56 Medycyna ratunkowa

Medycyna ratunkowa jest podstawową specjalizacją medyczną.

ABC – angielski akronim mnemotechniczny najważniejszych czynności przy udzielaniu pierwszej pomocy, przede wszystkim poszkodowanym nieprzytomnym:A – udrożnienie dróg oddechowych za pomocą tzw. rękoczynu czoło-żuchwa lub ewentualnie rurki intubacyjnej, B – sprawdzenie oddechu metodą widzę, słyszę, czuje, C – sprawdzenie oznak krążenia, przy czym osoby niezwiązane z medycyną nie sprawdzają tętna na tętnicach promieniowej i szyjnej, a jedynie zwracają uwagę na zabarwienie skóry, czy jest zachowany odruch połykania oraz czy poszkodowany ma świadomość. Inna interpretacja litery C to: uciski klatki piersiowej. Inna interpretacja to sprawdzenie oznak poważnego krwawienia.

Agusta A109E Power – lekki śmigłowiec produkowany przez włoską firmę Leonardo Helicopters. Wykorzystywany w wielu krajach do przewozu pasażerów, w służbach państwowych, a szczególnie w transporcie medycznym.

Ambulans, karetka pogotowia ratunkowego, in. sanitarka – środek transportu dysponowany na miejsce nagłego zachorowania albo wypadku, przeznaczony do udzielania pomocy, przewozu chorych lub rannych z miejsca zdarzenia do szpitala, a często również służący do transportów medycznych i międzyszpitalnych.

Ambulatorium – miejsce pomocy doraźnej. Ambulatoria mogą znajdować się przy izbach przyjęć szpitali, w pogotowiu ratunkowym czy przychodniach / poradniach lekarskich.

Apteczka – pojemnik służący do przechowywania materiałów i środków przeznaczonych do udzielania pierwszej pomocy. Powinien być wyraźnie oznakowany, trwały i czysty.

Apteczka indywidualna AI-1 – radziecki i rosyjski zestaw środków leczniczych przeznaczony do udzielania pomocy i samopomocy na polu walki. Wprowadzona została na stan Armii Radzieckiej w 1978 roku. Używana w wypadku zranienia, ekspozycji na działanie gazów bojowych lub na promieniowanie radioaktywne. Polskim jej odpowiednikiem był IPR, a obecnie jest pakiet IZAS-05. Apteczka zawiera leki przeciwpromienne, przeciwbólowe i antybakteryjne. Skład apteczek serii AI ulegał częstym modyfikacjom i powstało kilka jej odmian.

Automatyczny defibrylator zewnętrzny – wysoce specjalistyczne, niezawodne, skomputeryzowane urządzenie, które za pomocą poleceń głosowych i wizualnych prowadzi zarówno osoby z wykształceniem medycznym, jak i bez niego przez procedurę bezpiecznej defibrylacji w zatrzymaniu krążenia.

Bandaż - płat bądź wstęga gazy, płótna, muślinu bądź innej tkaniny a także dzianiny a nawet tkanino-dzianiny; stosowany do mocowania opatrunków. W sprzedaży występuje najczęściej w postaci rolek taśmy.Bandaż gipsowy - stosowany do unieruchomienia złamanej kończyny; po zwilżeniu, nałożony na złamaną kość, tworzy twardą skorupę.Bandaż elastyczny - wykonany z elastycznej tkaniny; stosowany dla powstrzymania krwawienia ; używany także w przypadku złamania żeber, do unieruchomienia złamań i innych urazów narządów ruchu.

Boja SP, tak zwana pamelka – boja ratownicza, której używa większość polskich ratowników Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (WOPR). Nie została ujęta w przepisach dotyczących wyposażenia kąpielisk.

Centrum powiadamiania ratunkowego – jednolity system, który obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane na numer alarmowy 112 umożliwiający przekazanie zgłoszenia alarmowego w celu zaangażowania właściwych służb ratowniczych. W 2017 roku planowane jest rozpoczęcie przejmowania zgłoszeń kierowanych na numery alarmowe 997, 998 i 999. W ramach systemu mogą być obsługiwane numery 991, 992, 993, 994 i 987 oraz inne numery alarmowe podmiotów, do których zadań należy ochrona życia, zdrowia, bezpieczeństwa, porządku publicznego, mienia lub środowiska.

