57 Technika cieplna

Atanor, athanor − piec przeznaczony do celów alchemicznych, przede wszystkim do sporządzania kamienia filozoficznego. Znajdowało się w nim jajo filozoficzne z właściwymi reagentami. Ogień płonący w atanorze powinien być „umiarkowany, stały, słaby, równy, wilgotny i ciepły [...] niewyczerpany i przez naturę jedynie stosowany”. Atanor opalany był zwykle węglem.

Bemar należy do wyposażenia kuchni. Jest to rodzaj podgrzewacza, zwykle w postaci wózka do którego wkłada się naczynia z potrawami. Zastosowanie bemara wodnego, gdzie temperaturę utrzymywały palniki gazowe, pozwalało na zachowanie ciepła potraw bez obawy przypalenia nawet przez okres 1 godziny po wydaniu z kuchni.

Ciepłownia – zakład przemysłowy, którego głównym zadaniem jest produkcja czynnika o wysokiej temperaturze dla miejskiej sieci ciepłowniczej. Konwencjonalne układy są obecnie spotykane rzadko. Wynika to z faktu, iż dużo wyższą sprawność uzyskuje się, produkując w sposób skojarzony energie cieplną i elektryczną.

Cuscusera – naczynie kuchenne przeznaczone do gotowania na parze kaszki kuskus. Tradycyjnie gliniane, dzisiaj wykonane z metalu. Powszechnie używane w kuchni Maghrebu.

Czajnik elektryczny – urządzenie do gotowania wody za pomocą energii elektrycznej. Pierwszy czajnik elektryczny powstał w 1891 roku i został wyprodukowany przez firmę Carpenter Electric Company of. St. Paul z Minnesoty. Wymyślił go Charles Carpenter..

Czopuch – element stanowiący połączenie otworów wylotowych spalin z paleniska pieca lub kotła z kanałami kominowymi. Powinien być prowadzony jak najkrótszą drogą, najlepiej po linii prostej. Jeśli to konieczne czopuch wyposażony jest w:przepustnicę spalin otwór pomiarowy spalin otwory rewizyjne tłumik hałasu

Czujnik strumienia ciepła — przetwornik, który generuje sygnał elektryczny (napięcie) proporcjonalne do całkowitej szybkości przepływu ciepła przez powierzchnię czujnika. Strumień ciepła oblicza się na podstawie ilości ciepła przepływającego przez powierzchnię czujnika. Strumień ciepła może przyjmować różne formy: konwekcyjną, kondukcyjną oraz radiacyjną. Niektóre czujniki ciepła mogą być stosowane jednocześnie do pomiaru promieniowania oraz strumienia ciepła. W jednostkach SI strumień ciepła mierzony jest w watach, natomiast gęstość strumienia ciepła w watach na metr kwadratowy.

Andrzej Deka – konstruktor, wykładowca Politechniki Łódzkiej, autor wielu artykułów i referatów z zakresu chłodnictwa i klimatyzacji, autor projektów instalacji chłodniczych i klimatyzacyjnych, kierownik oddziału firmy SYSTHERM w Łodzi.

Elektrofiltr, filtr elektrostatyczny, odpylacz elektrostatyczny — rodzaj odpylacza lub filtru, w którym usuwanie pyłów, dymów i aerozoli z gazu. Składa się z szeregu elektrod pod wysokim napięciem. Pole elektrostatyczne elektrod powoduje osadzanie się cząstek stałych na płaskiej elektrodzie wychwytującej.

Elektrownia Huntorf – elektrownia napędzana turbiną gazową. Elektrownia posiada magazyn energii w postaci podziemnej solnej kawerny wypełnionej powietrzem pod ciśnieniem. Jest to jedna z dwóch na świecie elektrowni tego typu.

Folia grzewcza, grzejna – cienki, elastyczny, elektryczny element grzewczy stosowany głównie do ogrzewania płaszczyznowego. Grubość samej folii to około 0,3 mm, w zależności od producenta wartość ta może być z zakresu od 0,275 mm do nawet 0,5 mm. Jest dostępna w różnych szerokościach i długościach. Cięcie wzdłużne możliwe co moduł 25-30 cm i jego wielokrotność. Folia grzejna jest zasilana napięciem sieciowym AC 230V lub 110V oraz napięciem stałym DC 24V lub 12V. Ciepło generowane jest na grafitowych pasach grzejnych dzięki stawianemu przez nie oporowi elektrycznemu. Moc grzewcza folii grzejnych jest zależna od odległości pomiędzy poszczególnymi pasami, ich szerokości oraz ilości grafitu użytej do nadrukowania paska. Na rynku oferowane są folie o mocach już od 40 W/m2, aż do 400 W/m2. Wykorzystanie tych o niższej mocy służy do uzyskania efektu ciepłej podłogi w przypadku podłóg pływających, folie o wyższej mocy stosowane jako podstawowe źródło ciepła w pomieszczeniu ogrzewanym.

