51 Anatomia miednicy

Czworobok Michaelisa – obszar w kształcie czworoboku na plecach człowieka, występuje przede wszystkim u kobiet.

Jajnik – gonada występująca u samic większości zwierząt.

Jajowód to przewód o długości ok. 10-12 cm, który biegnie od rogu macicy, dochodząc do jajnika. Koniec jajowodu w sąsiedztwie jajnika ma kształt lejka z wypustkami zwanymi strzępkami jajowodu; strzępki ułatwiają wprowadzanie komórki jajowej do światła jajowodu. Zadaniem jajowodów jest przeprowadzenie komórki jajowej do jamy macicy co odbywa się dzięki skurczom ich mięśniówki, obecności wydzieliny produkowanej przez gruczoły jajowodów oraz ruchowi rzęsek wyścielających ich błonę śluzową.

Jama miednicy jest to przestrzeń w obrębie miednicy mniejszej, położona w najniższej części tułowia, poniżej kresy granicznej, której ściany tworzą kości miedniczne, kość krzyżowa, kość guziczna, i mięśnie dna miednicy. Wysłana jest powięzią ścienną miednicy.

Jelito grube – końcowy odcinek jelita kręgowców łączący jelito cienkie z odbytem. W jelicie grubym odbywa się końcowy proces formowania kału. Błona śluzowa jelita grubego nie tworzy kosmków jelitowych. Jest również silnie pofałdowana, co zwiększa jego powierzchnię. W jelicie grubym zachodzi końcowy etap wchłaniania wody, elektrolitów i soli mineralnych z resztek pokarmowych. Występują tutaj także bakterie symbiotyczne, produkujące witaminę K, oraz niektóre witaminy z grupy B.

Kanał zasłonowy - kanał leżący w przednim kącie otworu zasłonionego. Zazwyczaj ma około 20 — 30 mm długości.

Kolec kulszowy – wyrostek na kości kulszowej, umieszczony ku tyłowi od brzegu jej trzonu. Powyżej kolca znajduje się wcięcie kulszowe większe, poniżej zaś, między nim z guzem kulszowym – wcięcie kulszowe mniejsze. Do powierzchni zewnętrznej kolca kulszowego przyczepia się mięsień bliźniaczy górny, do powierzchni wewnętrznej mięsień guziczny, natomiast do wierzchołka kolca jest przytwierdzone więzadło krzyżowo-kolcowe.

Kość biodrowa – u człowieka składa się z talerza i trzonu, które na powierzchni wewnętrznej oddzielone są przez kresę łukowatą. Trzon posiada powierzchnię zewnętrzną i wewnętrzną. Talerz posiada powierzchnię pośladkową oraz krzyżowo-miedniczną. Na powierzchni pośladkowej znajdują się 3 kresy pośladkowe: przednia, tylna i dolna. Ograniczają one miejsca przyczepu 3 mięśni pośladkowych: wielkiego, średniego i małego. Powierzchnia krzyżowo-biodrowa wytwarza dół biodrowy, ku tyłowi od którego znajduje się powierzchnia uchowata i guzowatość biodrowa. Dół biodrowy stanowi miejsce przyczepu mięśnia biodrowego. Powierzchnia uchowata pokryta jest chrząstką włóknistą i łączy się za pomocą stawu krzyżowo-biodrowego. Ruchomość tego połączenia jest bardzo ograniczona. Guzowatość biodrowa zaś stanowi miejsce przyczepu mięśni.

Kość krzyżowa – w anatomii człowieka kość powstająca ze zrośnięcia pięciu kręgów krzyżowych. Wyróżnia się w niej podstawę (basis), powierzchnię przednią, powierzchnię tylną, części boczne oraz wierzchołek (apex). U innych gatunków liczba kręgów wchodzących w skład kości krzyżowej jest zmienna: u psa i kota wynosi 3, u owcy, kozy i jelenia szlachetnego 4, u konia i bydła 5, u świni 5–7. U ptaków nie występuje, kręgi krzyżowe wraz z lędźwiowymi wchodzą w skład synsakrum.

Kość kulszowa – kość będąca częścią obręczy miednicznej, składająca się z trzonu i gałęzi kości kulszowej.