Combitube – przyrząd służący do udrażniania dróg oddechowych. Stanowi alternatywę dla intubacji dotchawiczej, głównie ze względu na prostszy system zakładania.

CPAP – metoda wspomagania oddychania stosowana głównie w leczeniu bezdechu sennego, a także w przypadku niewydolności oddechowej. Urządzeniem do wykonywania CPAP jest pompa powietrzna, podłączona do specjalnej maski na twarz, pokrywającej nos albo nos i usta razem.

Defibrylator – urządzenie medyczne, służące do przeprowadzania zabiegu defibrylacji serca.

Folia NRC – cienka płachta z metalizowanego tworzywa sztucznego (polipropylen). Używana w ratownictwie, turystyce i wspinaczce oraz w sytuacjach awaryjnych w celu poprawy komfortu cieplnego. Jej użycie opóźnia proces wychłodzenia organizmu, bowiem zmniejsza utratę ciepła organizmu w wyniku parowania wody oraz wiatru.

Gaza – chłonny materiał opatrunkowy, produkowany najczęściej z wybielonej bawełny, w postaci rzadkiej tkaniny, następnie wyjałowiony. Gaza jest używana do tamowania krwawień, bandażowania ran. Najskuteczniejsza jest tam, gdzie inne materiały opatrunkowe mogą się przyklejać do rany lub poparzonej skóry.

ICE lub I.C.E. – skrót informujący ratowników, do kogo powinni zadzwonić w razie nagłego wypadku. Stosowany przeważnie w dwóch formach:w książce adresowej telefonu komórkowego – jako kontakt „ICE” wpisuje się numer telefonu wybranej osoby. Jeśli takich osób jest kilka, to oznacza się je hasłami „ICE1”, „ICE2” itd. na karcie „ICE” wielkości wizytówki wpisuje się imię, nazwisko i numer kontaktowy najbliższych osób. Kartę powinno się nosić cały czas przy sobie.

Indywidualny zestaw autostrzykawek (IZAS) – zestaw leków przeznaczonych do ratowania życia i zdrowia ludzi po skażeniu bojowymi środkami trującymi o działaniu paralityczno-drgawkowym: gazami V, gazami serii G oraz pestycydami fosforanoorganicznymi.

Kamizelka Kendricka (KED) – specjalny rodzaj kamizelki stabilizującej rannego używanej przy podejrzeniu urazów kręgosłupa w celu zabezpieczenia poszkodowanego w trakcie transportu.

Kołnierz ortopedyczny - orteza służąca do stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa. W razie podejrzenia urazu, stosowany jest jako podstawowy środek w celu zapobieżenia dalszym urazom kręgosłupa szyjnego i rdzenia kręgowego. Zbudowany jest zwykle z zewnętrznej skorupy polietylenowej, nadającej kształt, oraz wyściółki piankowej, zapewniającej komfort pacjentowi. Czasem posiada otwór tracheostomijny, służący także do sprawdzania tętna. Może być jedno- lub dwuczęściowy.

Konikotomia (krikotyreotomia) – inwazyjna technika stosowana w stanach nagłych jako szybki i doraźny sposób udrożnienia dróg oddechowych, które zostały zablokowane na wysokości lub powyżej szpary głośni. Zabieg laryngologiczny polega na przecięciu więzadła pierścienno-tarczowego, umieszczonego między dolnym brzegiem blaszki chrząstki tarczowatej krtani oraz górnym brzegiem łuku chrząstki pierścieniowatej krtani.

Krępulec – opaska uciskowa nakładana w sytuacji nagłej na kończynę w celu zatrzymania krwotoku lub też element stazy taktycznej służący do jej zaciskania.

Krwawienie z nosa – często występujący objaw chorobowy polegający na utracie krwi, kiedy źródło krwawienia znajduje się w obrębie jamy nosowej. Krwawienie z nosa może mieć różne nasilenie – od niewielkiego plamienia do poważnego, zagrażającego życiu krwotoku.