Forma budyniowa – metalowe naczynie kuchenne z kominem w środku, zamykane od góry pokrywką, służące do przyrządzania na parze lekkich ciast, puddingów oraz budyniów. Wnętrze formy smaruje się tłuszczem, obsypuje bułą tartą, wypełnia (niecałkowicie) masą na daną potrawę, szczelnie zamyka i na odpowiednio długi czas częściowo zanurza w naczyniu z wrzącą wodą.

Frytkownica – urządzenie służące do smażenia potraw w gorącym oleju (fryturze), używane przede wszystkim do smażenia frytek. Nazwą tą określa się także urządzenie do cięcia ziemniaków w słupki.

Gazogenerator – urządzenie służące do produkcji gazu generatorowego (drzewnego) w procesie zgazowania.

Gofrownica − elektryczne urządzenie kuchenne, służące do wypiekania gofrów. Ich moc waha się od 700 do 2000 watów. Najpopularniejsze modele posiadają moc 1400 W. Urządzenia te zazwyczaj posiadają teflonową powłokę zabezpieczającą przed przywieraniem. Nowsze gofrownice powlekane są specjalną powłoką Teflon® firm DuPont. Liczba gofrów, które mogą być pieczone naraz w gofrownicy to najczęściej 2 lub 5. Popularność zyskują gofrownice z możliwością wypieku gofrów w kształcie serc.

Grill – urządzenie służące do obróbki cieplnej produktów żywnościowych, wykorzystujące do tego celu źródło ciepła umieszczone bezpośrednio pod rusztem. Rozróżnia się grille węglowe, gazowe i elektryczne.

Gruntowy wymiennik ciepła lub gruntowy powietrzny wymiennik ciepła (GPWC) – urządzenie służące do wspomagania wentylacji budynków zwiększające ich komfort cieplny poprzez zmniejszenie wahań temperatury dostarczanego do budynku powietrza. W literaturze spotyka się też określenie „gruntowa / podziemna czerpnia powietrza”.

Grupa bezpieczeństwa c.o. – urządzenie stosowane w instalacjach grzewczych podłączane do wyjścia źródła ciepła, posiadające zgrupowane w jednej armaturze elementy zabezpieczające przed wzrostem ciśnienia w układzie, czyli: manometr, zawór bezpieczeństwa oraz automatyczny odpowietrznik.

Grzejnik Faviera, konwektorowy grzejnik żebrowy – konstrukcja grzejnika, składającego się z rury i nałożonej na nią z zewnątrz wstęgi z blachy; wstęga ta ukształtowana jest w ten sposób, że tworzy formę sprężyny śrubowej, która ciasno nałożona na rurę pełni rolę radiatora. Zwinięcie blachy w ten sposób powoduje, że taśma jest mocno pofałdowana, co efektywnie zwiększa jej powierzchnię i przez to poprawia rozpraszanie ciepła. Przemieszczaniu się zwiniętej spiralnie wstęgi po rurze zapobiega przyspawanie końcówek wstęgi do rury.

Grzejnik płytowy – rodzaj kaloryfera, w którym para lub czynnik grzejny przepływa w spirali grzejnej i nagrzewa zamocowaną do niej płytę blaszaną, która następnie oddaje temperaturę do otoczenia.

Heat pipe, ciepłowód, rurka cieplna, heat-pipe – rurka zawierająca parujący i skraplający się płyn, który wykorzystywany jest do transportu ciepła, umożliwiająca przekazywanie znacznych jego ilości przy niewielkiej różnicy temperatur.

Jajowar – urządzenie służące do gotowania jajek. Konstrukcja składa się z płyty grzewczej i przykrywki w kształcie kopuły. Bardziej zaawansowane modele pozwalają na wybieranie poziomu ugotowania jajka oraz posiadają dźwiękowy sygnał informujący o zakończeniu procesu gotowania.

