawarty 18 września 1739 roku w Belgradzie, kończący VII wojnę austriacko-turecką, toczoną się w latach 1735 - 1739. Traktat przywrócił Imperium Osmańskiemu część terytoriów utraconych na rzecz Austrii postanowieniami traktatu w Požarevacu (1718). Równolegle prowadzona wojna rosyjsko-turecka została zakończona 29 września 1739 traktatem w Niszu.

Traktat berliński – końcowy akt kongresu berlińskiego, na którym Wielka Brytania, Francja, Austro-Węgry, Cesarstwo Niemieckie, Włochy, Imperium Rosyjskie oraz Imperium Osmańskie rządzone przez Abdula Hamida II dokonały rewizji traktatu z San Stefano, podpisanego 3 marca tego samego roku.

Traktat w Požarevacu – traktat pokojowy pomiędzy monarchią Habsburgów i Republiką Wenecką a Imperium Osmańskim podpisany 21 lipca 1718 w Požarevacu. Pokój został zawarty przy mediacji Wielkiej Brytanii i Niderlandów, kończył działania wojenne wojny austriacko-tureckiej 1715-1718 i wojny wenecko-tureckiej 1714-1718.

Wojna serbsko-bułgarska – konflikt zbrojny między Serbią a Bułgarią w 1885 roku, spowodowany agresją Serbii na Bułgarię, trwający 14 dni i zakończony klęską Serbii. Król Serbii Milan I Obrenowić, wspierany finansowo przez Austro-Węgry i zachęcany do inwazji na południe zaatakował Bułgarię 14 listopada 1885 roku. Początkowo armia serbska odnosiła sukcesy i podeszła pod Sofię. Wojska bułgarskie przebywały wtedy w Rumelii. Mimo dużej przewagi, wojska serbskie zostały rozbite w bitwie pod wsią Sliwnica i Bułgarzy przeszli do kontrofensywy na Pirot i Nisz. Interwencja Austro-Węgier uratowała Serbię od niechybnej klęski. 3 marca 1886 roku podpisano układ pokojowy serbsko-bułgarski przywracający stan sprzed wojny. W rezultacie zwycięskiej wojny Bułgaria zajęła mocną pozycję wobec Imperium Osmańskiego i mocarstw, co wkrótce doprowadziło do nieformalnego zjednoczenia z Rumelią i w 20 lat później w 1908 roku do powstania Carstwa Bułgarii.

Wojna w Chorwacji – tocząca się w latach 1991–1995 wojna domowa pomiędzy armią chorwacką i Armią Republiki Serbskiej Krajiny, która była wspierana przez Jugosłowiańską Armię Ludową (JNA). Do walk pomiędzy armią jugosłowiańską a jednostkami chorwackimi doszło również na południu kraju – od października 1991 do maja 1992 trwała blokada i ostrzał Dubrownika przez JNA. Określana bywa także jako agresja Serbii i Czarnogóry na Chorwację.

Wschodnia Slawonia, Baranja i Zachodni Srem – istniejąca w latach 1995–1998 autonomiczna republika serbska w Chorwacji.

Zamieszki w Kosowie w 2004 roku – zamieszki na tle etnicznym, do których doszło w Kosowie w dniach 17–19 marca 2004, najkrwawszy incydent w regionie od czasu zakończenia wojny domowej z lat 90. Ich bezpośrednią przyczyną było rozprzestrzenienie się ostatecznie niepotwierdzonej pogłoski o utopieniu przez Serbów dwóch albańskich chłopców, co rozpoczęło falę ataków Albańczyków na miejsca zamieszkania mniejszości serbskiej w Kosowie. Zamieszki wpisują się równocześnie w szerszy kontekst wieloletniego sporu między obydwiema społecznościami o status polityczny Kosowa.

Jugosłowiański Narodowy Ruch „Zbor” – jugosłowiańskie ugrupowanie polityczne o charakterze nacjonalistycznym i faszystowskim działające od 1935, jego członków nazywano potocznie Ljotićevci