Krwotok – silne krwawienie, gwałtowna utrata krwi w jej pełnym składzie na skutek choroby lub urazu naczyń krwionośnych.

Maska krtaniowa – przyrząd używany w medycynie służący do udrażniania dróg oddechowych. Stanowi alternatywę dla intubacji oraz Combitube. Poprzez brak konieczności odginania głowy przy zakładaniu może być traktowana jako metoda z wyboru przy udrażnianiu dróg oddechowych u osób z urazami kręgosłupa szyjnego. Maska krtaniowa stanowi przyrząd wielokrotnego użytku, można ją dezynfekować. Dodatkowo może zostać zastosowana przy RKO.

Ewakuacja medyczna – działania ratunkowe, polegające na transporcie rannych z pola walki lub miejsca katastrofy przez personel medyczny do obiektów medycznych. Ewakuacja medyczna odbywa się przy pomocy odpowiednio przygotowanych pojazdów lądowych lub powietrznych (śmigłowców). Terminem określany jest również transport poszkodowanych pomiędzy obiektami medycznymi.

Nosze – rodzaj urządzenia medycznego, umożliwiające transportowanie chorego lub rannego w pozycji leżącej. Stosowane przez różne służby ratownicze, stanowią podstawowe wyposażenie ambulansu sanitarnego.

Nosze miękkie - rodzaj noszy w kształcie worka z uszami, wykonane z brezentu lub innego miękkiego materiału, służące do przenoszenia lub znoszenia chorych w ciasnych pomieszczeniach, uniemożliwiających użycie noszy standardowych.

Obrzęk płuc – stan chorobowy, w trakcie którego w pęcherzykach płucnych zamiast powietrza zaczyna gromadzić się płyn przesiękowy, który utrudnia wymianę gazową w płucach.

Odma opłucnej – wtargnięcie powietrza lub innych gazów do jamy opłucnej spowodowane najczęściej uszkodzeniem miąższu płucnego lub przedziurawieniem ściany klatki piersiowej. Odma opłucnowa jest jednym ze stanów nagłych i jako taka wymaga niezwłocznej interwencji chirurgicznej.

Odmroziny – obrzęki na skórze, spowodowane długotrwałą ekspozycją na zimne i wilgotne powietrze. Najczęściej występują na palcach dłoni i stóp w okresie zimowym. Objawiają się niewielkimi, zaczerwienionymi opuchliznami powodującymi swędzenie oraz ból. Na wystąpienie odmrozin często narażone są osoby z problemami z cyrkulacją krwi. W palcach następuje obkurczenie się naczyń krwionośnych, a co za tym idzie, zmniejsza się temperatura w tych okolicach. Niska temperatura uszkadza naczynia krwionośne powodując przy tym obrzęki. Ilość odmrozin, ich wielkość oraz długość rekonwalescencji zależy przede wszystkim od temperatury i czasu, na jaki skóra była narażona. Odmroziny często mylnie określa się jako odmrożenia.

Odmrożenie – czasowe lub nieodwracalne uszkodzenie skóry, powstające w wyniku działania na nią niskiej temperatury. Ciężkość i rozległość uszkodzenia skóry zależą od temperatury otoczenia oraz czasu, w jakim skóra była poddana działaniu niskiej temperatury. Wiatr i duża wilgotność powietrza nasilają skutki działania mrozu. Zmiany w naczyniach krwionośnych, spowodowane spożyciem dużej ilości alkoholu, powodują u poszkodowanych ciężkie odmrożenia, często przyczyniając się do nadmiernego wychłodzenia ciała i – w wyniku tego – śmierci. Miejsca szczególnie narażone na odmrożenie to: nos, uszy, policzki oraz palce rąk i stóp.

Opaska uciskowa – rodzaj opatrunku stosowanego do udzielania pierwszej pomocy. Opaska ta pomaga zatrzymywać silne krwawienia, które zagrażają życiu poprzez dociśnięcie tętnicy do kości i całkowite zamknięcie jej światła.