Kang – rodzaj sypialnego pieca z cegieł lub gliny, popularnego na północy Chin, o wysokości krzesła, długości około 2 metrów i szerokości umożliwiającej pomieszczenie kilku osób. Podobnie jak europejskie piece kaflowe, kang jest w stanie magazynować ciepło za dnia i oddawać je w nocy, nawet jeśli nikt nie dokłada doń ognia. W ciągu dnia natomiast kang pełni rolę stołu lub miejsca do siedzenia.

Klimatyzacja automatyczna – układ klimatyzacji, szczególnie samochodowej, zapewniającej kontrolę automatyczną parametrów klimatyzowanej przestrzeni, na ogół - kabiny pojazdu. Istnieje wiele koncepcji i wiele rozwiązań technicznych takich układów.

Komfort cieplny – stan, w którym człowiek czuje, że jego organizm znajduje się w stanie zrównoważonego bilansu cieplnego, tzn. nie odczuwa ani uczucia ciepła, ani zimna.

Kominek – nakryte palenisko, zbudowane z wnęki umieszczonej w ścianie niewiele wyżej niż poziom podłogi, wystającego z lica ściany obramowania, na którym opiera się okap odprowadzający spaliny do przewodu dymowego.

Licznik ciepła (ciepłomierz) – całkujący przyrząd pomiarowy przeznaczony do pomiaru ilości przepływającej energii cieplnej. Jego wskazanie jest podstawą do rozliczania się między dostawcą a odbiorcą tej energii. Jednostką miary energii cieplnej w układzie SI jest dżul równy 1wat · 1sekunda (watosekunda). Jest ona zbyt mała do użytku praktycznego, dlatego powszechnie używaną w rozliczeniach jednostką energii jest gigadżul [GJ].

Materiał zmiennofazowy, materiał PCM – inaczej związek zmiennofazowy lub materiał przemiany fazowej. Jest substancją, która jest w stanie absorbować, akumulować i uwalniać dużą ilość energii na jednostkę masy w zakresie temperatury przemiany fazowej. W trakcie pochłaniania energii temperatura PCM nie ulega zmianie.

MLI, izolacja MLI – rodzaj izolacji termicznej, mającej za zadanie ograniczenie dopływów ciepła na drodze promieniowania. Zbudowana jest z wielu równoległych ekranów radiacyjnych o niskiej emisyjności i oddzielających je od siebie przekładek. MLI jest najskuteczniejszym rodzajem izolacji stosowanym w zbiornikach ciekłych gazów, rurociągach kriogenicznych, kriostatach i wszystkich aplikacjach wykorzystujących bardzo niskie temperatury.

Pasywne ogrzewanie – sposób ogrzewania budynku naturalnymi źródłami ciepła, głównie energią słoneczną poprzez odpowiednie ukształtowanie bryły budynku, przeszkleń w nim zamieszczonych, odpowiednie usytuowanie poszczególnych elementów budowli względem pozycji słońca w cyklu rocznym i dziennym oraz zastosowanie innych wspomagających technik ogrzewania alternatywnego takich jak gruntowy wymiennik ciepła lub akumulatory ciepła warstwy wodonośnej.

Piec chlebowy – piec przeznaczony do wypieku chleba, opalany najczęściej drewnem lub węglem drzewnym.

Piec kaflowy – rodzaj pieca akumulacyjnego. Pojawił się w połowie XVIII stulecia, rozwijany i udoskonalany zwłaszcza w Niemczech. Piece kaflowe początkowo spalały głównie drewno, jednak coraz częściej stosowano węgiel – zwłaszcza na terenach miejskich. Do niedawna służyły jedynie do ogrzewania pomieszczeń. Obecnie pozwalają na ogrzewanie zarówno pomieszczeń przez bezpośrednie promieniowanie ciepła, jak i przy zastosowaniu płaszcza wodnego lub wymiennika ciepła do ogrzewania wody. Woda zgromadzona w zbiornikach buforowych może być używana jako cwu, jak i służyć do ogrzewania domu (mieszkania) w instalacji centralnego ogrzewania.

Piec rakietowy – rodzaj pieca, w którym palenisko połączone jest z pionową komorą spalania, zwaną podnośnikiem ciepła. Piec rakietowy jest piecem podwójnego spalania co oznacza, że oprócz paliwa stałego spalają się w nim również substancje lotne, które w zwyczajnym piecu wydalane są przez komin wylotowy. Zależnie od konstrukcji pieca temperatura w podnośniku ciepła wynosić może między 800 a 1200 °C.

Piecokominek – urządzenie grzewcze z nakrytym paleniskiem służącym do ogrzewania pomieszczeń na paliwo stałe – najczęściej drewno.