Kość łonowa – parzysta kość wchodząca w skład miednicy. U człowieka ma trzon i 2 gałęzie: górną i dolną. Gałąź górna łączy się z kością biodrową, a gałąź dolna łączy się z kością kulszową.Trzon kości łonowej tworzy 1/5 panewki stawu biodrowego. Gałąź górna ma powierzchnię górną, dolną i tylną oraz brzeg przedni i tylny. Brzeg tylny tworzy grzebień kości łonowej przedłużający się ku tyłowi w kresę łukowatą i zakończony guzkiem łonowym. Trzon kości łonowej znajduje się pomiędzy gałęzią górną a dolną. Gałąź dolna kości łonowej ma powierzchnię wewnętrzną i zewnętrzną oraz brzeg przyśrodkowy i boczny. Gałąź górna tworzy spojenie łonowe z gałęzią górną strony przeciwnej.

Kość miedniczna, kość miednicza – parzysta kość wchodząca w skład obręczy kończyny dolnej lub tylnej. Kości miedniczne łączą się z sobą w części przedniej za pomocą spojenia łonowego, w części tylnej łączą się z kością krzyżową. Dwie kości miedniczne i kość krzyżowa tworzą miednicę.

Kresa graniczna – struktura anatomiczna ludzkiej miednicy.

Łagiewka sterczowa – ślepy, leżący w obrębie gruczołu krokowego pośrodkowo położony mały uchyłek uchodzący do części sterczowej cewki moczowej, należący do pozostałości embrionalnych. Stanowi odpowiednik rozwojowy kobiecej pochwy i bywa określany jako pochwa męska. Pochodzi z dolnych, połączonych ze sobą części przewodów przyśródnerczowych.

Macica – nieparzysty narząd, o kształcie zbliżonym do spłaszczonej gruszki, służący do przyjęcia zapłodnionego jaja oraz rozwoju płodu i wydalenia go poza ustrój matczyny po zakończeniu rozwoju. Wymiary macicy u kobiety, która nie rodziła, są następujące: długość około 7,5 cm, największa szerokość około 4 cm i grubość około 2,5–3 cm, przy wadze 50–60 g.

Mięsień biodrowy – trójkątny, mięsień szkieletowy grubości ok. 2 cm, należy do przedniej grupy mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej. Leży w dole biodrowym, który jednocześnie wyściela.

Mięsień dźwigacz jądra – przyłączone do powrózka nasiennego odgałęzienie mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha i mięśnia poprzecznego brzucha. Jego zadaniem jest podciąganie jąder w kierunku jamy brzusznej.

Mięsień dźwigacz odbytu – parzysty mięsień wchodzący w skład przepony miednicy. Zaczyna się on na powięzi zasłonowej oraz kości łonowej niedaleko spojenia łonowego. Kończy się on natomiast na kolcu kulszowym.

Mięsień guziczny – parzysty, trójkątny płaski mięsień, położony do tyłu od mięśnia dźwigacza odbytu na przedniej powierzchni więzadła krzyżowo-kolcowego. Przyczepia się na kolcu kulszowym i kończy na dolnym brzegu dolnych kręgów krzyżowych i górnych guzicznych. Mięsień guziczny kurcząc się pociąga wierzchołek kości guzicznej; funkcja mięśnia ma jednak przede wszystkim charakter statyczny. Unerwienie mięśnia pochodzi od splotu krzyżowego gałęzi mięśniowych nerwu sromowego, unaczynienie od tętnicy krzyżowej bocznej będącej odgałęzieniem tętnicy biodrowej wewnętrznej.

Mięsień kulszowo-jamisty – jeden z mięśni krocza, współtworzy przeponę moczowo-płciową.

Mięsień lędźwiowy mniejszy – płaski, wąski i wydłużony mięsień szkieletowy, leży niestale na mięśniu biodrowo-lędźwiowym.

Mięsień opuszkowo-gąbczasty – jeden z mięśni krocza, cechuje się największymi różnicami płciowymi wśród wszystkich mięśni krocza.

Mięsień piramidowy – mięsień ludzki, który rozpoczyna się na spojeniu łonowym i kości łonowej, przed mięśniem prostym brzucha.

Mięsień poprzeczny głęboki krocza – płaski mięsień położony w tylnej części przepony moczowo-płciowej.

Mięsień poprzeczny powierzchowny krocza – jest to parzysty wąski mięsień położony pod tylnym brzegiem przegrody moczowo-płciowej. Mięsień cechuje się dużą zmiennością osobniczą. Często jest bardzo słabo rozwinięty, może nawet być nieobecny, szczególnie u kobiet.

Mięsień pośladkowy mały – jest jednym z trzech mięśni pośladkowych. Położony jest pod mięśniem pośladkowym średnim.

Mięsień pośladkowy średni - leży pod mięśniem pośladkowym wielkim i pod powięzią pośladkową. Jest jednym z trzech mięśni pośladkowych.

