35 Sprzęt wspinaczkowy

Sprzęt wspinaczkowy – zestaw urządzeń technicznych stosowanych w trakcie uprawiania wszelkich rodzajów wspinaczki.Lina wspinaczkowa – powszechnie rozpoznawany symbol wspinaczki i rzeczywiście najważniejszy składnik systemu asekuracyjnego. Uprząż wspinaczkowa – którą wspinacz zakłada na siebie i następnie przywiązuje do niej linę. Uprzęże dzielą się na wygodniejsze, ale mniej bezpieczne (biodrowe), oraz uprzęże pełne składające się z pasa biodrowego i piersiowego. Kask wspinaczkowy – zabezpieczający głowę wspinacza przed spadającymi kamieniami lub przed uderzeniem w skałę. Przyrządy do zakładania punktów asekuracyjnych – składają się na nie: Haki – które wbija się w szczeliny w ścianie. Obecnie nie są one popularne ze względu na dużą masę, konieczność wbijania ich młotkiem i szkody jakie powodują w skale. Spity – stałe elementy asekuracyjne montowane do otworów wierconych w skale, działają podobnie jak kołek rozporowy. Spity bardzo rzadko osadzane są podczas przechodzenia drogi i zdarza się to wyłącznie w rejonach górskich, w rejonach skałkowych spity osadzane są ze zjazdu. Ringi – stałe elementy asekuracyjne wklejane w otwory wiercone w skale. Ringi osadzane są w otworach o większej głębokości niż spity, przez co są trwalsze i wytrzymalsze. Ringi zawsze osadzane są ze zjazdu, wyjątek stanowią piaskowcowe rejony wspinaczkowe Polski, Czech i Niemiec. Kostki – specjalne kształtki z aluminium, które wkłada się do szczeliny i następnie zaciera silnym szarpnięciem. Kostki mechaniczne, tak zwane mechaniki, w tym friendy – mechaniczne odpowiedniki kostek zawierające ruchome, mimośrodowe krzywki, rozpierające się w szczelinie skalnej z siłą wstępną pochodzącą od sprężyny i wzrastającą proporcjonalnie do przyłożonego obciążenia. Jebadełko – urządzenie służące głównie do wyjmowania kostek ze szczelin, rzadziej zwane ekstraktorem lub kluczem do kostek. Knoty – krótkie pętle z liny asekuracyjnej z grubym węzłem na końcu, działające podobnie do kostek, a przy tym bardziej odpowiednie do miękkiej lub kruchej skały. Pętle – pętle z liny lub taśmy, które zakłada się przez oczka lub duże bloki naturalnie występujące w ścianie. Pętle mogą również służyć do budowania stanowisk lub przedłużania przelotów. Karabinki – owalne „kółka” z duraluminium lub tytanu zaopatrzone w specjalny uchylny zamek. Stosuje się je do łączenia kostek, haków, friendów i pętli z liną asekuracyjną. Ekspresy – dwa karabinki połączone krótką, usztywnioną pętlą z taśmy; ułatwiają i przyspieszają montowanie punktów asekuracyjnych. Przyrząd zjazdowy – urządzenie służące do zjeżdżania na linie. Przyrządów jest obecnie dużo różnych rodzajów. Są to zazwyczaj specjalne kształtki aluminiowe, przez które przeplata się w określony sposób linę, dzięki czemu można ją blokować i kontrolować szybkość zjazdu. Przyrząd asekuracyjny – zwykle aluminiowa płytka z otworami, przez którą przeplata się linę i można ją potem „popuszczać” lub blokować w momencie upadku partnera. Niektóre przyrządy zjazdowe mogą także pełnić rolę przyrządów asekuracyjnych. Buty wspinaczkowe – obecnie do wspinaczki letniej stosuje się lekkie i obcisłe buty ze stosunkowo miękką, gumową podeszwą, umożliwiającą „czucie” skały. Guma, z której wykonane są podeszwy butów wspinaczkowych, charakteryzuje się bardzo dużym współczynnikiem tarcia.

