35 Fenicja

Fenicja – starożytna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, obejmująca tereny dzisiejszego Libanu, zachodniej Syrii i północnego Izraela.

Abdera (Abra) – starożytne miasto, kolonia fenicka, znajdująca się na południowym wybrzeżu Półwyspu Iberyjskiego. Abdera słynęła w czasach rzymskich z połowu tuńczyka.

Acholla – starożytne miasto portowe na terytorium dzisiejszej Tunezji, jedna z młodszych kolonii fenickich w basenie śródziemnomorskim.

Adonis – postać mitologii greckiej, w starożytności podmiot czci boskiej i kultu religijnego, piękny młodzieniec, ulubieniec Afrodyty. Według Hezjoda był synem Fojniksa i Alfesibei. W późniejszych źródłach często pojawiała się informacja, że był synem Myrry z jej kazirodczego związku z Kinyrasem, bądź Tejasem.

Adżim – miasto portowe w południowo-zachodniej części wyspy Dżerba, na zatoce Mała Syrta, u północnych wybrzeży Tunezji. Od kontynentu afrykańskiego, czyli tunezyjskiego lądu oddziela je Kanał Adżim. Po drugiej stronie kanału znajduje się miejscowość Al-Dżurf.

Akka – miasto położone w Dystrykcie Północnym w Izraelu.

Alfabet fenicki – najstarszy zachowany linearny alfabet świata, modyfikacja istniejącego wcześniej alfabetu protokananejskiego. Powstał około XIII wieku p.n.e., najprawdopodobniej dla potrzeb rozwijającego się handlu.

Annaba – miasto w północno-wschodniej Algierii, nad Morzem Śródziemnym.

Arwad – miasto znajdujące się na wyspie nad Morzem Śródziemnym w Syrii, około 3 km od Tartus. Obecnie jest to małe rybackie miasteczko, lecz początki istnienia miasta sięgają starożytności. Było ono jednym z macierzystych osiedli i portów fenickich. Wspominają je listy z Tell el-Amarna.

Astarte albo Asztarte – imię fenickiej i kananejskiej bogini miłości, płodności i wojny, tożsamej z babilońsko-asyryjską boginią Isztar i sumeryjską Inanną. Grecy utożsamiali Astarte z Afrodytą.

Baal – semickie bóstwo, którego ośrodkiem kultu było miasto Ugarit.

Baal-Hammon Baal-Hammon – fenicko-punickie bóstwo nieba i wegetacji, naczelny bóg Kartaginy. Przez uczonych utożsamiany z północno semickim Elem lub Dagonem. Przedstawiany był jako brodaty starszy człowiek z kręconymi baranimi rogami. Uważany za małżonka bogini Tanit. Po raz pierwszy wzmiankowany jest w inskrypcji znalezionej w hetycko-aramejskim Sam'al Jego kult rozszerzył się także na Maltę i Sycylię. W Afryce północnej i na Sycylii prawdopodobnie częścią jego kultu było składanie ofiar z dzieci . W samej Kartaginie bóg był łączony z baranem i czczony jako Ba'al Qarnaim i czczonym w otwartym sanktuarium w miejscu Jebel Bu Kornin na kartagińskiej plaży. Baal Hammon był prawdopodobnie identyfikowany z Baalem Melkartem. Identyfikowany był przez Greków w Kronosem, a przez Rzymian z Saturnem.

Bejrut – stolica i największe miasto Libanu, leżące w środkowej części kraju. Liczy 2 mln 60 tys. mieszkańców (2012), większość pochodzenia arabskiego. Dawniej miasto było nazywane: Birutu, Berytos. Znajduje się tu wiele zabytków i dobytku historycznego kraju.

Byblos – miasto w środkowym Libanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego, centrum administracyjne dystryktu Kada Dżubajl.

Cagliari [czyt. 'kaljari] – miasto i gmina we Włoszech, stolica autonomicznego regionu Sardynia i miasta metropolitalnego Cagliari. Miasto Cagliari znajduje się na południowym wybrzeżu Sardynii, nad zatoką o tej samej nazwie i na równinie Campidano. Według danych na rok 2008 gminę zamieszkiwało 157 780 osób, 1846 os./km².

Inskrypcja z Paraíby (Parahyby) – rzekoma inskrypcja odkryta pod koniec XIX wieku na kamieniu w brazylijskim stanie Paraíba, mająca potwierdzać podróże Fenicjan do Ameryki Południowej.

Karkawan – starożytne miasto fenickie położone na przylądku Ras at-Tib, najstarsze ruiny podchodzą z VI wieku p.n.e. Miasto przeżywało rozkwit w IV i II wieku p.n.e. Z tego okresu pochodzą pozostałości murów obronnych oraz starannie zaplanowanego układu urbanistycznego z przecinającymi się prostopadle ulicami. Zachowane fragmenty mozaik owych posadzek, stiukowego pokrycia ścian oraz urządzeń sanitarnych wskazują na zamożność mieszkańców. Rozwój miasta został przerwany w wyniku wyprawy wojennej władcy Syrakuz Agatoklesa. Miasto zostało opuszczone przez mieszkańców w czasie I wojny punickiej.

