60 Teoria koloru

Akwamaryna – zielono-niebieski pigment mineralny pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, stosowany do produkcji farb, lakierów i emalii oraz jako środek barwiący wielu innych substancji, w tym także jako wybielacz optyczny.

Amarant – odcień ciemnej czerwieni przechodzącej w fiolet. W XIX wieku amarant pojawił się na wyłogach polskich mundurów wojskowych, a także sztandarach. Synonim ułańskiego munduru w pieśni żołnierskiej. Amarantowa wstążka była najwyższym odznaczeniem I Korpusu Polskiego w Rosji.

Barwa – wrażenie psychiczne wywoływane w mózgu zwierząt, gdy oko odbiera promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu światła widzialnego. Główny wpływ na to wrażenie ma skład widmowy promieniowania świetlnego, w drugiej kolejności ilość energii świetlnej, jednak niebagatelny udział w odbiorze danej barwy ma również obecność innych barw w polu widzenia obserwatora, oraz jego cechy osobnicze, jak zdrowie, samopoczucie, nastrój, a nawet doświadczenie i wiedza w posługiwaniu się zmysłem wzroku.

Beżowy – jasna, żółtawobrązowa barwa.

Barwa biała – najjaśniejsza z barw. Jest to zrównoważona mieszanina barw prostych, która jest odbierana przez człowieka jako najjaśniejsza w otoczeniu odmiana szarości.

Barwa brązowa (brąz) – barwa tworzona przez zmieszanie mało intensywnych barwników: czerwonego z zielonym, pomarańczowego z niebieskim lub żółtego z fioletem. Kiedy brakuje kontrastu z innymi barwami, może być postrzegany jako pomarańczowy lub żółty. Barwa brązowa jest to bowiem w rzeczywistości bardzo ciemna barwa pomarańczowa lub żółta. Ciemny i jasny to pojęcia wynikające z porównania danej barwy z otoczeniem, w którym daną barwę oglądamy. Ta sama barwa brązowa oglądana na białym tle będzie sprawiać wrażenie ciemniejszej niż oglądana na czarnym tle, gdzie może sprawiać wrażenie pomarańczowej.

Barwa czarna – najciemniejsza z barw. W teorii oznacza całkowity brak światła widzialnego odbijanego przez ciało przy oświetleniu dowolnym światłem widzialnym. W praktyce miejsce tak ciemne, że poprzez kontrast z resztą otoczenia nie możemy określić jego barwy z powodu niedoboru światła z tego kierunku.

Barwa czerwona (czerwień) – jedna z addytywnych barw podstawowych. Na kole barw dopełnia barwę cyjanową.

Barwa fioletowa (fiolet) – światło o długości od 380 do 450 nm.

Barwa granatowa (granat) – ciemny odcień barwy niebieskiej. Nazwa koloru pochodzi od nazwy owocu granatowca – w języku łacińskim granatum.

Limonkowy – intensywny jasnozielony kolor. Słowo limonkowy ma szersze znaczenie niż angielskie słowo lime. Kolor limonkowy jest też zwany jako winogronowy.

Barwa morska – odcień barwy niebieskiej. Inna nazwa koloru pochodzi od nazwy gatunku ptaka o upierzeniu tego koloru, cyraneczki.

Barwa niebieska – jedna z addytywnych barw podstawowych, na kole barw dopełnia barwę żółtą. Zakres światła niebieskiego ma długość fali od ok. 420 do ok. 490 nm. Barwa niebieska ma także swoją ciemniejszą odmianę.

Barwa oliwkowa – brudnożółtozielona, kolor spotykany m.in. u owoców zielonej oliwki. Odcienie tego koloru używane są m.in. na mundurach, jako kamuflaż w większości armii świata, ponieważ optycznie zlewają się z naturalnymi barwami roślinności. Czasami odcienie barwy oliwkowej mylnie nazywane są kolorem khaki, który w rzeczywistości jest bardziej ziemisty.