Alpensztok – pierwotnie leszczynowa żerdź długości od 1,5 do nawet ponad 2,5 metra, używana przez turystów wędrujących po górach – tak po Alpach, jak i np. na ziemiach polskich, np. po Tatrach. Na jednym końcu kija znajduje się zazwyczaj ostry metalowy grot, po przeciwnej stronie kij przystosowany jest do wygodnego i pewnego uchwytu, nawet poprzez rękawicę. Niegdyś koniec ten często po prostu owijano np. rzemieniem; dodatkowo zaopatrywano go w pętlę przeznaczoną na nadgarstek, zapobiegającą zgubieniu alpensztoka. Alpensztok jako sprzęt wspomagający alpinistów jest – tak jak ciupaga – poprzednikiem współcześnie używanych czekanów. Jako sprzęt turystyczny nadal bywa wykorzystywany, zazwyczaj jednak współczesne alpensztoki wykonuje się z lżejszych od drewna lub bambusa materiałów, są też na ogół nieco krótsze lub mają regulowaną długość.

ATC Guide - stosowany we wspinaczce przyrząd asekuracyjno-zjazdowy produkowany przez amerykańską firmę Black Diamond. Łączy w sobie cechy kubka i płytki przewodnickiej.

Buty wspinaczkowe – specjalny rodzaj butów stosowany we wspinaczce skalnej/sportowej.

Crashpad – specjalny przyrząd przypominający materac, który służy do asekuracji w czasie wspinaczki boulderingowej. Pozwala na bezpieczne lądowanie po odpadnięciu od skały z niewielkiej wysokości. Crashpady są z reguły składane i wyposażone w taśmy na ramię - co pozwala w łatwy sposób je transportować.

Czekan – sprzęt używany w alpinizmie, wspinaczce lodowej, drytoolingu oraz zimowej turystyce górskiej. Ma postać laski zakończonej głowicą.

Daisy – wielooczkowa pętla nylonowa lub z dyneemy używana we wspinaczce.

Ekspres – dwa karabinki połączone krótką, usztywnioną pętlą z taśmy. Ekspresy są stosowane do mocowania liny do punktów asekuracyjnych. Użycie ekspresu zamiast pojedynczego karabinka zmniejsza tzw. przesztywnienie przelotów, czyli niekorzystnie skierowane siły utrudniające asekurację oraz tarcie utrudniające wspinaczkę. Dzięki zastosowaniu ekspresów lina w układzie asekuracyjnym porusza się swobodniej i z mniejszymi oporami.

Friend – krzywkowy przyrząd służący do zakładania punktów asekuracyjnych w szczelinach o różnej szerokości – w zakresie od 1 do 30 cm. W przeciwieństwie do haków ich zakładanie i zdejmowanie nie niszczy skały, co jest obecnie jednym z priorytetów we wspinaczce.

Gri-gri – automatyczny, samoblokujący przyrząd asekuracyjno-zjazdowy stosowany we wspinaczce, produkowany przez firmę Petzl. W momencie odpadnięcia krzywka dociska linę blokując ją. Przyrząd ten wyposażony jest w dźwignię, która umożliwia jego odblokowanie, bądź kontrolowanie zjazdu.

Hak – metalowy klin, który po wbiciu w szczelinę skalną, może być używany jako punkt asekuracyjny dla wspinacza lub w speleologii.

Jebadełko – urządzenie służące głównie do wyjmowania kostek i innych metalowych elementów sprzętu wspinaczkowego ze szczelin i innych formacji skalnych, w których zostały umieszczone celem założenia asekuracji. Używane bywa również do przewlekania repów i pętli przez małe ucha skalne. Zazwyczaj niesione jest przez drugiego wspinacza w zespole, gdyż to do niego należy demontaż przelotów osadzonych przez prowadzącego.

Karabinek – podłużny, zbliżony rozmiarem do dłoni, metalowy pierścień z otwieranym zamkiem na jednym boku, służący do szybkiego i skutecznego połączenia elementów. Jeden z podstawowych składników sprzętu wspinaczkowego i speleologicznego, najczęściej fragment układu asekuracyjnego. Karabinek z technicznego punktu widzenia jest łącznikiem.

