23 Przełomy

Przełom (kanion) – odcinek doliny rzecznej o wąskim dnie i stromych zboczach, w którym ciek wodny (rzeka) pokonuje przeszkodę obecną na jego drodze.

Brama Tyniecka – przełom rzeki Wisła pod Krakowem między należącym do Krakowa Tyńcem i wsią Piekary. W miejscu tym Wisła dokonała przełomu między Wzgórzami Tynieckimi i Skałkami Piekarskimi. Na lewym brzegu obramowanie koryta Wisły tworzą Skałki Piekarskie, na prawym Grodzisko i Wzgórze Klasztorne na którym stoi Opactwo Benedyktynów w Tyńcu. Na prawym brzegu Wisła przy normalnym stanie wody płynie w niewielkiej odległości od podnóży skał, przy podwyższonym stanie dociera bezpośrednio do skał. Na lewym brzegu odległość koryta Wisły od Skał Piekarskich jest dużo większa, ale obok podnóży skał znajdują się rozlewiska. W najwęższym miejscu odległość między Skałami Piekarskimi i podnóżem skał Góry Klasztornej wynosi około 380 m. Brama Tyniecka jest największym przewężeniem doliny Wisły na całej jej długości od brzegu Karpat w okolicach Skoczowa po ujście do Morza Bałtyckiego.

Fjaðrárgljúfur – kanion w południowej Islandii na rzece Fjaðrá, lewym dopływie rzeki Skaftá, około 6 km na zachód od miejscowości Kirkjubæjarklaustur.

Kanion Cotahuasi – kanion rzeki Cotahuasi w regionie Arequipa, w Peru.

Kanion rzeki Blyde – przełom na rzece Blyde, położony w północnej części Gór Smoczych na malowniczej trasie na północ od Johannesburga, w prowincji Mpumalanga w Republice Południowej Afryki. Długość Kanionu wynosi w przybliżeniu 26 km, natomiast średnia głębokość około 800 m. Kanion rzeki Blyde jest uznawany za jedną z największych atrakcji turystycznych Afryki.

Kanion Sumidero – przełom rzeki Grijalva, położony w odległości około 40 km do stolicy meksykańskiego stanu Chiapas. Jego ściany sięgają do 1200 m wysokości co pozwala podziwiać wspaniałą panoramę. Południowe wejście do kanionu rozpoczyna się niedaleko miasta Chiapa de Corzo, natomiast północny kończy się tamą i zbiornikiem retencyjnym hydroelektrowni Manuel Moreno Torres, znanym także jako Chicoasén. Dalej rzeka Grijalva płynie poprzez stan Tabasco i uchodzi do Zatoki Meksykańskiej.

Kanion Tary – najgłębszy w Europie kanion, położony na terenie Bośni i Hercegowiny oraz Czarnogóry; stanowi część Parku Narodowego Durmitor.

Matka – kanion położony piętnaście kilometrów na południowy zachód od stolicy Macedonii Północnej, Skopje. Zajmuje powierzchnię około 5000 hektarów. Jest to jedno z najpopularniejszych miejsc rekreacyjnych w Macedonii Północnej, znajduje się tu również kilka średniowiecznych klasztorów. Jezioro Matka w obrębie kanionu Matka jest najstarszym sztucznym jeziorem w kraju.

Pieniński Przełom lub Pieniński Przełom Dunajca – przełom rzeki Dunajec przez pasmo górskie Pienin, na długości ok. 8 km pomiędzy Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą. Rzeka tworzy na tym odcinku wiele zakoli, a ściany skalne osiągają ok. 300 m wysokości. Spływ Pienińskim Przełomem jest atrakcją na skalę europejską.

Przełom Bardzki lub Przełom Nysy Kłodzkiej – przełom Nysy Kłodzkiej przez Góry Bardzkie w Polsce.

Przełom Bicaz – przełom położony w granicach okręgów Neamţ i Harghita. Dnem wąwozu, wzdłuż rzeki Bicaz, wiedzie droga łącząca Bicaz z Gheorgheni.

