51 Anatomia kończyny dolnej

Kończyna dolna – narząd podpory ciała i lokomocji człowieka.

Goleń – element anatomiczny odnóża lub kończyny położony przed stopą lub piętką, a za udem lub rzepką.

Kanał stępu – kostno-włóknisty kanał łączący głęboką komorę zginaczy goleni i podeszwę stopy.

Kanał udowy – boczny przedział powięzi szerokiej o długości około 3-4 cm, położony między pierścieniem udowym głębokim a rozworem żyły odpiszczelowej, wypełniony luźną tkanką łączną. W normalnych warunkach nie stanowi rzeczywistego kanału, ponieważ nie posiada światła. Dopiero w przypadku wystąpienia przepukliny udowej potencjalna przestrzeń między oboma pierścieniami staje się kanałem.

Kostka – zgrubienie na kości piszczelowej i na kości strzałkowej. Jest położona tuż nad stopą ograniczając z boków staw skokowy. Kostka boczna wyczuwalna jest w dolnej części kości strzałkowej, natomiast kostka przyśrodkowa wyczuwalna jest w dolnej części kości piszczelowej. Przy stopie zgiętej podeszwowo bezpośrednio do przodu od kostki bocznej i przyśrodkowej wyczuwa się bloczek kości skokowej, zaś do tyłu od kostki przyśrodkowej trzon i guzek przyśrodkowy wyrostka tylnego.

Kości klinowate – kości stępu stopy człowieka, leżące między kością łódkowatą a kośćmi śródstopia. Mają one kształt klinów. Odróżnia się kość klinowatą przyśrodkową, pośrednią i boczną.

Kość klinowata boczna, kość klinowata trzecia – kość stępu stopy człowieka, kształtem podobna do kości klinowatej przyśrodkowej, ale nieco większa. Kość klinowata boczna łączy się z sześcioma kośćmi: kością łódkowatą, klinowatą pośrednią, sześcienną oraz z kośćmi śródstopia II, III i IV.

Kość klinowata przyśrodkowa, kość klinowata pierwsza – kość stępu stopy człowieka, największa ze wszystkich kości klinowatych. Kość klinowata przyśrodkowa łączy się z czterema kośćmi: kością łódkowatą, klinowatą pośrednią oraz kośćmi śródstopia I i II.

Kość łódkowata – jedna z kości stępu stopy człowieka. Na powierzchni przyśrodkowej ma wybitną guzowatość, punkt orientacyjny przy badaniu stawu poprzecznego stępu. Na powierzchni przedniej ma trzy pola dla połączenia z trzema kośćmi klinowatymi. Powierzchnia boczna ma niestałą powierzchnię stawową dla kości sześciennej, zaś powierzchnia tylna – stałą dla kości skokowej.

Kość piętowa – największa kość stępu. Leży w jego tylno-dolnej części pod kością skokową.

Kość piszczelowa, piszczel – podstawowa kość goleni, leży po stronie przyśrodkowej. Koniec bliższy ukształtowany jest w postaci kłykcia bocznego i przyśrodkowego; ich powierzchnie stawowe wchodzą w skład stawu kolanowego. Między kłykciami leży tzw. wyniosłość międzykłykciowa, która składa się z dwóch guzków – bocznego i przyśrodkowego. U podstawy kłykcia bocznego na jego tylno-bocznej powierzchni znajduje się powierzchnia stawowa strzałkowa, która służy do połączenia z głową strzałki. Trzon kości piszczelowej ma przekrój trójkątny, najbardziej widoczny jest brzeg przedni, który rozpoczyna się poniżej kłykci guzowatością piszczeli. Brzeg przedni kości piszczelowej i jej powierzchnia przyśrodkowa pokryte są tylko skórą i są dobrze wyczuwalne przez skórę. Po stronie bocznej dalszej kości piszczelowej znajduje się wcięcie strzałkowe. Dolna powierzchnia nasady tworzy powierzchnię stawową dolną i służy do połączenia z kością skokową, wchodzącą w skład kości stopy. U konia kość piszczelowa wyróżnia się obecnością kostki bocznej po bocznej stronie ślimaka. Psy i świnie mają w jego miejscu wcięcie strzałkowe.

Kość skokowa – kość stępu (tarsus), na której opiera się u góry piszczel (tibia), u dołu łącząca się z kością piętową, po bokach z kostkami goleni, a z przodu z kością łódkowatą. Ze względu na połączenia pomiędzy tymi kośćmi kość skokowa przekazuje całą wagę ciała na stopę.

Kość sześcienna ma kształt nierównomiernego sześcianu i leży do przodu od kości piętowej na bocznym brzegu stępu. Jej powierzchnia przyśrodkowa jest dłuższa od bocznej.