Mięsień zwieracz wewnętrzny odbytu – dobrze zarysowany pierścień z mięśniówki gładkiej, którego okalająco biegnące włókna są przedłużeniem warstwy okrężnej błony mięśniowej odbytnicy. Jeden z dwóch mięśni pełniących tę funkcję. Kończy się na granicy między częścią powierzchowną i podskórną zwieracza zewnętrznego. Jego szerokość waha się w granicach między 1,5 do 3,5 mm, zależnie od wysokości i stopnia tonicznego skurczu. Zwykle jest cieńszy u kobiet; u obu płci grubieje wraz z wiekiem oraz w wypadku stanów chorobowych, takich jak wypadanie odbytnicy czy przy przewlekłym zaparciu. Mięsień unaczyniony jest przez końcowe gałęzie tętnic: odbytniczej górnej oraz odbytniczej dolnej. Krew odpływa splotem żylnym odbytniczym, a potem jednoimiennymi żyłami.

Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu – eliptycznego kształtu pasmo mięśniówki poprzecznie prążkowanej. Miejscem przyczepu m. zwieracza zewnętrznego odbytu jest środek ścięgnisty krocza. Leży zewnętrznie od m. zwieracza wewnętrznego odbytu, oddzielony od niego podłużną warstwą błony mięśniowej odbytnicy. Czynność zwieracza zewnętrznego jest zależna od woli, odgrywa on więc rolę w końcowych fazach procesu defekacji. Znajdując się w stanie napięcia spoczynkowego mięsień ten zamyka odbyt, a kurcząc się zaciska się silniej. Unerwienie zwieracza zewnętrznego odbytu pochodzi od nerwów odbytniczych dolnych będących gałęziami nerwu sromowego.

Mięśnie pośladkowe – grupa trzech mięśni tworzących pośladek: mięsień pośladkowy wielki, średni i mały. Rozpoczynają się na kości biodrowej i kończą na kości udowej. Ich funkcje to wyprost, odwiedzenie i rotacja zewnętrzna albo wewnętrzna stawu biodrowego.

Myometrium – błona mięśniowa macicy. Najgrubsza warstwa ściany macicy tworząca mięsień maciczny. Składa się ze zwartego układu pęczków mięśniowych gładkich, wśród których występuje znikoma ilość tkanki łącznej, głównie w otoczeniu licznych naczyń krwionośnych. Błona mięśniowa jest jednocześnie błoną naczyniową.

Nerw kulszowy – nerw mieszany będący końcową gałęzią splotu krzyżowego zaopatrujący ruchowo tylną grupę mięśni uda oraz ruchowo i czuciowo całe podudzie i stopę. Stanowi grube na pół centymetra pasmo, szerokości około 1,5 cm, odchodzące od wszystkich nerwów, które tworzą splot krzyżowy.

Nerw pośladkowy dolny – nerw głównie ruchowy, ale zawiera również włókna czuciowe. Jego włókna pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych L5, S1, S2. Jest gałęzią długą splotu krzyżowego.

Nerw pośladkowy górny – nerw ruchowy. Jego włókna pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych L4, L5, S1. Jest gałęzią długą splotu krzyżowego.

Nerw skórny uda tylny jest nerwem skórnym. Jego włókna pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych S1, S2, S3. Jest gałęzią długą splotu krzyżowego.

Ogon u człowieka występuje w postaci szczątkowej, gdyż został utracony w trakcie ewolucji. Zarodki ludzkie posiadają ogony, które mierzą ok. 1/6 długości całego zarodka. Pozostałością po ogonie u dorosłych ludzi jest kość guziczna, która występuje w miejscu, w którym inne ssaki posiadają ogon.

Otwór zasłoniony, otwór zasłonowy – duży, parzysty otwór znajdujący się w obrębie kości miednicznej, w jej dolnej części, ograniczany przez kość kulszową i kość łonową.

Perimetrium – błona surowicza zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego (mesothelium). Jest to część otrzewnej, która pokrywa powierzchnię tylną odcinka nadpochwowego szyjki, cieśń, trzon, dno macicy oraz następnie powierzchnię przednią trzonu, skąd nie dochodząc do szyjki macicy na wysokości cieśni przerzuca się na pęcherz moczowy. Perimetrium leży na cienkiej warstwie tkanki łącznej włóknistej, przechodzącej z jednej strony w tkankę luźną więzadła szerokiego macicy, z drugiej łączącej się z błoną mięśniową macicy.

Pęcherz moczowy – narząd gromadzący mocz wydalany przez nerki, który spływa do niego stale, odpływa zaś okresowo przez cewkę moczową. Pojemność pęcherza moczowego wynosi od 250 do 500 ml, może on jednak rozciągnąć się do objętości ponad jednego litra. W ciężkich chorobach, na przykład w durze brzusznym, przy zatrzymaniu moczu pojemność pęcherza może osiągnąć 3–4 litry.