Płaszcz wodny – osłona o podwójnych ściankach, między którymi znajduje się woda. Może pełnić różne funkcje:odbiornika ciepła, np. chłodnicy w silniku, w reaktorze lub kominku do magazynowania i przekazywania użytecznej energii cieplnej, grzejnika, stabilizatora temperatury w termostatach.

Podgrzewacz ciepłej wody użytkowej, podgrzewacz CWU (c.w.u.) – urządzenie stosowane w domowej instalacji wodnej, jako rozpowszechniony sposób przygotowywania ciepłej wody użytkowej. Spotykane w łazienkach lub bezpośrednio przy kotłach, będących źródłem energii cieplnej.

Podzielnik kosztów – "podzielnik kosztów ogrzewania" – zwany również podzielnikiem ciepła, to urządzenia niezależnie od rodzaju konstrukcji i typu, zgodnie z informacją Głównego Urzędu Miar, które nie są przyrządami pomiarowymi w rozumieniu ustawy z dnia 11 maja 2001 r. − Prawo o miarach. Podzielnik to urządzenie montowane na grzejnikach centralnego ogrzewania, służące do iluzorycznego i bardzo często błędnego podziału kosztu ciepła, określonego na podstawie odczytu podzielników kosztów, rachunków za ogrzewanie budynku, pomiędzy poszczególnych lokatorów wielorodzinnego budynku mieszkalnego.

Pompa ciepła – maszyna cieplna wymuszająca przepływ ciepła z obszaru o niższej temperaturze do obszaru o temperaturze wyższej. Proces ten przebiega wbrew naturalnemu kierunkowi przepływu ciepła i zachodzi dzięki dostarczonej z zewnątrz energii mechanicznej lub energii cieplnej.

Przegrzewacz – część kotła parowego, przeważnie w postaci wiązki rur, służy do ogrzania pary nasyconej powyżej temperatury nasycenia i otrzymania pary przegrzanej. Wprowadzenie przegrzewaczy podniosło sprawność maszyn parowych tłokowych i umożliwiło zastosowanie turbin parowych. Ogólnie im wyższa temperatura pary, tym większa sprawność termiczna maszyny. Dlatego zadaniem przegrzewacza jest wytworzenie pary o możliwie wysokiej temperaturze.

Przypiecek – ława wokół pieca, służąca do siedzenia lub spania.

Rura preizolowana – rura posiadająca fabrycznie wykonaną zewnętrzną warstwę izolacji cieplnej.

Samowar – urządzenie do przygotowywania herbaty, charakterystyczne szczególnie dla Rosji i Iranu. Klasyczna konstrukcja składa się ze zbiornika na wodę, przez który przechodzi pionowo rura na węgiel drzewny, z rusztem u dołu. W dolnej części zbiornika samowara znajduje się kranik do spuszczania wody, a u góry miejsce na czajniczek na esencję. Znane w świecie wytwórnie samowarów znajdują się w Tule, Moskwie i Petersburgu.

Siłownia parowa – zespół maszyn i urządzeń mających na celu wytwarzanie mocy mechanicznej z wykorzystaniem turbiny parowej lub tłokowej maszyny parowej. Proces konwersji energii odbywa się z wykorzystaniem wody i pary wodnej. Para wodna wytwarzana jest pod odpowiednio wysokim ciśnieniem w kotle parowym, a rozprężana w turbinie bądź maszynie tłokowej. Po rozprężeniu podlega ona skropleniu w skraplaczu lub jest wyrzucana do otoczenia. W układzie zamkniętym skropliny są przetłaczane z powrotem do kotła przy pomocy pompy. Woda jest zachowana w układzie.

Skraplacz, kondensator – urządzenie, którego zadaniem jest zamiana gazów w ciecze, czyli skraplanie. Jest zwykle elementem składowym większych instalacji technologicznych lub energetycznych.

Sokownik – urządzenie służące do wytwarzania soków z owoców lub warzyw poprzez poddawanie owoców działaniu gorącej pary wodnej. Sokownik może służyć również do gotowania na parze np. ziemniaków, a pozostałości owoców po uzyskaniu soku mogą zostać wykorzystane do przyrządzenia dżemu. Sokownik składa się z trzech naczyń, nakładanych jedno na drugie, od dołu są to: pojemnik na wodę, zbiornik na sok, pojemnik na owoce oraz pokrywki. Podgrzana woda paruje, poprzez pionową rurkę przechodzi do jego wnętrza, a poprzez otwory w dnie naczynia na owoce dostaje się do niego i ogrzewa owoce. Pod wpływem gorącej pary z owoców wydziela się sok, który spływa do środkowego naczynia. Naczynie na sok ma często rurkę do odprowadzenia soku.

