26 Formacje skalne Tatr Zachodnich

Baranie Schody – system trawiastych żlebów, zachodów i stromych upłazów w Dolinie Małej Łąki w Tatrach Zachodnich. Oddziela on wschodnią ścianę Wielkiej Turni od północnej ściany Kotlin. Znajdują się tu otwory wejściowe do dość dużej jaskini o nazwie Jędrusiowa Dziura oraz do dwóch mniejszych jaskiń: Nyży w Baranich Schodkach I i Nyży w Baranich Schodkach II.

Czarna Turnia – ściana w północnych zboczach Doliny Grzybowieckiej w polskich Tatrach Zachodnich. Wznosi się w południowo-wschodnim grzbiecie Łysanek, poniżej najwyższego ich szczytu. Ma wysokość około 25 m, wznosi się w lesie i zbudowana jest ze skał węglanowych: dolomitów i wapieni.

Dolny Zachód – lekko wznoszący się zachód na północnych stokach Długiego Giewontu w Tatrach Zachodnich. Zaczyna się w połowie długości Skośnego Żlebu i ciągnie pod gładką i niemal pionową ścianą Turni nad Białem, przez depresję Wyżnich Wrótek, ścianę Juhaskiej Kopy, depresję Juhaskiej Przehyby i kończy się na Juhaskim Siodełku w filarze Juhaskiej Turni.

Dudowe Spady – wysokie wapienne urwiska tworzące północne zbocze Kominiarskiego Wierchu opadające do Doliny Dudowej w Tatrach Zachodnich. Znajdują się w nich trzy otwory jaskini Dudowa Studnia oraz jaskinie: Schronisko Dudowe Górne i Schronisko Dudowe.

Dziurawa Ściana – ściana wznosząca się w najwyższej części Kolistego Żlebu w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach Zachodnich. Znajduje się w jego lewej odnodze i opada do najwyższej części Kolistego Kotła. Ściana ma wysokość około 50 m, a jej nazwa pochodzi od tego, że w ścianie i u jej podstawy jest wiele dziur i nyż. W jej górnej części znajduje się zarośnięta kosodrzewiną półka, a w niej otwór niedużej jaskini Krwawa Dziura. Dziurawa Ściana otacza Kolisty Kocioł z dwóch stron; wschodniej – podcina bowiem północno-zachodnią grań Upłaziańskiej Kopy – i południowej, ponieważ ciągnie się również na bocznej grzędzie oddzielającej dwie odnogi Kolistego Żlebu. Jak dotąd przez taterników ściana nie została zdobyta. Od lewej strony ściana ograniczona jest Kolistym Przechodem – szerokim wcięciem oddzielającym Dziurawą Ścianę od Białej Turni. Przechodem tym można z Kolistego Kotła wyjść na główną grań.

Górny Zachód – lekko wznoszący się zachód na północnych stokach Długiego Giewontu w Tatrach Zachodnich. Zaczyna się pod gładką i niemal pionową ścianą Turni nad Białem, ciągnie pod depresją Wyżnich Wrótek, ścianą Juhaskiej Kopy i nagle urywa się nad głęboką depresją Juhaskiej Przehyby, w miejscu, w którym znajduje się najtrudniejszy próg tej depresji. Szerokość zachodu wynosi od kilkunastu do 20 m.

Hliński Rów – największy rów grzbietowy w Tatrach. Ciągnie się wzdłuż grani głównej Tatr Zachodnich w okolicach Hlińskiej Przełęczy, pomiędzy Kamienistą a Smreczyńskim Wierchem. Długość rowu wynosi 720 m, szerokość niecałe 100 m, a maksymalna głębokość 31 m. Jego przedłużeniem jest rów zboczowy w zachodnich zboczach Smreczyńskiego Wierchu, o długości 200 m. Dnem Hlińskiego Rowu przebiega granica polsko-słowacka, pod Małą Kamienistą przechodząc na jego północno-zachodnie ograniczenie.

Kobylarzowy Zachód – szeroki zachód w zakończeniu północno-zachodniej grani Małołączniaka w Tatrach Zachodnich. Opada skośnie spod Zagonnej Przełęczy w kierunku południowo-zachodnim do górnej części zboczy Doliny Miętusiej.

Komin Flacha – duży komin i kanion w północnej depresji pomiędzy Wielką Turnią a Pośrednią Małołącką Turnią w Dolinie Małej Łąki w Tatrach Zachodnich. Nazwa pochodzi od nazwiska Janusza Flacha, który w latach 50. i 60. XX wieku intensywnie penetrował ten rejon w poszukiwaniu jaskiń i wytyczył w masywie Wielkiej Turni wiele nowych dróg wspinaczkowych. Pod taką nazwą ta formacja skalna była znana w środowisku taterników i grotołazów, na mapach nie była podpisana. Tymczasem na mapie wojskowej wydanej w 1988 niespodziewanie i bezzasadnie pojawił się opis tego komina pod nikomu nieznaną nazwą Łamany Żleb.