Kask wspinaczkowy (alpinistyczny) – jest to wyspecjalizowany rodzaj kasku przeznaczony do ochrony głowy przed urazami, które mogą nastąpić podczas uprawiania wspinaczki.

Kostka – element sprzętu wspinaczkowego, używany do tworzenia punktów asekuracyjnych demontowanych po zakończeniu wspinaczki. Osadzenie kostki jest możliwe dzięki odpowiedniemu układowi rzeźby skalnej, poprzez klinowanie w rysach, szczelinach lub dziurkach.

Kubek – przyrząd służący do asekuracji podczas wspinaczki.

Latarka czołowa jest latarką mocowaną bezpośrednio na czole lub kasku za pomocą specjalnych pasków.

Lina – we wspinaczce pełni różnorodne, ważne funkcje techniczne, a także jest symbolem więzi łączącej partnerów w zespole wspinaczkowym „na dobre i na złe”.

Lonża - sprzęt stosowany do autoasekuracji na drogach wspinaczkowych typu via ferrata.

Hydroksowęglan magnezu (zasadowy węglan magnezu), Mg5(OH)2(CO3)4 – nieorganiczny związek chemiczny, hydroksosól węglanu magnezu i wodorotlenku magnezu.

Maillon, maillon rapide lub łącznik – metalowy pierścień podobny do karabinka. W odróżnieniu od zamka w karabinkach, który otwiera się na zawiasie i jest zamykany sprężyną, maillon ma gwintowany zamek. Dzięki temu jest wytrzymalszy, lecz trudniejszy w użyciu. Podobnie jak karabinki, maillony występują w różnych kształtach i grubościach. Są bardziej wszechstronne od karabinków, gdyż ich rozmaite kształty i brak otwierającego się zamka pozwala na obciążanie ich w wielu kierunkach. Zamek posiada zacieśniający się gwint, pozwalający na zamknięcie na stałe przy użyciu klucza. Maillony wykonane są ze stali i są znacznie tańsze niż karabinki o podobnej wytrzymałości wykonane z aluminium.

Ósemka - urządzenie do asekuracji w czasie wspinaczki o kształcie ósemki - dwa metalowe pierścienie. Przeznaczone do kontrolowanego zjazdu na linie przy współpracy z karabinkiem. Istnieją zarówno ósemki o klasycznym kształcie jak i bardziej kanciastym. Aktualnie nie zaleca się stosowania ósemki jako głównego przyrządu asekuracyjnego z uwagi na jej tendencje do skręcania liny.

Petzl – francuskie przedsiębiorstwo zlokalizowane w Crolles, produkujące sprzęt wspinaczkowy, speleologiczny, turystyczny oraz sprzęt specjalistyczny stosowany w pracach na wysokości. Zostało założone w 1973 roku przez Fernanda Petzla. W Polsce znane jako producent m.in. lin, karabinków, czołówek, uprzęży, płaniet czy Reverso.

Płytka przewodnicka - przyrząd asekuracyjno-zjazdowy używany we wspinaczce. Jest to metalowa płytka z dwoma równoległymi, podłużnymi otworami na środku, oraz co najmniej jednym okrągłym na którymś z jej końców.

Płytka Stichta – przyrząd do asekuracji, element wyposażenia wspinaczkowego. Jest to płaska okrągła płytka z dwoma podłużnymi otworami, wyposażona w wytrzymałą sprężynę, która zapobiega klinowaniu się liny w przyrządzie. Posiada także wpinany w karabinek sznurek, zapobiegający zbyt dalekiemu odsunięciu się przyrządu od asekurującego.

Raki – metalowe kolce mocowane do butów. Umożliwiają turystom górskim i wspinaczom poruszanie się po lodzie i śniegu. Zazwyczaj spotyka się modele z 14 i 12 zębami, rzadziej z 10 zębami skierowanymi tylko w dół, bez zębów atakujących.