Kolonia fenicka – rodzaj kolonii, zakładany przez kolonistów fenickich. Kolonie fenickie, podobnie do greckich, miały zwykle charakter miejski i krótko utrzymywały kontakt z macierzystymi miastami.

Larnaka – miasto w Republice Cypryjskiej, na południowo-wschodnim wybrzeżu wyspy. Stanowi ośrodek administracyjny dystryktu Larnaka. W 2011 roku liczyło 51 468 mieszkańców. W jego pobliżu jest ulokowany główny port lotniczy Cypru. W starożytności nazywało się Kition. Trzecie co do wielkości miasto kraju.

Leptis Magna (łac.) – obecnie jedne z najlepiej na świecie zachowanych ruin starożytnego miasta rzymskiego, u libijskich wybrzeży Morza Śródziemnego (Trypolitania). Znajduje się tuż przy dwustutysięcznym mieście Al Chums.

Leptis Parva – starożytne miasto, jedna z młodszych kolonii fenickich. Później jedno z ważniejszych miast Afryki Prokonsularnej. Znajdowało się ono nad zatoką Chalidż al-Hammamat, nad Morzem Śródziemnym. W niewielkiej odległości od Leptis Parva znajdowała się inna kolonia fenicka – Tapsos. Badania prowadził tam William Flinders Petrie.

Melilla – miasto, jednostka administracyjna Hiszpanii, w północnej Afryce, na wschodnim wybrzeżu Maroka. Stanowi eksklawę Hiszpanii. Wolny port, ważny ośrodek rybołówstwa i przetwórstwa rybnego. Ma powierzchnię 12,3 km². Liczba mieszkańców w roku 2017 wyniosła 86 120 osób.

Melkart, Baal Melkart – bóg-opiekun fenickiego Tyru. Początkowo prawdopodobnie był bóstwem solarnym. Gdy wzrosła potęga Fenicji w basenie Morza Śródziemnego, Baal Melkart stał się panem mórz. Z zachowanych tekstów ugaryckich wynika, że Melkarta szczególnie czczono podczas święta przebudzenia, przypadającego prawdopodobnie na początek wiosny. Przemawia za tym opis obrzędu polewania jęczmienia i sadzenia winorośli.

Moloch, Molech lub Molekh – chtoniczne bóstwo fenickie i kananejskie. Nazwa wywodzi się od hebr. מלך „Melech” – król, bóg. Identyfikowany z Adramelechem. Tak jak jemu, Molochowi miano składać ofiary z dzieci. Wzmianka o nim pojawia się w Biblii. Czczony jakoby pod postacią byka. Średniowieczna demonologia uznaje Molocha za jednego z demonów.

Mot – w mitologii ugaryckiej bóg śmierci

Oblężenie Tyru – oblężenie fenickiego miasta Tyr przez wojska Aleksandra Macedońskiego, które miało miejsce w roku 332 p.n.e.

Susa – trzecie pod względem wielkości miasto w Tunezji. Stolica Gubernatorstwa Susa.

Sydon – trzecie pod względem wielkości miasto Libanu, liczy około 170 tysięcy mieszkańców. Położone na wybrzeżu Morza Śródziemnego, ok. 35 km na północ od Tyru i ok. 41 km na południe od Bejrutu.

Tanit – fenicka bogini płodności, księżyca i wody, czczona przede wszystkim w Kartaginie jako opiekunka miasta.

Tapsos (grec.) – starożytne miasto, jedna z młodszych kolonii fenickich. Później jedno z ważniejszych miast Afryki Prokonsularnej. Znajdowało się ono nad zatoką Chalidż al-Hammamat, nad Morzem Śródziemnym. Na terenie tego miasta odkryto nekropolię fenicką z IV wieku p.n.e.

Tharros – starożytne miasto, kolonia fenicka założona na Sardynii. Znajdowała się ona na zachodnim wybrzeżu wyspy, na Półwyspie San Marco, nad Zatoką Oristano. Podczas wykopalisk archeologicznych odkryto stele wotywne. Dzisiaj są to okolice miejscowości Cabras i Oristano.

Thugga – stanowisko archeologiczne w północnej Tunezji, w 1997 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Thymiaterium – starożytne miasto nad Atlantykiem, na północnym wschodzie Afryki, położone na północ od Rabatu, obecnie na jego terenie znajduje się Al-Mahdijja. Według T. Falconera nazwa została nadana przez kartagińskiego żeglarza Hannona w trakcie jego podróży wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki.

Tyr – starożytne miasto Fenicjan, obecnie miasto i port Sur w południowym Libanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego. Posiada połączenie kolejowe i drogowe z portem w Sydonie. Jego nazwa znaczy „skała” lub „klif”.

Utyka, Utica – starożytne miasto, największe ze znajdujących się pod kontrolą Kartaginy. Jedna z najstarszych kolonii fenickich założone około 1100 p.n.e., znajdujące się nad Morzem Śródziemnym, na wschód od Białego Przylądka. Współzawodniczyła jako osiedle kupieckie z Kartaginą. W wojnie kartagińczyków z najemnikami miasto opowiedziało się po stronie buntowników. Podczas trzeciej wojny punickiej Utyka uznała Kartaginę za przegraną. Żywiąc do niej starą nienawiść, stanęła po stronie zwycięskiego Rzymu i stała się stolicą prowincji Afryka.