Barwa pomarańczowa – kolor zaliczany do rodziny kolorów jaskrawych z palety barw podrzędnych. Powstaje po zmieszaniu dwóch podstawowych barw: czerwonej i żółtej. Nazwa koloru pomarańczowego wzięła się od nazwy owocu pomarańczy.

Barwa purpurowa – barwa o zakresie od intensywnie czerwonego do fioletu, także w głębokich odcieniach zbliżonych do barwy śliwki czy do koloru granatowego.

Barwa różowa – barwa pośrednia między białą a czerwoną. W układzie RGB wymaga prawie zawsze przewagi składowej niebieskiej nad zieloną. Często nawet magentę zalicza się do odcieni różowego.

Barwa srebrna (srebro) – metaliczny odcień koloru szarego, bliski wypolerowanemu srebru. Ponieważ na monitorze komputera nie można wyświetlić fluorescencyjności ani efektu błyszczenia się metali, kolor ten jest wyświetlany jako jasny odcień szarości.

Barwa szara – barwa uzyskana przez połączenie barw dopełniających. Można ją również uzyskać poprzez zmieszanie bieli i czerni. Szarość symbolizuje monotonię, pospolitość w przeciwieństwie do barwności, koloru, które kojarzone są z barwami czystymi. Dlatego potocznie szarość oznacza brak koloru (niekolorowość).

Barwa zielona (zieleń) – jedna z addytywnych barw podstawowych. W substraktywnym modelu barw stanowi połączenie barwy żółtej z barwą niebieską. Na kole barw dopełnia kolor karmazynowy, jest barwą powszechnie spotykaną w naturze. Rośliny są zielone, ponieważ zawierają chlorofile a i b, mające wysoką absorpcję w czerwonej i niebieskiej części widma światła widzialnego, a niską absorpcję w zielonej części spektrum.

Barwa złota (złoto) – barwa, powstająca w wyniku połączenia barwy żółtej z pomarańczową. Kodem barwy w systemie X11 jest FF D7 00, a w RGB 255 215 0. Ponieważ na monitorze komputera nie można wyświetlić fluorescencyjności ani efektu błyszczenia się metali, kolor ten jest wyświetlany jako połączenia barwy żółtej z pomarańczową.

Barwa żółta (żółć) – subtraktywna barwa podstawowa, na kole barw dopełnia barwę niebieską. Zakres światła żółtego ma długość fali od 565 do 590 nm. Światło mieszane powstające w wyniku mieszania się świateł pochodzącego z dwóch różnokolorowych źródeł, na przykład światło czerwone i zielone, jest także postrzegane przez ludzkie oko jako kolor żółty.Jako neutralny żółty lub elementarny żółty oznaczono kolor, który odpowiada długości fali 574 nm.

Barwy drugorzędowe, zwane także pochodnymi, są barwami otrzymywanymi przez zmieszanie ze sobą dwóch barw pierwszorzędowych (podstawowych) w danym modelu kolorów.

Barwy pastelowe – barwy jasne, łagodne, spokojne, niekrzykliwe, niejaskrawe, nieintensywne, często zawierające dużą domieszkę bieli. W skład barw pastelowych wchodzą zarówno barwy czyste, jak i zmieszane.

Barwy podstawowe – minimalne zestawy kolorów, które łączone umożliwiają uzyskanie dowolnych kolorów z podanego zakresu. W przypadku ludzi, układy te są oparte na trzech kolorach. Do addytywnego składania barw stosowanych np. w wyświetlaczach, zwykle używane są kolory czerwony, zielony i niebieski lub czerwony, żółty i niebieski. Dla subtraktywnego mieszania kolorów, jak mieszanie pigmentów lub barwników, zwykle wykorzystywane są magenta, cyjan i żółty.

Barwy proste - barwy otrzymane przez rozszczepienie światła białego.

Błękit, lazur – kolor o odcieniu pomiędzy niebieskim a cyjanem, odpowiadający barwie czystego nieba w słoneczny dzień.