Repsznur – inaczej rep, linka pomocnicza, sznurek używany we wspinaczce do rozmaitych celów pomocniczych. Typowe zastosowania repsznurów, podobnie jak w przypadku pętli z taśmy, obejmują przede wszystkim:przewlekanie pętli przez ucha skalne w celu tworzenia punktów asekuracyjnych wykonywanie linek do niektórych odmian kostek asekuracyjnych wiązanie węzłów zaciskowych na linie asekuracyjnej łączenie punktów stanowiskowych w celu utworzenia stanowiska przywiązywanie oraz wciąganie lub opuszczanie bagażu

Reverso to lekki przyrząd asekuracyjno-zjazdowy, opatentowany przez firmę Petzl.

Ring – rodzaj stałego punktu asekuracyjnego, umieszczanego w wywierconym w skale otworze i utwierdzanego w nim za pośrednictwem kleju lub miękkiego wypełniacza z aluminium lub ołowiu. Ringi wykonuje się przeważnie z prętów stalowych, najlepiej ze stali nierdzewnej, uformowanych w ten sposób, że jeden koniec tworzy prosty trzpień wklejany w otwór w skale, drugi zaś jest wygięty w postaci zamkniętego oczka, które służy do wpinania karabinków, ekspresów bądź bezpośrednio liny. Owo oczko może być zaspawane dla zwiększenia wytrzymałości, choć sam spaw z powodu miejscowego przegrzania i nawęglenia może być najsłabszym punktem.

Spit (wspinaczka) – nazywany również nitem, rodzaj kotwy do osadzania w skale stałych punktów asekuracyjnych lub zjazdowych. Spit składa się z:umieszczanej w skalnym otworze rurki, wbijanego w tę rurkę klinowatego trzpienia, powodującego rozpieranie się rurki w otworze wkręcanej do środka rurki śruby z plakietką, przez którą przekłada się karabinek.

Śruba lodowa – tuleja metalowa z zewnętrznym gwintem umożliwiającym osadzenie w lodzie. Śruby lodowe są stosowane jako punkty asekuracyjne oraz do wspinania się techniką hakową. Przy ich pomocy poręczuje się też drogi zejścia. Śruby osadza się przez wkręcanie. Zazwyczaj posiadają plakietkę ułatwiającą wpięcie karabinka. Nowoczesne śruby posiadają korbkę służącą do wkręcenia i wykręcenia. W nurkowaniu pod lodem wykorzystywane przy przeręblu do mocowania lin asekuracyjnych oraz jako awaryjne wyposażenie indywidualne nurka przebywającego pod lodem.

Taśma - we wspinaczce, odpowiednik liny lub repsznura o płaskim przekroju poprzecznym, wykonany z tkaniny zawierającej włókna poliamidowe, z dyneemy, lub mieszane, stosowany do wykonywania rozmaitych elementów układu asekuracyjnego, takich jak:pętle z taśmy, zszywane lub wiązane węzłem taśmowym równoległym, służące do wykonania autoasekuracji, stanowisk, lub przekładane przez bloki i ucha skalne w celu założenia punktu asekuracyjnego elementy składowe uprzęży, w tym pasa biodrowego, pasów udowych i łączników uprzęży ekspresy - złożony na trzy części i zszyty odcinek taśmy tworzy sztywną pętlę łączącą karabinki tworzące ekspres tasiemki umożliwiające wpięcie karabinków lub ekspresów do friendów i heksów

Tibloc – niewielki i lekki przyrząd zaciskowy używany m.in. w sytuacjach awaryjnych do podchodzenia na linie. Stosowany jest między innymi do wychodzenia z szczelin lodowcowych zamiast prusika. Przyrząd został skonstruowany i opatentowany przez firmę Petzl.

Tricam - rodzaj kostki wspinaczkowej produkowanej m.in. przez włoską firmę CAMP.

Uprząż wspinaczkowa – sprzęt wspinaczkowy używany do asekuracji.