WAminofenazon, amidopiryna – organiczny związek chemiczny, niesteroidowy lek przeciwzapalny z grupy pochodnych pirazolonów o budowie chemicznej zbliżonej do metamizolu, wprowadzony do lecznictwa w 1896. Po raz pierwszy zsyntetyzowany przez Friedricha Stolza w 1893. Ostatnia polska monografia surowca farmaceutycznego znajduje się w Farmakopei Polskiej IV.
WAnalgetyki, leki przeciwbólowe, środki przeciwbólowe – substancje chemiczne powodujące analgezję, czyli zniesienie czucia bólu. Należą do nich związki o różnej budowie oraz sile i mechanizmie działania. Zgodnie z drabiną analgetyczną dzielą się na leki opioidowe oraz nieopioidowe.
WBuprenorfina – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny, pochodna tebainy. Stosowany jako silny, półsyntetyczny opioidowy lek przeciwbólowy i znieczulający; jest częściowym agonistą receptorów opioidowych μ i ma do nich wysokie powinowactwo. Wykazuje silne i długotrwałe działanie przeciwbólowe. W zależności od drogi podania jest 75–100 razy silniejsza niż morfina. Charakteryzuje się jednak niższą od niej aktywnością wewnętrzną, więc nigdy nie osiąga maksymalnej skuteczności jak w przypadku morfiny. Rzadziej i w mniejszym stopniu wywołuje objawy euforyczne, ma słabsze działanie kurczące na mięśnie gładkie i mniejszą tendencję do wywoływania uzależnienia.
WButorfanol – organiczny związek chemiczny, syntetyczny opioidowy lek przeciwbólowy z grupy morfinanów. Stosowany w lecznictwie w postaci soli kwas winowego.
WDekstropropoksyfen – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny, izomer 2S,3R propoksyfenu, stosowany jako lek przeciwbólowy.
WDezocyna – organiczny związek chemiczny, opioidowy lek przeciwbólow należący do pochodnych fenantrenowych alkaloidów opium. Efekt leczniczy wywiera poprzez działanie agonistyczne na receptory μ i κ, posiada także komponentę działania antagonistycznego, co może sprowokować objawy odstawienne u osób uzależnionych od opioidów o czysto agonistycznych właściwościach. Siła i czas działania zbliżone są do morfiny. Nie ustalono dotąd stopnia ryzyka uzależnienia od dezocyny, należy jednak oczekiwać, że jest ono mniejsze niż w przypadku leków o czystym działaniu agonistycznym. W małych dawkach dezocyna powoduje działanie euforyzujące, jednak działanie poprzez receptory κ powoduje, iż w większych dawkach obserwuje się działanie przeciwne.
WDiflunizal – organiczny związek chemiczny, pochodna kwasu salicylowego, lek o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Profil działania, przeciwwskazania i działania niepożądane są takie same jak dla kwasu acetylosalicylowego.
WDihydroergotamina – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów występujący w sporyszu. Strukturalnie jest bardzo zbliżona do innego alkaloidu ze sporyszu – ergotaminy, od której różnie się brakiem jednego wiązania podwójnego w piperydynowym pierścieniu reszty ergolinowej. Wykazuje działanie antymigrenowe poprzez stymulację występujących w naczyniach krwionośnych mózgu receptorów serotoninowych.
WDihydroergotoksyna – lek hamujący układ nerwowy współczulny, mieszanina trzech składników znajdujących się w sporyszu: dihydroergokorniny, dihydroergokrystyny i dihydroergotaminy. Lek poprawia zaburzoną przez niedotlenienie czynność mózgu, zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych, zwalnia czynność serca, obniża ciśnienie krwi.
WDihydrokodeina – organiczny związek chemiczny, pochodna morfiny o ośrodkowym działaniu przeciwbólowym i przeciwkaszlowym. W dawkach terapeutycznych tj. do 120 mg na dobę, praktycznie nie powoduje zależności fizycznej ani psychicznej. Stosuje się ja w silnych bólach nowotworowych oraz w bólach o innej etiologii.
WErgotamina – organiczny związek chemiczny, złożony amid kwasu lizergowego; alkaloid sporyszu. Wiąże się z receptorami noradrenaliny, serotoniny i dopaminy, powoduje skurcz mięśni gładkich macicy i naczyń krwionośnych.
WFenacetyna – organiczny związek chemiczny, pochodna p-aminofenolu. Jest jednym z najstarszych związków chemicznych stosowanych jako środek przeciwbólowy, bo już od 1887 r.
WFenazocyna – organiczny związek chemiczny stosowany jako syntetyczny lek opioidowy. Jest objęty Jednolitą konwencją o środkach odurzających z 1961 roku. W Polsce jest w wykazie I-N Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
WFenazon, antypiryna – organiczny związek chemiczny z grupy pirazolonów, stosowany jako syntetyczny środek o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym, przeciwzapalnym. Do lecznictwa został wprowadzony przez niemieckiego farmakologa, Wilhelma Filehne’a. Znakowany jodem 131 był używany w medycynie nuklearnej do oznaczania przestrzeni wody ustrojowej.
