WRomantyzm – szeroki nurt w kulturze, który dał nazwę epoce w historii sztuki i historii literatury trwającej od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku. Romantyzm rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał się w różnych obszarach kultury, m.in. poezji, malarstwie i muzyce.
WCzarny romantyzm – prąd literacki zaliczany do romantyzmu, który zaistniał w roku 1793. Charakterystyczne dla nurtu były irracjonalizm i melancholia, z fascynacją dotyczącą tworzenia się ludzkiego szaleństwa i zła. Artyści i autorzy kierunku zajmowali się inną stroną romantyzmu, przy czym ich dzieła miały często ponury, przepełniony rezygnacją charakter.
WFilhellenizm – postawa wyrażająca sympatię wobec Grecji i Greków; termin zwykle używany w odniesieniu do ruchu kulturalnego, literackiego i politycznego w XIX-wiecznej Europie.
WGotycyzm – nurt kultury europejskiej, stanowiący jeden z jej przedromantycznych prądów. Dążył on do przywrócenia rangi i znaczenia utworom i budowlom pochodzącym ze średniowiecza. Prądowi nadano nazwę gotycyzmu, gdyż tradycje średniowieczne były wiązane przede wszystkim z gotyckim stylem architektonicznym.
WMarianne Jung – pochodząca z Austrii aktorka i tancerka.
WKarl (Carl) August von Sachsen-Weimar-Eisenach – od 1758 książę Saksonii-Weimar i Saksonii-Eisenach, od 1809 książę zjednoczonej Saksonii-Weimar-Eisenach, a od 1815 wielki książę (Großherzog) Saksonii-Weimar-Eisenach. Do 1775 rządy sprawowała, jako regentka, jego matka Anna Amalia z Brunszwiku-Wolfenbüttel.
WKoło Sprawy Bożej – ruch moralno-religijny, założony w Paryżu z inicjatywy Andrzeja Towiańskiego 1 czerwca 1842, działający do 1878. Towiańczycy wierzyli w nadejście nowej epoki, przybliżającej nadejście Królestwa Bożego na ziemi, doniosłą rolę narodu polskiego w procesie dziejowym, krytykowali również zinstytucjonalizowane formy religijne. Byli przekonani, że każdy człowiek posiada wewnątrz siebie ukrytą wiedzę absolutną ofiarowaną mu przez Boga. Do Koła należało wielu przedstawicieli polskiej emigracji, m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Michał Szweycer i Seweryn Goszczyński.
WCharles-Marie-René Leconte de Lisle – francuski poeta, filozof, filolog klasyczny i krytyk literacki epoki romantyzmu, przedstawiciel pesymizmu, tłumacz literatury klasycznej, autor sformułowania „sztuka czysta” oraz propagator hasła „sztuka dla sztuki”. Kontynuator „szkoły pogańskiej” filozofii; także rewolucjonista oraz utopijny socjalista, członek Akademii Francuskiej. Obok Évariste de Parny’ego i Léona Dierxa jeden z wielkich pisarzy Réunion. We Francji nazywany potocznie „Poetą religii”, ateista.
WConte Giacomo Taldegardo Francesco di Sales Saverio Pietro Leopardi, znany jako Giacomo Leopardi − włoski filozof i poeta romantyczny, zaliczany do grona największych klasyków XIX-wiecznej literatury światowej. Prekursor pesymizmu jako spójnego i całościowego systemu filozoficznego.
WRomantyzm – to ruch rewolucyjny, który pojawił się we wszystkich sferach życia, a w sztuce zerwał ze schematami ustanowionymi w epoce klasycyzmu broniąc fantazji, wyobraźni i irracjonalnych sił ducha. Klasycyzm utrzymywał się nadal u niektórych autorów, ale byli tacy, którzy – jak np. książę de Rivas czy José de Espronceda – początkowo wyznając idee klasycystyczne przeszli następnie dość skwapliwie do romantyzmu. Wielu innych było zdecydowanymi romantykami od samego początku.