Szybkowar – szczelny garnek, w którym w czasie gotowania potraw następuje wzrost ciśnienia. Powoduje to wzrost temperatury wrzenia wody i przyspieszenie procesu gotowania.

Ściana Trombe’a – rodzaj pasywnego sposobu pozyskiwania energii opierający się na systemie zysków pośrednich z wykorzystaniem warstwy akumulującej. Koncepcja tego rozwiązania konstrukcyjnego, pierwotnie opatentowana w roku 1881 w USA, została następnie udoskonalona przez francuskiego inżyniera – Félixa Trombe’a i powtórne opatentowana w 1972 roku.

Tabouna - tradycyjny tunezyjski gliniany piec w kształcie komina służący do wypieku chleba o tej samej nazwie. Chleb ten wyrabiany jest z mąki i wody do postaci cienkich placków, które następnie przyklejane są do wewnętrznej ścianki pieca. Kobiety wkładają ciasto ręką przez otwór wylotowy pieca, wcześniej zamaczając ją w wodzie, aby uniknąć poparzenia. Chleb jest gotowy, gdy samoczynnie odpadnie od ścianki i wpadnie do paleniska.

Tandoor – gliniany piec w kształcie dzbana używany w Indiach oraz innych regionach południowej Azji, opalany węglem drzewnym, drewnem lub nawozem, zaś konserwowany liśćmi szpinaku. Temperatura pieczenia przekracza 480 °C.

Teppan-yaki – popularny w Japonii sposób przyrządzania, smażenia (yaki) potraw na podgrzewanej od spodu stalowej płycie (teppan).

Termogram – zapis obrazu cieplnego. Termogram może zostać sporządzony w postaci fotografii z aparatu fotograficznego, zapisu na taśmie wideo lub pliku na dowolnym nośniku pamięci cyfrowej. Barwy widoczne na obrazie termogramu są umownie przypisane do poszczególnych wartości temperatur. Obraz termogramu może też zawierać izotermy. Termogram może mieć też formę krzywej w funkcji czasu wydrukowanej na papierze przez termograf.

Opiekacz – przyrząd opiekający obustronnie kanapki złożone z dwóch kromek pieczywa tostowego oraz dzielący je wzdłuż przekątnej na pół, co nadaje im kształt trójkątów.

Westfalka – popularny dawniej metalowy, wolno stojący piec kuchenny z żeliwną płytą grzejną. Jako czynnik grzewczy wykorzystywany jest głównie węgiel lub drewno.

Wodne ogrzewanie podłogowe – niskotemperaturowe ogrzewanie płaszczyznowe instalowane w podłodze i zasilane wodą grzejną. Podłoga jest tu jednocześnie grzejnikiem. Jeśli ogrzewanie podłogowe tylko uzupełnia pracę innych grzejników - uzyskuje się wtedy efekt ciepłej podłogi. Powierzchnia podłogi osiąga maksymalnie wartość 29-35 st. C . Ogrzewanie podłogą było już znane w czasach antycznych jako typ hypokaustum.

Wolnowar – urządzenie elektryczne służące do gotowania potraw na wolnym ogniu, co wymaga podtrzymywania przez dłuższy czas względnie niskiej temperatury ok. 80 stopni Celsjusza. Pozwala to na wielogodzinne gotowanie bez nadzoru takich potraw jak gulasze, zupy, desery i innych. Przygotowane potrawy nie tracą witamin oraz wartości odżywczych.

Wymiennik ciepła – urządzenie, którego główną funkcją jest wymiana ciepła pomiędzy dwoma płynami. Jest to ogólny termin odnoszący się do szerokiej grupy urządzeń różniących się przeznaczeniem, budową i sposobem realizacji przepływu ciepła.

Wymiennik płaszczowo-rurowy – rodzaj wymiennika ciepła, który składa się z cylindrycznego płaszcza i przebiegających w nim rurek. Powierzchnią wymiany ciepła jest powierzchnia tychże rurek, w poprzek której zachodzi przepływ ciepła pomiędzy płynami wewnątrz i na zewnątrz rurek. Ze względu na swoją wszechstronność wymiennik ten jest najczęściej stosowanym typem w przemyśle.