WFentanyl – organiczny związek chemiczny, pochodna piperydyny; syntetyczny środek przeciwbólowy i anestezjologiczny (anestetyk). Jest agonistą receptorów opioidowych. Pobudza wytwarzanie serotoniny, zmniejsza stężenie endorfin w osoczu. Ma bezpośredni wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Podobnie jak inne opioidy powoduje bardzo silne uzależnienie.
WFlupirtyna – lek przeciwbólowy stosowany w leczeniu bólów związanych z układem ruchu.
WHeroina, diacetylomorfina, diamorfina – organiczny związek chemiczny, półsyntetyczny opioid objęty Jednolitą konwencją o środkach odurzających z 1961 roku. W Polsce jest na wykazach I-N i IV-N Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
WHydromorfon – organiczny związek chemiczny, silny środek odurzający mający krótsze działanie przeciwbólowe od morfiny. Łatwo wywołuje euforię; jego zażywanie prowadzi do nałogu, tolerancji farmakologicznej oraz objawów abstynencji.
WKlonidyna – organiczny związek chemiczny, agonista receptorów α2-adrenergicznych sprzężonych z białkiem regulacyjnym Gi. W mniejszym stopniu pobudza również receptory α1-adrenergiczne. Pobudzając receptory w paśmie samotnym, powoduje zmniejszenie aktywności neuronów współczulnych docierających do serca i naczyń krwionośnych oraz pobudzenie nerwu błędnego. W efekcie rozszerzają się naczynia tętnicze, akcja serca zwalnia i zmniejsza się jego pojemność minutowa. W związku ze słabym pobudzeniem receptorów α2 w naczyniach i postsynaptycznych α1 początkowo występuje wzrost ciśnienia i skurcze naczyń w opuszkach palców.
WKwas acetylosalicylowy, potocznie aspiryna, skrótowiec ASA – organiczny związek chemiczny, acetylowa pochodna kwasu salicylowego, popularny środek o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym oraz, przy długotrwałym stosowaniu, przeciwzakrzepowym. Jest składnikiem wielu leków złożonych. Jest też stosowany w uprawie rolnej do stymulowania odporności u roślin.
WLizuryd – organiczny związek chemiczny, pochodna kwasu lizergowego. Zaliczany jest do alkaloidów sporyszu. Stosowany jest w przypadkach choroby Parkinsona, prewencyjnie przeciw migrenie oraz w leczeniu akromegalii.
WMeptazynol, meptazinol – organiczny związek chemiczny, opioidowy lek przeciwbólowy. Efekt leczniczy wywiera poprzez działanie agonistyczne na receptory μ; posiada także komponentę działania antagonistycznego, co może sprowokować objawy odstawienne u osób uzależnionych od opioidów o czysto agonistycznych właściwościach.
WMetadon – organiczny związek chemiczny, opioidowy lek przeciwbólowy, pochodna difenylopropylaminy. Działanie przeciwbólowe metadonu jest zbliżone, ale kilkukrotnie silniejsze od morfiny. Mimo że budowa metadonu znacznie się różni od innych opioidowych leków przeciwbólowych również oddziałuje na receptory opioidowe. Metadon jest najprostszym chemicznie znanym lekiem opioidowym.
WMetamizol – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny stosowany jako lek przeciwbólowy. Ma budowę chemiczną zbliżoną do aminofenazonu.
WMigrena – powtarzający się, najczęściej jednostronny, pulsujący ból głowy. Migrena trwa zazwyczaj od 4 do 72 godzin. Charakteryzuje się różnym stopniem nasilenia i częstotliwością występowania. Bóle nasilają się pod wpływem emocji lub wysiłku fizycznego. Występuje światłowstręt (fotofobia), nadmierna wrażliwość na dźwięki (fonofobia) i zapachy (osmofobia), występują też nudności i wymioty. Niekiedy przed wystąpieniem epizodu migrenowego, może pojawić się tzw. aura, w postaci parestezji, ubytków w polu widzenia, pojawienia się mroczków, niedowładu, afazji. Badania na bliźniętach wskazują, że wpływ czynników genetycznych wynosi 60–65%.
WMorfina – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów. Wchodzi w skład opium i jest jego najistotniejszym składnikiem psychoaktywnym. Została wyodrębniona w roku 1804 przez Friedricha Sertürnera. W stanie czystym jest białą substancją stałą, o gorzkim smaku, słabo rozpuszczalną w wodzie.
WNalokson – organiczny związek chemiczny, lek opioidowy używany głównie w lecznictwie zamkniętym. Był pierwszym otrzymanym czystym antagonistą wszystkich trzech receptorów opioidowych. Znosi działanie ośrodkowe i obwodowe zarówno endogennych, jak i egzogennych opioidów takie jak: depresję oddechową, zwężenie źrenic, niedociśnienie, sedację oraz zaparcia. Lek sam w sobie nie wywołuje silnego efektu farmakologicznego. Nie powoduje uzależnienia ani nie wywołuje zjawiska tolerancji lekowej.