Pęcherzyk jajnikowy – pęcherzyk wypełniający zewnętrzną warstwę jajnika, zawierający oocyt wraz z komórkami towarzyszącymi. U samicy człowieka rozumnego w chwili narodzin jajniki zawierają od 1 do 2 mln pęcherzyków, jednakże tylko ok. 500 z nich dojrzewa w okresie między pokwitaniem a przekwitaniem (menakme), po którym pęcherzyki zanikają. Przed owulacją komórki pęcherzyków wytwarzają estradiol, zaś po owulacji reszta komórek przemienia się w ciałko żółte.

Pierścień udowy – zwany jest także pierścieniem udowym głębokim dla odróżnienia od pierścienia udowego powierzchownego. Stanowi wrota kanału udowego.

Pochwa – odcinek żeńskich dróg rodnych. Jest przewodem mięśniowo-błoniastym, silnie rozciągliwym i elastycznym, długości 5 cm do 14 cm, stanowiącym połączenie między macicą a przedsionkiem pochwy, będącym częścią sromu. Najwęższa w swojej dolnej części stopniowo się rozszerza. W części środkowej ma około 2 cm do 3 cm szerokości. Pochwa stanowi miejsce wprowadzenia nasienia, obejmując prącie w czasie kopulacji oraz drogę, którą wydostaje się płód podczas porodu, a także drogę odpływu krwi menstruacyjnej. W czasie rozwoju płodowego powstaje z połączenia części dystalnych przewodów przyśródnerczowych.

Przepona miednicy – dno mięśniowe miednicy, utworzone przez dwa mięśnie:mięsień dźwigacz odbytu, mięsień guziczny.

Przydatki macicy – określenie medyczne struktur anatomicznych powiązanych anatomicznie i czynnościowo z macicą. W zależności od źródła, przydatki macicy definiowane są jako:jajowody i jajniki jajowody, jajniki i podpierające je tkanki struktury miednicy mniejszej do tyłu od więzadeł szerokich

Spojenie łonowe – chrząstkozrost łączący obie kości łonowe miednicy.

Więzadło obłe macicy – łącznotkankowy powrózek długości 12–14 cm i około 0,5 cm grubości, rozpoczynający się obustronnie na bocznym brzegu macicy, do przodu i nieco niżej od jajowodu, przebiegający następnie w więzadle szerokim macicy i zaotrzewnowo, wstępujący ostatecznie do kanału pachwinowego. Z kanału pachwinowego więzadło obłe wychodzi przez pierścień pachwinowy powierzchowny i rozdziela się na drobne pasma, kończące w tkance podskórnej warg sromowych większych i wzgórka łonowego.

Więzadło pachwinowe – stanowi łącznotkankowe pasmo biegnące od kolca biodrowego przedniego górnego do guzka kości łonowej. Jest ono utworzone poprzez włókna ścięgniste mięśni skośnego zewnętrznego brzucha, skośnego wewnętrznego brzucha oraz mięśnia poprzecznego brzucha. Włókna końca przyśrodkowego więzadła odchodzą od niego rozbieżnie w kierunku grzebienia kości łonowej tworząc osobne więzadło rozstępowe. Od dołu do więzadła pachwinowego przyczepiona jest powięź szeroka uda. Więzadło pachwinowe stanowi górne ograniczenie rozstępu wspólnego przez który przechodzą z miednicy na kończynę dolną mięśnie oraz nerwy i naczynia. Więzadło pachwinowe jest niezwykle ważnym elementem powięziowym w chirurgii przepuklin, zarówno w metodach napięciowych jak i beznapięciowych.

Więzadło szerokie macicy – poprzeczny fałd tkanki łącznej, składający się z dwóch blaszek otrzewnej przechodzącej z boków macicy na ściany miednicy mniejszej.

Zatoka Douglasa – u kobiet jest to najniżej położony zachyłek otrzewnej, znajdujący się między tylną ścianą macicy a przednią ścianą odbytnicy. U mężczyzn przestrzeni tej odpowiada zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe.

Zatoka moczowo-płciowa – narząd okresu embrionalnego powstający w 6 tygodniu życia płodowego z kloaki i po 12. tygodniu przekształcający się w pęcherz moczowy, cewkę moczową oraz zależnie od płci przedsionek pochwy u kobiet i gruczoł krokowy u mężczyzn.

Zwieracz odbytu - grupa mięśni blokujących wydostawanie się kału z odbytu.