Przełom Bystrzycy – jeden z widokowych przełomów rzecznych w Sudetach w Górach Sowich. Znajduje się w okolicach Zagórza Śląskiego w województwie dolnośląskim w powiecie wałbrzyskim w gminie Walim.

Przełom Czerwonej Wieży – przełom rzeczny w Karpatach Południowych.

Przełom Dzikiej Orlicy – przełomowa dolina w północno-środkowych Czechach, w Górach Orlickich w Sudetach Środkowych.

Przełom Hornadu – przełomowy odcinek doliny rzeki Hornad w północnej części Słowackiego Raju na Słowacji.

Przełom Leśnickiego Potoku – głęboki wąwóz w końcowym odcinku doliny Leśnickiego Potoku w słowackich Pieninach. Ma on długość ok. 500 m, jest ciasny i ma bardzo strome i wysokie ściany wyżłobione w wapiennych i dolomitowych skałach przez Leśnicki Potok. Od południowej strony zbocza wąwozu tworzy skała zwana Samą Jedną, od północnej Wylizana i zbocza Bystrzyka.

Przełom Pełcznicy – głęboki wąwóz wyrzeźbiony częściowo przez rzekę Pełcznicę. Rozpoczyna się w Szczawienku za mostem łączącym ul. Lelewela i Gagarina. Kończy się w Świebodzicach, w dzielnicy Pełcznica. Wchodzi w skład rezerwatu przyrody "Przełomy pod Książem".

Przełom Sanu w Trepczy – tzw. przełom międzybrodzki, wczesnośredniowieczna brama węgierska – mikroregion fizycznogeograficzny, przebiegający południkowo odcinek doliny Sanu o długości 7 km rozdzielający Góry Słonne od Pogórza Dynowskiego, od południa przełom stanowi zamknięcie Kotliny Sanockiej pod masywem Kopacza. Gospodarkę leśną na tym obszarze prowadzi Nadleśnictwo Brzozów.

Przełom Verdon - przełom rzeki Verdon przez wapienne skały jurajskie w południowej Francji, w Prowansji. Rzeka wyrzeźbiła w nich na długości 21 km kilkusetmetrowej głębokości kanion, jeden z najgłębszych w Europie. W najgłębszym miejscu mierzy on 700 m głębokości, przy dnie kanionu ma szerokość od 6 do 100 m, górne krawędzie odległe są od siebie od 200 do 1500 m. Popularny rejon do uprawiania wspinaczki skałkowej.

Przełom Warty koło Mstowa – przełom utworzony przez Wartę stanowiący granicę między Wyżyną Częstochowską a Wyżyną Wieluńską, przy czym sam przełomowy odcinek rzeki zalicza się do Wyżyny Częstochowskiej. Rozciąga się od Mirowa do Skrzydlowa.

Przełom Zuzanki – przełom epigenetyczny, wycięty przez niewielką rzekę Zuzanka w litym podłożu skalnym, znajdujący się w gminie Ziębice.

Trzy Przełomy Jangcy – przełomowy odcinek środkowego biegu rzeki Jangcy przez góry Wu Shan, w Chinach, między dzielnicą Wanzhou w Chongqing i miastem Yichang. Odcinek ten ma długość ok. 200 km, składa się z trzech wąwozów: Qutang Xia, Wu Xia oraz Xiling Xia, oddzielonych dolinami Daning He i Xiangxi. Szerokość koryta rzeki w wąwozach rozciąga się od 100 do 300 m.

Wodospady Livingstone’a – szereg porohów i progów wodnych zakończonych niecką zwaną „Piekielnym Kotłem” na rzece Kongo w Demokratycznej Republice Konga w Afryce, około 200 kilometrów od ujścia rzeki do Atlantyku. Odcinek wodospadowy zajmuje około 350 kilometrów przełomu rzeki przez pasmo Gór Krystalicznych w obrębie Progu Dolnogwinejskiego, pomiędzy miastami Kinszasa i Matadi. Różnica poziomów wynosi tu 270 metrów. Nazwane zostały tak na cześć szkockiego misjonarza i badacza Afryki Davida Livingstone’a, który wprawdzie badał górne partie dorzecza Konga, ale w pobliżu wodospadów nigdy nie był.