Kość udowa — kość kończyny dolnej będąca elementem wspierającym tkanki miękkie uda. Jest to kość długa, dlatego wyróżnić w niej można trzon i dwa końce: koniec bliższy i koniec dalszy. Jednocześnie jest to najcięższa i najdłuższa z kości długich organizmu; mierząc prawie dokładnie 26% długości ciała człowieka, jest pomocnym wskaźnikiem rekonstrukcji szkieletowych. Występuje u czworonogów. U człowieka jest ustawiona pionowo, a u pozostałych czworonogów w kierunku przednio-dolnym.

Krętarz mniejszy – wyniosłość na kości udowej (femur).

Łydka – część kończyny dolnej, pod kolanem składająca się z dwóch głównych mięśni zwanych mięśniami trójgłowymi łydki, które łączą się z piętą poprzez ścięgno piętowe (Achillesa). Pozostałe mięśnie łydki łączą się z kolanem i kostką oraz za pomocą długich ścięgien z palcami u nóg.

Mięsień czworogłowy uda – duży, gruby mięsień wypełniający grupę przednią mięśni uda. Cztery działające niezależnie głowy posiadają oddzielne przyczepy początkowe i wspólny przyczep końcowy.

Mięsień krawiecki inaczej mięsień najdłuższy uda – w anatomii człowieka, parzysty mięsień kończyny dolnej, jeden z mięśni grupy przedniej mięśni uda.

Mięsień pośladkowy mały – jest jednym z trzech mięśni pośladkowych. Położony jest pod mięśniem pośladkowym średnim.

Mięsień pośladkowy średni - leży pod mięśniem pośladkowym wielkim i pod powięzią pośladkową. Jest jednym z trzech mięśni pośladkowych.

Mięsień prostownik długi palców – mięsień kończyny dolnej, należący do grupy przedniej mięśni goleni.

Mięsień przywodziciel długi – mięsień grupy przyśrodkowej uda tworzący jego warstwę przednią. Przyczep tego mięśnia rozpoczyna się na kości łonowej ku dołowi od guzka łonowego, a kończy się na środkowej jednej trzeciej części wargi przyśrodkowej kresy chropawej. Położony jest do przodu od mięśnia przywodziciela wielkiego, a pomiędzy nimi znajduje się mięsień przywodziciel krótki. Mięsień buduje dno przyśrodkowej części trójkąta udowego.

Mięsień przywodziciel krótki – mięsień grupy przyśrodkowej uda tworzący jego warstwę środkową. Przyczep tego mięśnia rozpoczyna się na powierzchni przedniej gałęzi dolnej kości łonowej znajdując się pomiędzy przyczepami mięśnia przywodziciela długiego i mięśnia przywodziciela wielkiego, a kończy się na górnej jednej trzeciej części wargi przyśrodkowej kresy chropawej.

Mięsień przywodziciel wielki – mięsień grupy przyśrodkowej uda tworzący jego warstwę tylną.

Mięsień zasłaniacz wewnętrzny (musculus obturator internus) – spłaszczony, trójkątny, wachlarzowaty, położony częściowo w miednicy a częściowo w okolicy pośladkowej mięsień.

Mięsień zasłaniacz zewnętrzny – mięsień kończyny dolnej człowieka należący do mięśni grupy zewnętrznej obręczy kończyny dolnej.

Mięśnie pośladkowe – grupa trzech mięśni tworzących pośladek: mięsień pośladkowy wielki, średni i mały. Rozpoczynają się na kości biodrowej i kończą na kości udowej. Ich funkcje to wyprost, odwiedzenie i rotacja zewnętrzna albo wewnętrzna stawu biodrowego.

Nerw kulszowy – nerw mieszany będący końcową gałęzią splotu krzyżowego zaopatrujący ruchowo tylną grupę mięśni uda oraz ruchowo i czuciowo całe podudzie i stopę. Stanowi grube na pół centymetra pasmo, szerokości około 1,5 cm, odchodzące od wszystkich nerwów, które tworzą splot krzyżowy.

Nerw pośladkowy dolny – nerw głównie ruchowy, ale zawiera również włókna czuciowe. Jego włókna pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych L5, S1, S2. Jest gałęzią długą splotu krzyżowego.

Nerw pośladkowy górny – nerw ruchowy. Jego włókna pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych L4, L5, S1. Jest gałęzią długą splotu krzyżowego.

Nerw skórny uda tylny jest nerwem skórnym. Jego włókna pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych S1, S2, S3. Jest gałęzią długą splotu krzyżowego.

Okolica krętarzowa – w anatomii człowieka, parzysta okolica kończyny dolnej.

Palec długi – palec stopy umiejscowiony pomiędzy paluchem a palcem trzecim. Palec swoim umiejscowieniem upodabnia się do palca wskazującego u ręki.

Palec stopy – u człowieka i innych zwierząt zakończenie stopy zwieńczone pazurami, paznokciami, kopytami itp. Liczba palców stopy może wynosić od jednego do pięciu (naczelne).