WMesjanizm – określenie nadziei, która pojawiła się najpierw w religii Izraela, odnoszącej się do końca istnienia świata. Jej treścią jest mająca nadejść epoka mesjańska, którą charakteryzować będzie wolność polityczna, doskonałość moralna i ziemskie szczęście dla ludu Izraela w jego własnej ziemi, a także dla całej ludzkości. Jest ściśle związana z oczekiwaniem pojawienia się Mesjasza, który zbawi świat. Idea mesjanizmu obecna jest w nauczaniu Biblii hebrajskiej oraz Talmudu. Mesjanizm następnie stał się główną ideą chrześcijaństwa, którego sama nazwa znaczy mesjanizm.
WNovalis, właściwie Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg – niemiecki poeta i prozaik, jeden z najważniejszych przedstawicieli okresu wczesnego romantyzmu, uważany czasem za jednego z twórców tego kierunku.
WAdam Gottlob Oehlenschläger – duński poeta i dramaturg. Obok Nikolaia Frederika Severina Grundtviga Oehlenschläger uważany jest za prekursora romantyzmu w literaturze duńskiej oraz "króla poezji nordyckiej"; przez Grundtviga nazwany również "rzeźbiarzem ciała". Autor duńskiego hymnu narodowego − Det er et yndigt land oraz napisanej w 1819 epopei narodowej − Nordens Guder.
WFrance Prešeren – słoweński poeta epoki romantyzmu, autor m.in. hymnu Słowenii (Zdravljica). Prešeren jest uznawany za najwybitniejszego poetę słoweńskiego oraz za jednego ze znaczących poetów europejskich XIX w.
WRomantyzm jenajski – ruch w historii sztuki i historii idei, włączany do ogólniejszego nurtu niemieckiego romantyzmu jako „wczesna romantyka” (Frühromantik). Okres ten umieszcza się zazwyczaj między latem 1797 i latem 1801, jest to zatem okres działalności głównego czasopisma Jenajczyków: „Athenaeum” (1798–1800). Michał Paweł Markowski proponuje jednak rozszerzenie wczesnej romantyki na okres od spotkania dwóch dwudziestolatków: Novalisa i Friedricha Schlegla, które było początkiem ich wiernej przyjaźni, do roku 1812, w którym Friedrich Schlegel wygłosił w Wiedniu wykłady o literaturze Geschichte der alten und neuen Literatur. W owym czasie w Jenie wykładali m.in.: Johann Gottlieb Fichte, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Friedrich Schiller i Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling. Do najwybitniejszych przedstawicieli ruchu zalicza się: Friedricha Schlegla, Augusta Wilhelma Schlegela, Friedricha von Hardenberga, czyli Novalisa, Friedricha Schleiermachera, Ludwiga Tiecka, Friedricha Wilhelma Josepha von Schellinga oraz Wilhelma H. Wackenrodera.
WDorothea Schlegel, urodzona jako Brendel Mendelssohn, od 1814 Dorothea von Schlegel – niemiecka pisarka, krytyk literacki epoki romantyzmu.
WCorona Schröter – niemiecka śpiewaczka i aktorka.
WPercy Bysshe Shelley – angielski poeta i dramaturg. Przedstawiciel angielskiego romantyzmu.
WMadame de Staël, właściwie Anne-Louise Germaine Necker, baronowa de Staël von Holstein, znana również jako Germaine de Staël – powieściopisarka, erudytka i publicystka francuska pochodząca z francuskojęzycznej części Szwajcarii. Zawdzięcza się jej rozpowszechnienie pojęcia romantyzmu. Obecnie uważana za proto-feministkę.
WWieszcz – poeta natchniony, poeta-prorok. Słowo to istniało już w staropolszczyźnie, wiążąc się jednak nie z określoną postawą artysty, lecz z funkcją przewidywania przyszłości, czyli wieszczenia.
WWinkelriedyzm – romantyczny nurt ideowy, którego nazwę utworzono od nazwiska Arnolda Winkelrieda – legendarnego bohatera, który w bitwie pod Sempach (1386) poprowadził wojska szwajcarskie do boju przeciwko Austriakom i poświęcił w nim własne życie: kierując w swe piersi nieprzyjacielskie kopie, stworzył wyłom w szeregach wroga i przyczynił się do zwycięstwa. Bohaterskiemu czynowi miał towarzyszyć okrzyk: „Droga dla Wolności!”.