WNaltrekson – organiczny związek chemiczny, analog kodeiny, odwrotny agonista receptorów opioidowych. Stosowany jest w leczeniu uzależnienia od opioidów i od alkoholu.
WNefopam – organiczny związek chemiczny, pochodna benzoksazocyny, nieopioidowy lek przeciwbólowy, silny inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny. Stosowany jest w łagodnym lub umiarkowanym bólu ostrym oraz w bólu przewlekłym o niewielkim nasileniu. Działa ok. 3 razy słabiej od morfiny, a ok. 10 razy silniej od kwasu acetylosalicylowego.
WOksykodon – organiczny związek chemiczny, pochodna kodeiny, silny opioidowy lek przeciwbólowy zsyntetyzowany po raz pierwszy w 1916 roku w Niemczech z tebainy. W medycynie stosuje się go głównie w postaci chlorowodorku.
WOpium − substancja otrzymywana przez wysuszenie soku mlecznego z niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Zawiera około 20 alkaloidów, które można podzielić na dwa rodzaje:pochodne fenantrenu pochodne izochinoliny (papaweryna).
WParacetamol, acetaminofen – organiczny związek chemiczny, hydroksylowa pochodna acetanilidu, stosowany jako lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. W handlu znajduje się od 1955. W Polsce stał się popularny w latach 90. XX wieku, wypierając z rynku aminofenazon, powszechnie wówczas używany lek przeciwgorączkowy.
WPetydyna, meperydyna, dolantyna – organiczny związek chemiczny, syntetyczny lek przeciwbólowy o działaniu narkotycznym (odurzającym), opioid, pochodna 4-fenylopiperydyny, agonista głównie receptorów opioidowych μ. W lecznictwie stosowany jest w postaci chlorowodorku.
WPirazolony – grupa związków organicznych, pochodnych pirazolu, należąca do niesteroidowych leków przeciwzapalnych, o silnym działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Zastosowanie domowe ogranicza silna toksyczność, zwłaszcza na szpik kostny, prowadząca przy długotrwałym stosowaniu do leukopenii i agranulocytozy.
WPirytramid – organiczny związek chemiczny, syntetyczny opioid. Znajduje się w grupie I-N Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Jest objęty Jednolitą konwencją o środkach odurzających z 1961 roku.
WPizotyfen – organiczny związek chemiczny, lek blokujący receptory histaminowe, muskarynowe oraz serotoninowe. Stosowany jest w zapobieganiu napadom migreny, jednak nie wykazuje skuteczności w ich przerywaniu.
WSalicylamid – organiczny związek chemiczny, amid kwasu salicylowego. W roztworach wodnych ma odczyn lekko kwasowy. Wykazuje działanie przeciwgorączkowe (antypiretyk), przeciwbólowe (analgetyk) i przeciwzapalne. Hamuje aktywność cyklooksygenazy i uwalnianie prostaglandyn z komórek.
WSalicylan choliny – organiczny związek chemiczny z grupy salicylanów, sól kwasu salicylowego i choliny. Jest dobrze tolerowany przez organizm. Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo (słabiej). Dlatego też jest stosowany w pediatrii, w długotrwałej terapii stanów zapalnych jamy ustnej, uszu czy nosa, po ekstrakcji zębów, a także w chorobie reumatycznej.
WSalicylan sodu, C6H4(OH)COONa – organiczny związek chemiczny, sól sodowa kwasu salicylowego.
WSporysz – przetrwalnik pasożytniczego grzyba buławinki czerwonej z rodziny Clavicipitaceae. Grzyb ten atakuje około 400 gatunków roślin z rodziny wiechlinowatych (Poaceae) wywołując chorobę zwaną sporyszem zbóż i traw.
WSumatryptan – organiczny związek chemiczny z grupy tryptamin zawierający ugrupowanie sulfonamidowe. Stosowany jako lek przy napadach migreny i w leczeniu klasterowego bólu głowy.
WTramadol – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny stosowany jako przeciwbólowy syntetyczny lek opioidowy.
WZikonotyna – peptyd będący składnikiem jadu rybożernego stożka Conus magus, zamieszkującego filipińskie rafy koralowe. Białko to blokuje komórki nerwowe, uniemożliwiając im przesyłanie sygnałów do mózgu, prowadząc do paraliżu. Stanowi główny składnik zarejestrowanego w 2004 roku leku Prialt, stosowanego w leczeniu bólów przewlekłych (chronicznych), głównie u osób cierpiących na choroby nowotworowe. Działanie Prialtu określa się jako tysiąc razy silniejsze od działania morfiny.
WZolmitryptan (zolmitriptanum) – organiczny związek chemiczny z grupy pochodnych tryptaminy. Selektywny agonista receptora serotoninowego (5HT1), stosowany jako lek przeciwmigrenowy.