Paliczki − kości tworzące przednią część stopy, palców stóp i palców rąk. W budowie palucha i kciuka występują po dwa paliczki, pozostałe palce mają ich trzy.

Paluch – leżący najbardziej przyśrodkowo i najsilniejszy palec stopy, stanowiący dla niej znaczną podporę. Paluch, podobnie jak kciuk, posiada jedynie dwa paliczki. Kości te są grubsze niż pozostałe paliczki stopy.

Panewka stawu biodrowego – struktura anatomiczna w kości miednicznej tworząca powierzchnię stawową w stawie biodrowym. Obejmuje kość udową (femur).

Pięta − w anatomii człowieka wypukłość z tyłu stopy, tworzona przez kość piętową. Jej kształt jest determinowany przez kości pięty, tłuszcz pokrywający i skórę.

Podeszwa – dolna powierzchnia stopy ludzkiej, a także stóp tych zwierząt, które nie mają kopyt ani racic.

Rozwór odpiszczelowy, dół owalny, dawniej zwany pierścieniem udowym powierzchownym - rozwór w powierzchownej blaszce powięzi szerokiej przykryty grubą warstwą powięzi sitowatej. Przechodzi przezeń żyła odpiszczelowa, która następnie uchodzi do żyły udowej.

Rzepka – element kończyny lub odnóża zwierząt.

Staw biodrowy – staw kulisty tworzony przez głowę kości udowej oraz panewkę stawu biodrowego kości miednicznej. Przenosi ciężar ciała z tułowia na kończyny dolne oraz umożliwia ich ruchomość. Jeden z największych stawów organizmu człowieka.

Staw kolanowy – największy staw ciała człowieka. Jest to staw złożony - łączą się tu kość udowa i kość piszczelowa. Staw współtworzy trzeszczka w postaci rzepki. Staw posiada dwie łącznotkankowe łąkotki dopasowujące do siebie powierzchnie stawowe w czasie ruchów. Funkcjonalnie jest to staw zawiasowy, umożliwiający ruchy zginania i prostowania, ale w zgięciu możliwe są również ruchy rotacyjne. Wzmocniony jest więzadłami zewnętrznymi oraz dodatkowo bardzo silnymi więzadłami wewnętrznymi – więzadłem krzyżowym przednim i tylnym.

Staw Lisfranca, właśc. staw stępowo-śródstopny – jeden z dwóch stawów w obrębie stopy, w których przeprowadza się odjęcie stopy (amputacja). Drugim stawem jest staw poprzeczny stępu.

Stopa – dystalna część kończyny, zwłaszcza kończyny miednicznej u wielu kręgowców oraz dystalna część odnóża jednogałęzistego u stawonogów.

Stopa – w anatomii człowieka najbardziej dystalna część kończyny dolnej.

Kość strzałkowa, strzałka – kość długa. Jest ona wyczuwalna po stronie bocznej goleni, poniżej kłykcia bocznego piszczeli. Koniec bliższy stanowi głowa strzałki, na której znajduje się powierzchnia stawowa do połączenia z kłykciem bocznym kości piszczelowej. Tworzą staw piszczelowo-strzałkowy. Trzon strzałki, podobnie jak kości piszczelowej, ma trzy powierzchnie i trzy brzegi; brzeg skierowany do kości piszczelowej zwany jest brzegiem międzykostnym. Koniec dalszy strzałki tworzy przypominająca kształtem głowę żmii kostka boczna, wyraźnie zarysowująca się poprzez skórę. Sięga niżej do kostki przyśrodkowej. Przyśrodkowa powierzchnia kostki bocznej pokryta jest powierzchnią stawową i łączy się z kością skokową. Powyżej tej powierzchni stawowej jest powierzchnia do połączenia z kością piszczelową. Tworzą razem więzozrost piszczelowo-strzałkowy.

Ścięgno Achillesa, ścięgno piętowe – największe ścięgno w organizmie człowieka, tworzone przez łączące się ścięgna mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia płaszczkowatego. Jest szerokie i płaskie w części szczytowej, natomiast stopniowo zwęża się i grubieje ku dołowi. Kończy się wyraźnym poszerzeniem w miejscu jego przyczepu na guzie piętowym.

Śródstopie – metapodium kończyny tylnej kręgowców. Każda kość śródstopia ma długi trzon i dwa powiększone końce. Podstawa kości śródstopia łączy się za pomocą stawów z kośćmi stępu. Zakończenia kości śródstopia łączą się za pomocą stawów z odpowiadającymi im palcami stopy.

Tętnica podkolanowa – tętnica kończyny dolnej człowieka.

Trójkąt udowy – ważny klinicznie region topograficzny położony na przednio-przyśrodkowej górnej części powierzchni uda, pod więzadłem pachwinowym. Trójkąt udowy zwany jest trójkątem udowym większym, ponieważ w jego obrębie wyróżnia się również trójkąt udowy mniejszy.