Kondratowe Baszty – skały po południowej stronie Piekła w Dolinie Kondratowej w polskich Tatrach Zachodnich. Znajdują się w północno-wschodniej grzędzie Kopy Kondrackiej. Od dołu wyglądają jak turnie, nie są jednak nimi, gdyż od grzędy nie oddziela ich żadna przełęcz. Bardziej przypominają baszty. Wyższa jest lewa. Od góry, z trawiastej grzędy Kopy Kondrackiej można wejść na nie bez żadnego problemu, do Piekła natomiast opadają pionowymi, a częściowo przewieszonymi ścianami o wysokości około 100 m. Pomiędzy ich ściany wcięta jest podsypana piargami zatoka. Znajduje się w niej pionowy komin podchodzący pod wierzchołek lewej baszty.

Kopa – porośnięta kosodrzewiną kopka w progu kotła lodowcowego Dziurawe w Dolinie Chochołowskiej Wyżniej w Tatrach Zachodnich. Ma względną wysokość około 20 m nad dnem kotła i jest pozostałością moreny czołowej dawniej zamykającej wylot kotła. Obecnie porośnięta jest kosodrzewiną.

Koryciska – północno-zachodnie stoki grani głównej Tatr Zachodnich na odcinku od Kończystego Wierchu poprzez Jarząbczą Przełęcz po Kopę Prawdy. Opadają do kotła lodowcowego Jarząbcza Rówień w Dolinie Jarząbczej. Są skalisto-trawiaste i pocięte wieloma żlebkami. Ich przedłużeniem w kierunku do Niskiej Przełęczy są Niskie Turnie.

Kościół – formacja skalna w orograficznie prawych zboczach Wąwozu Kraków w polskich Tatrach Zachodnich. Stanowi dolną część opadającej do Rynku w Wąwozie Kraków Ptakowej Turni, znajdującej się zakończeniu południowo-zachodniej grzędy Upłazkowej Turni. Jest to pionowa ściana o wysokości około 50 m, w dolnej części mająca przewieszenie o głębokości około 8 m. W przewieszeniu tym znajduje się nyża o długości około 60 m, wysokości około 12 m, od góry mająca okap o głębokości około 8 m. W nyży jest kilka bloków skalnych. Największy z nich ma wysokość około 4 m. Są to tzw. Święci. Nazwa pochodzi od tego, że formacja oglądana z dalsza przypomina kościół z posągami świętych. Okap nad nimi nazywa się Okapem nad Świętymi, całą zaś formację Władysław Cywiński w 3. tomie przewodnika Tatry nazywa „skalnym tworem”.

Litworowy Próg, Litworowe Spady – urwisty trawiasto-skalisty próg w Tatrach Zachodnich. Oddziela niżej położoną Wielką Świstówkę w Dolinie Miętusiej od Doliny Litworowej zawieszonej w stokach Czerwonych Wierchów. Jego wysokość to około 150 metrów. Od strony północnej próg dochodzi do Ratusza Litworowego, od południowo-zachodniej do Ratusza Mułowego. Najbardziej stroma jest prawa część Litworowego Progu, przechodząca płynnie w ściany Ratusza Mułowego. Po lewej stronie próg jest natomiast ograniczony głębokim kominem. Znajduje się w nim jaskinia Dziura w Progu Litworowym.

Mułowy Próg, Mułowe Spady – najwyższy i jeden z najbardziej urwistych progów dolinnych w Tatrach. Oddziela niżej położoną Wielką Świstówkę w Dolinie Miętusiej od Doliny Mułowej zawieszonej w zboczach Czerwonych Wierchów. Jego wysokość to około 210 metrów – od 1490 do 1700 m. Z jednej strony próg dochodzi do urwisk Mułowego Ratusza, z drugiej do Kazalnicy Miętusiej. Próg jest poprzecinany na różnych wysokościach trawiastymi zachodami.

Niskie Turnie – dolna część północno-zachodnich stoków Jarząbczego Wierchu w grani głównej Tatr Zachodnich, na odcinku od Kopy Prawdy po Niską Przełęcz. Opadają do kotła lodowcowego Jarząbcza Rówień w Dolinie Jarząbczej. Są skalisto-trawiaste i pocięte wieloma żlebkami. Ich przedłużeniem w kierunku do Jarząbczej Przełęczy są Koryciska.

Piargi pod Zagonem – wielki stożek piargowy w Dolinie Małej Łąki w polskich Tatrach Zachodnich. Ma półokrągły kształt, średnicę około 200 m i wysokość również ok. 200 m. Znajduje się u podnóży Wielkiej Turni, Pośredniej Małołąckiej Turni i Zagonnej Turni. Spomiędzy tych turni opadają do Piargów nad Zagonem dwie wybitne wklęsłe formy ukształtowania terenu:północna depresja oddzielająca Wielką Turnię od Pośredniej Małołąckiej Turni, wielki zachód zwany Zagonem oddzielający Pośrednią i Skrajną Małołącką Turnię od Zagonnej Turni.