Kolor bursztynowy jest odcieniem żółtopomarańczowym, najczęściej spotykaną barwą wśród bursztynów (kopalin). Angielska nazwa tej barwy pochodzi również od angielskiej nazwy samego bursztynu.

Ceruleum (ang. cerulean blue, fr. bleu celestique, niem. coelinblau, Himmelblau) - pigment używany w malarstwie. Bladobłękitny z zielonkawym odcieniem. Odkryty w 1805 roku przez Andreasa Höpfnera, wszedł do użycia w 1860 roku. Jego głównym składnikiem jest cynian (IV) kobaltu (II) (CoSnO3).

Ciało doskonale czarne – wyidealizowane ciało fizyczne pochłaniające całkowicie padające na nie promieniowanie elektromagnetyczne, niezależnie od temperatury tego ciała, kąta padania i widma padającego promieniowania.

Cyjan – odcień niebieskiego, blady i spłowiały; można go określić jako szarobłękitny lub sinoniebieski. Najbardziej podobne kolory to błękit, szafir i turkus.

Cynober – odcień koloru czerwonego wpadający nieznacznie w kolor pomarańczowy. Pigment o tym odcieniu pozyskiwano z cynobru, minerału z zawartością siarczku rtęci, stąd nazwa. Jest to kolor dojrzałego pomidora.

Czerwień faluńska – charakterystyczny odcień czerwonej barwy farby emulsyjnej stosowanej tradycyjnie do malowania drewnianych elewacji domów w Szwecji i Finlandii oraz Norwegii.

Feldgrau – kolor mundurów armii niemieckiej. Nową barwę testowano od 1907, a ostatecznie zaakceptowano ją w lutym 1910. Używany do 1945.

Fotografia barwna – technika fotograficzna umożliwiająca rejestrowanie obrazów barwnych. Polega na rejestracji, na negatywie lub pozytywie, zdjęć fotografowanych przedmiotów wraz z ich kolorem, czyli właściwością wywołującą wrażenia wzrokowe, zależne od długości fal świetlnych odbijanych, przepuszczanych lub emitowanych przez te przedmioty.

Grisaille, en grisaille – monochromatyczna technika malarska oraz obrazy uzyskane tą techniką, dające złudzenie trójwymiarowości. Używana do kunsztownego naśladownictwa kamiennych rzeźb, reliefów lub sztukaterii. Do malowania stosuje się tylko różne odcienie szarości.

Inkarnat, karnacja, barwa cielista

Khaki – kolor płowo-kasztanowo-cynamonowo-ziemisto-żółty. Pierwszą odzież khaki produkowano w Barodzie w zachodnich Indiach.

Koło barw – graficzny model poglądowy służący do objaśniania zasad mieszania się i powstawania barw, mający postać koła, w którym wokół jego środka zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara wrysowano widmo ciągłe światła białego w ten sposób, że barwa fioletowa płynnie przechodzi w barwę czerwoną a więc widmo zostaje połączone w zamknięty cykl zmian barw.

Kontrast następczy – zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.

Magenta (//) to nazwa koloru powstającego poprzez zmieszanie barwy czerwonej z domieszką barwy niebieskiej, sztucznie otrzymanego z aniliny w roku (1859) i nazwanego dla uhonorowania bitwy pod Magentą.

Mired [M] – jednostka temperatury barwowej światła. Jeden mired jest równy 106 K-1 = 1 MK-1. W użyciu jest również wielokrotność tej jednostki, dekamired: 1 daM = 10 M.

Ochra – rodzaj pelitycznej zwietrzeliny skał i iłów bogatych w związki żelaza, wykorzystywany jako naturalny, nieorganiczny pigment o barwie od żółtej do brązowej.

Paleta barw – uporządkowany zestaw kolorów, ograniczony w pewien sposób w stosunku do całej gamy widzialnych barw.