Opatrunki indywidualne początkowo były wyprodukowane na potrzeby wojska, aby umożliwić szybkie opatrywanie rannych żołnierzy na polu walki.

Orteza – aparat ortopedyczny stabilizujący stawy lub odcinek ciała, zwykle zastępujący opatrunek gipsowy. Jego głównym zadaniem jest unieruchomienie stawów kończyn, które uległy urazom np. skręcenia, zwichnięcia lub zerwania więzadeł. Niektóre ortezy mogą być stosowane w leczeniu złamań, zwłaszcza kości płaskich i krótkich. Ze względu na konstrukcję ortezy podzielić można na sztywne, półsztywne (półelastyczne) i miękkie (elastyczne). Ze względu na pełnioną funkcję ortezy dzieli się na: kompresyjne, stabilizujące, kompensacyjne i korekcyjne.

Państwowe Ratownictwo Medyczne (PRM) – system powołany w Polsce w celu udzielenia pomocy medycznej osobom znajdującym się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Pierwsza pomoc – zespół czynności wykonywanych w razie wypadku, urazu lub nagłego ataku choroby w celu ochrony życia lub zdrowia poszkodowanego oraz zminimalizowania niekorzystnych następstw, zanim możliwe będzie udzielenie specjalistycznej pomocy medycznej.

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne, BLS – zespół czynności obejmujący bezprzyrządowe utrzymywanie drożności dróg oddechowych oraz podtrzymywanie oddychania i krążenia. W zakres podstawowych zabiegów resuscytacyjnych wchodzą również: rozpoznanie nagłego zatrzymania krążenia, pozycja bezpieczna i postępowanie w zadławieniu.

Porażenie prądem elektrycznym – reakcja fizjologiczna, zranienie lub odczucie, powstające w wyniku przepływu znacznego prądu elektrycznego przez ciało organizmów żywych – ludzi i zwierząt. Następuje w wyniku zetknięcia tkanek organizmu ze źródłem energii elektrycznej.

Pozycja boczna ustalona – pozycja będąca jedną z pozycji bezpiecznych, umożliwiająca bezpieczne bezprzyrządowe utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych. Stosuje się ją u poszkodowanych nieurazowych, posiadających oddech i inne funkcje życiowe. Pozycja boczna ustalona uniemożliwia zapadanie się języka na tylną ścianę gardła, co u nieprzytomnego może spowodować niedrożność dróg oddechowych i w wyniku tego śmierć. Dzięki jej zastosowaniu zmniejsza się ryzyko zadławienia się osoby poszkodowanej treścią ewentualnych wymiocin, bądź płynów znajdujących się w jamie ustnej, które samoistnie z niej wypływają.

Pozycja Trendelenburga – pozycja medyczna, w której pacjent leży na plecach a głowa, górna część klatki piersiowej i tułów znajdują się poniżej poziomu kończyn dolnych. Kiedyś uznawana za skuteczną pozycję centralizującą krążenie, używaną przy wstrząsie. Obecnie uznana za nieskuteczną w tym przypadku. Nazwa pozycji pochodzi od niemieckiego chirurga Friedricha Trendelenburga.

Dzień Ratownictwa Medycznego – święto polskiego ratownictwa medycznego, po raz pierwszy obchodzone 13 października 2006 w Wyszkowie w województwie mazowieckim.Zostało ono powołane Ustawą z dn. 8 września 2006 o Państwowym Ratownictwie Medycznym.

Resusci Anne – także, w zależności od regionu – CPR Anne lub CPR Annie to fantom do nauki resuscytacji krążeniowo-oddechowej, będącej połączeniem sztucznego oddychania i masażu serca, produkowany przez Laerdal Medical – producenta sprzętu medycznego i produktów medycznych z siedzibą w Stavanger w Norwegii.

Rękoczyn, manewr, chwyt Heimlicha – technika pomocy przedlekarskiej stosowana przy zadławieniach. Polega na wywarciu nacisku na przeponę, w celu sprężenia powietrza znajdującego się w drogach oddechowych i „wypchnięcia” obiektu znajdującego się w tchawicy. Manewr Heimlicha, z racji na potencjalną możliwość uszkodzenia trzewi jamy brzusznej, stosowany jest zwykle tylko wtedy, gdy inne metody zawiodły.