Przechód – wysoki próg skalny w Dolinie Małej Łąki w Tatrach Zachodnich. Próg ma wysokość około 60 metrów i oddziela Niżnią Świstówkę od Wyżniej Świstówki. W jego pobliżu znajduje się kilka jaskiń, m.in. Jaskinia przy Przechodzie i Studnia przy Przechodzie.

Smytniańskie Rzędy – kilka równoległych skalnych grzęd opadających z południowo-wschodniej grani Kominiarskiego Wierchu do Doliny Smytniej. Znajdują się w górnej części tej grani i są bardzo strome. Znajduje się pomiędzy nimi jaskinia Szczelina w Smytniej.

Ściana nad Dziurą – ściana we wschodnich stokach Doliny ku Dziurze w polskich Tatrach Zachodnich. Jest to skalny mur o długości około 100 m i wysokości 52 m (w najwyższym punkcie, wznoszący się tuż nad dnem tej doliny. Przez jakiś czas była dość popularnym miejscem wspinaczki skalnej, gdyż znajduje się blisko Zakopanego, zbudowana jest z litej skały i ma dobrą asekurację. Te czynniki spowodowały, że wspinacze przeszli na niej około 20 dróg wspinaczkowych o II-IV stopniu w skali trudności UIAA. Od 29 czerwca 2018 decyzją dyrektora TPN możliwe jest ponowne wspinanie się w tym miejscu.

Tylkowiańskie Spady – długa ściana na północnych stokach Kominiarskiego Wierchu w Tatrach Zachodnich. Zaczyna się nieco na zachód od grzbietu Przełęczy ku Stawku i ciągnie w zachodnim kierunku ponad górną częścią żlebu Zabijak, grzędą oddzielającą go od Tylkowego Żlebu i ponad górną częścią tego ostatniego. Kończy się w grzbiecie Kufy. Nazwa pochodzi od dawnej hali Kominy Tylkowe, tej zaś od dawnego jej właściciela o nazwisku Tylka.

Upłazkowy Kocioł – kocioł oraz strome piarżysko w Wąwozie Kraków w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach Zachodnich. Najwyższa jego część znajduje się u podnóży ścian północno-zachodniej i południowo-zachodniej grani Upłazkowej Turni. W górnej części kotła znajduje się otoczona piarżyskami i roślinnością skalna iglica. Opada spod niej do dna Wąwozu Kraków częściowo skalista, a częściowo porośnięta kosodrzewiną wypukłość oddzielająca Upłazkowy Kocioł od depresji spod Przełęczy za Saturnem. Upłazkowy Kocioł to nie tylko niewielki kociołek pod ścianami Upłazkowej Turni, ale także duże i strome piarżysko opadające aż do dna Wąwozu Kraków.

Wielkie Jamy – ściana podcinająca od północy grań główną Tatr Zachodnich na odcinku od Siwego Zwornika przez Gaborową Przełęcz po Krzywy Żleb w Starorobociańskim Wierchu. Ściana ta stanowi południowe ograniczenie Doliny Starorobociańskiej. Jest skalisto-trawiasta, zbudowana ze skał metamorficznych – granitoidów migmatycznych. Ma wysokość około 400 m. U jej podnóży znajduje się wielkie piarżysko o nazwie Zagony.

Zachód Pilotów – wybitny zachód we wschodnich stokach Małego Giewontu w Tatrach Zachodnich. Pod taką nazwą znany jest w środowisku ratowników TOPR oraz taterników. Znajduje się na orograficznie prawej ścianie południowo-wschodniego żebra opadającego z Skrajnej Giewonckiej Baszty. Zaczyna się w żlebie Warzecha około 200 m poniżej wylotu Szarego Żlebu i ciągnie się w skos w górę, pod ścianę Szarej Turni. Żebro Skrajnej Giewonckiej Turni obrywa się do Zachodu Pilotów ścianą o wysokości kilkudziesięciu metrów, która łatwa jest do przejścia tylko w dwóch miejscach. Do Żlebu Kirkora z zachodu opada stroma grzęda porośnięta lasem urwiskowym. Zachodem Pilotów prowadzi jeden z wariantów drogi wspinaczkowej na Skrajną Giewoncką Basztę.

Zdrapiska – szereg równoległych skalnych grzęd na południowej grani Kominiarskiego Wierchu, która poprzez Iwaniacką Przełęcz łączy go z Ornakiem. Znajdują się na zachodniej ścianie tej grani, opadającej do Doliny Iwaniackiej, a dokładniej do jednego z jej żlebów. Od północnej strony Zdrapisk znajduje się wielki i trawiasty zachód opadający do tego samego żlebu.

Zdrapy – ściana podcinająca od północy Starorobociański Wierch w Tatrach Zachodnich. Znajduje się po zachodniej stronie Krzywego Żlebu, po jego wschodniej stronie jest podobna ściana o nazwie Wielkie Jamy. Obydwie stanowią południowe ograniczenie Doliny Starorobociańskiej.