Pigmenty absorpcyjne – jedna z podstawowych grup pigmentów. Barwa pigmentów absorpcyjnych wynika jedynie z absorpcji fal świetlnych określonej długości i odbicia pozostałej części widma światła oświetlającego, nie jest natomiast uzależniona od kąta padania światła na ich powierzchnię, ani od kąta obserwacji. Pigmenty absorpcyjne mogą być pochodzenia organicznego lub nieorganicznego.

Pigmenty metaliczne – jedna z podstawowych grup pigmentów. Pigmenty metaliczne są drobinami pojedynczych metali lub ich stopów, przy czym w zależności od pożądanego efektu wizualnego stosuje się je w określonych stopniach rozdrobnienia, co odróżnia je od większości pozostałych pigmentów, w których pożądana jest jak najmniejsza wielkość ziaren. Drugą specyfiką ziaren tego typu pigmentów jest kształt – najczęściej dąży się do tego, aby były w postaci płytek.

Pigmenty perłowe – jedna z podstawowych grup pigmentów.

Prawo Wiena – prawo opisujące promieniowanie elektromagnetyczne emitowane przez ciało doskonale czarne. Ze wzrostem temperatury widmo promieniowania ciała doskonale czarnego przesuwa się w stronę fal krótszych, zgodnie ze wzorem:

Sjena palona to pigment tlenków żelaza o ciepłej, brązowawej barwie. Sjenę paloną uzyskuje się w chemicznym procesie spalania gliny limonitowej .

Substancje barwiące – substancje nadające barwę innej substancji pozbawionej barwy lub też zmieniające barwę substancji posiadającej już jakąś barwę. Można je podzielić na pigmenty, laki i barwniki. Pigmenty są nierozpuszczalnymi kryształami wymagającymi procesu dyspersji w celu ich użycia do barwienia substancji. Barwniki są substancjami rozpuszczalnymi, są łatwe w użyciu, jednak ich odporności są mniejsze od pigmentów. Barwniki są przezroczyste, pigmenty zaś różne – część jest kryjąca, część przezroczysta.Pigment – kryjąca substancja barwiąca. Drobno zmielona substancja stała, nierozpuszczalna i najczęściej nieprzezroczysta, zabarwiająca sobą powierzchnię pokrywanej substancji. Zazwyczaj są to rozdrobnione minerały. W farbach dla oszczędności stosuje się pigmenty razem z wypełniaczami. Ziarna wypełniacza są wielokrotnie większe od ziaren pigmentów, które wypełniacz pokrywają, tworząc w ten sposób większą powierzchnię kryjącą. Pigmenty można podzielić na pigmenty absorpcyjne, pigmenty metaliczne, pigmenty perłowe. W farbie mogą występować pigmenty z różnych grup jednocześnie, np. jeśli w farbie metalicznej znajdą się dodatkowo pigmenty absorpcyjne, wówczas dzięki takiej farbie można uzyskać barwę z połyskiem metalicznym. Farbę z pigmentami metalicznymi można też wzbogacić pigmentami perłowymi, otrzymując dodatkowo efekty właściwe pigmentom perłowym.Lak – barwnik wytrącony z roztworu do postaci stałej, który tym sposobem uzyskuje właściwości pigmentu. Laki są terminem stosowanym m.in. w przemyśle farbiarskim, a pośrednio również tam, gdzie są wykorzystywane, czyli w przemysłach: gumowym i tworzyw sztucznych, papierniczym, włókienniczym, poligraficznym itp.Barwnik – jest substancją przepuszczającą światło i zabarwiającą sobą ośrodek, w którym jest rozpuszczona lub stopiona. Może również reagować z tym ośrodkiem. W odróżnieniu od pigmentów, wśród barwników występuje również wiele substancji organicznych. W przemyśle chemii organicznej barwnikami są substancje wchodzące w reakcję chemiczną z włóknem naturalnym, sztucznym lub skórą. Rozpowszechnione naturalne barwniki to np. hemoglobina – czerwony barwnik krwi, chlorofile – zielone barwniki roślinne.