Sanitariusz – pracownik opieki zdrowotnej wykonujący podstawowe, niezastrzeżone dla innych zawodów medycznych czynności w zakładach opieki zdrowotnej.

Gwiazda życia – niebieska, sześciopromienna gwiazda, obwiedziona białą obwódką, zawierająca w środku białą laskę Eskulapa, zaprojektowana przez Wydział Bezpieczeństwa Ruchu Autostradowego Departamentu Transportu Stanów Zjednoczonych. Tradycyjnie w Stanach Zjednoczonych znak ten był używany jako oznaczenie legalizacji lub certyfikacji dla ambulansów, paramedyków lub pozostałego personelu medycznego systemów ratowniczych.

Staza taktyczna – rodzaj opaski uciskowej stosowanej do tamowania masywnych krwotoków; jeden z podstawowych elementów wyposażenia medycznego żołnierza na polu walki, coraz częściej również obowiązkowe wyposażenie służb policyjnych oraz straży pożarnych.

Szpitalny oddział ratunkowy (SOR) – jednostka organizacyjna szpitala utworzona w celu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Sztuczne oddychanie — technika pierwszej pomocy polegająca na dostarczaniu powietrza do płuc osoby, która samodzielnie nie oddycha — stosowana przy resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Jeśli nie pojawia się samoistne oddychanie, czynności ratujące należy wykonywać do momentu przekazania pacjenta wykwalifikowanemu personelowi medycznemu lub do wyczerpania własnych możliwości.

Toksydrom – jest to zespół objawów klinicznych, charakterystyczny dla zatrucia pewną grupą trucizn. Termin ten po raz pierwszy został użyty przez Mofensona i Greenshera w roku 1970. Często jest skutkiem nadużycia narkotyków lub leków.

Triaż, segregacja, sortowanie triage – procedura medyczna stosowana w medycynie ratunkowej, umożliwiająca służbom medycznym segregację rannych w wypadku masowym w zależności od stopnia obrażeń oraz rokowania.

Urazowe uszkodzenie mózgu zwane również urazem wewnątrzczaszkowym – uszkodzenie mózgu na skutek działania zewnętrznej siły (urazu). Uszkodzenia można klasyfikować ze względu na ostrość obrażeń, mechanizm powstania, lub inne czynniki. Sformułowanie uraz głowy zwykle odnosi się do urazowego uszkodzenia mózgu. Jest to jednak pojęcie mające szersze znaczenie, ponieważ obejmuje także urazy innych organów niż mózg.

Worek samorozprężalny (resuscytator) – w medycynie przyrząd wykorzystywany w resuscytacji u pacjenta nieoddychającego lub oddychającego w sposób nieefektywny, umożliwiający wentylację wysokimi stężeniami tlenu. Wchodzi w skład standardowego wyposażenia zespołu ratunkowego; w żargonie zawodowym ratowników medycznych często nazywany workiem ambu .

Wstrząśnienie mózgu – zaburzenie czynności pnia mózgu, będące wynikiem urazu lub zniesienia czynności komórek zwojowych mózgu bez znaczących zmian anatomicznych. Uznawane jest za łagodną postać urazowego uszkodzenia mózgu.

Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne, ALS – zespół czynności stosowanych przez personel medyczny u poszkodowanego, u którego wystąpiło podejrzenie nagłego zatrzymania krążenia. W skład ALS wchodzą: resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO), defibrylacja, farmakoterapia oraz inne zabiegi, mające na celu przywrócenie spontanicznej akcji serca lub spontanicznego oddychania. Wykonywanie czynności podczas ALS jest ściśle związane z zasadami BLS i RKO, których pełna znajomość jest konieczna do prawidłowego postępowania.

Zabezpieczenie medyczne imprez masowych – zespół zasad mających zapewnić bezpieczeństwo medyczne podczas zorganizowanych imprez gromadzących dużą liczbę uczestników w określonym miejscu i czasie.