Synteza addytywna – zjawisko mieszania barw poprzez sumowanie wiązek światła widzialnego różnych długości. Synteza addytywna trzech barw przeciwstawnych z koła barw daje światło o barwie białej.

Synteza subtraktywna – zjawisko mieszania kolorów poprzez odejmowanie promieniowań widzialnych różnych długości.

Szkarłat – kolor znany jako królewska czerwień, w medycynie kolor krwi.

Tarcza Benhama, dysk Benhama − krążek pokryty czarno-białym wzorem, którego szybkie wirowanie może powodować pojawianie się wrażeń barwnych, które są zależne od rodzaju wzoru, szybkości i kierunku obrotów, rodzaju zewnętrznego oświetlenia i indywidualnych cech wzroku obserwatora.

Technika kolorowania dziedziny – sposób prezentacji wykresu funkcji zmiennej zespolonej. Polega on na przypisaniu kolorów z koła barw do płaszczyzny zespolonej. Możliwe są różne przekształcenia lecz w praktyce stosuje się dwa:Środek płaszczyzny zespolonej jest biały, liczba 1 jest czerwona, liczba −1 jest błękitno turkusowa a punkt w nieskończoności jest czarny. Środek płaszczyzny zespolonej jest czarny, liczba 1 jest błękitno turkusowa, liczba −1 jest czerwona a punkt w nieskończoności jest biały.

Temperatura barwowa – temperatura ciała doskonale czarnego, w której wysyła ono promieniowanie tej samej chromatyczności, co promieniowanie rozpatrywane. Innymi słowy, jest to obiektywna miara wrażenia barwy danego źródła światła, np.:1800 K – barwa światła świeczki 2000 K – barwa lampy sodowej (CRI=10-20) 2700 K – barwa klasycznej żarówki produkcji polskiej 2800 K – barwa energooszczędnej żarówki halogenowej (CRI=100) produkcji niemieckiej (ciepłobiała) 3000 K – wschód i zachód Słońca 3000 K – barwa żarówki halogenowej 12V 50W 3000 K – barwa profesjonalnego oświetlenia LED (CRI=95) w Rijksmuseum w Amsterdamie 3200 K – barwa światła żarowego lamp studyjnych 3300 K – 4000K - barwa biała neutralna 4000 K – barwa biała 4000 K – barwa profesjonalnego oświetlenia halogenowego w latach 90. XX wieku w The National Gallery w Londynie 5000 K – barwa chłodnobiała 5500 K – barwa lampy błyskowej 6500 K – barwa dzienna – zimna 10000-15000 K – barwa czystego niebieskiego nieba 28000-30000 K – błyskawica

Turkus – zielony odcień cyjanu. Nazwa tego koloru pochodzi od barwy kamienia szlachetnego – turkusu.

Widzenie fotopowe – termin oznaczający pracę ludzkiego narządu wzroku w warunkach normalnych, czyli przy ilości światła wystarczającej do pełnego wykorzystania możliwości zmysłu wzroku.

Współrzędne trójchromatyczne x, y w przestrzeni barw CIEXYZ – współrzędne opisujące chromatyczność badanego bodźca. Składowe wyznacza się na podstawie widmowych składowych trójchromatycznych i charakterystyki badanego bodźca. Przestrzeń CIE XYZ została skonstruowana tak, by widmowa składowa odpowiadała względnej skuteczności obserwatora normalnego, dzięki czemu składowa odpowiada luminancji świetlnej tego bodźca. Ponadto współrzędne i są takie, że dla wszystkich barw światła przyjmują wartości w zakresie od 0 do 1, co widać na poglądowym wykresie chromatyczności obok.

Zjawisko Purkiniego – zjawisko z zakresu fizjologii widzenia, polegające na zaburzeniu percepcji jasności barw przy słabym oświetleniu. Nazwa pochodzi od odkrywcy tego zjawiska Jana Ewangelisty Purkyniego, czeskiego fizjologa i histologa.