43 Diagnostyka medyczna

Rozpoznanie, diagnoza, rozpoznanie kliniczne – identyfikacja choroby lub zespołu chorobowego, na które cierpi pacjent, wniosek wynikający z dokonanej przez lekarza krytycznej oceny objawów subiektywnych, stwierdzonych w badaniu podmiotowym i obiektywnych, stwierdzonych w badaniu przedmiotowym oraz w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych, łącznie z przypisaniem zespołowi tych objawów właściwej nazwy.

Achlorhydria, bezkwaśność – brak kwasu solnego w soku żołądkowym. Stan ten występuje w przypadku zanikowego nieżytu żołądka, nowotworach żołądka oraz w chorobie Addisona-Biermera. Spowodowany zanikiem komórek śluzówki żołądka odpowiedzialnych za wytwarzanie tego kwasu.

Arteriografia – diagnostyczne badanie radiologiczne, którego zadaniem jest obrazowanie światła naczyń tętniczych.

Artroskopia – wziernikowanie wnętrza stawów np. stawów kolanowych.

Audiogram – graficzne przedstawienie wyniku badania audiometrycznego. Badanie ocenia sprawność narządu słuchu. Tony generowane są przez audiometr.

Audiokardiometr PS-61 – urządzenie do akustycznego badania tętna i działania serca płodu skonstruowane w roku 1961 w Warszawie.

Audiometr – urządzenie akustyczne służące do diagnostyki zaburzeń organicznych narządu słuchu.

Densytometria kostna – metoda obrazowania gęstości kości wykorzystująca zasadniczo trzy różne techniki otrzymywania obrazu anatomii pacjenta:podwójną wiązkę promieniowania rentgenowskiego, ultrasonografię, tomografię komputerową.

Dermatoskopia – metoda diagnostyczna stosowana do oceny zmian skórnych.

Fludeoksyglukoza (FDG) – organiczny związek chemiczny, pochodna glukozy, w której grupa hydroksylowa w pozycji 2 zastąpiona została atomem fluoru.

Fluorescencyjna hybrydyzacja in situ, FISH – technika cytogenetyczna służąca do wykrywania w materiale genetycznym określonej sekwencji DNA za pomocą fluorescencyjnych sond DNA. W celu analizy badanego materiału konieczne jest użycie mikroskopii fluorescencyjnej.

Gonioskopia – jest to metoda pozwalająca na obejrzenie kąta rogówkowo-tęczówkowego w celu oceny szerokości oraz określenia konfiguracji kąta, a także poszukiwania uszkodzeń i nieprawidłowych złogów w obrębie jego struktur. Gonioskopia jest jednym z badań przeprowadzanych w celu wykrycia jaskry i klasyfikacji jej na jaskrę z otwartym bądź zamkniętym kątem przesączania.

Hematuria, krwiomocz – obecność erytrocytów w moczu, w liczbie przekraczającej 5 sztuk/μl. Wyróżnia się następujące rodzaje krwiomoczu:mikrohematuria, gdy obecność czerwonych ciałek krwi może zostać stwierdzona tylko laboratoryjnie → zobacz krwinkomocz. makrohematuria, gdy mocz wykazuje zabarwienie dostrzegalne gołym okiem. Zwykle wystarcza ilość 0,2 ml krwi na 500 ml moczu.

Histerosalpingografia, HSG – badanie rentgenowskie mające na celu uwidocznienie jamy macicy i jajowodów.

Kapnometria – nieinwazyjny pomiar stężenia lub ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla w powietrzu wydechowym z użyciem technik pomiaru kolorymetrycznego lub spektrofotometrycznego.

Kuldoskopia – jeden z zabiegów wykonywany w diagnostyce. Obecnie głównie wyparty przez badanie ultrasonograficzne, oraz laparoskopię, choć niektórzy autorzy zalecają wykonywanie kuldoskopii, gdy przeciwwskazaniem wykonania laparoskopii jest otyłość pacjentki.

Kwas formiminoglutaminowy (FIGLU) – organiczny związek chemiczny z grupy kwasów dikarboksylowych, metabolit histydyny.

Kwas 5-hydroksyindolooctowy (5-HIAA) – organiczny związek chemiczny z grupy hydroksykwasów, produkt metabolizmu tryptofanu i rozpadu serotoniny.

Limfocytoza - zwiększenie liczby limfocytów we krwi obwodowej. Jest objawem trwania w organizmie procesów zapalnych, naruszających równowagę układu odpornościowego organizmu i w okresie rekonwalescencji po wszelkich chorobach infekcyjnych lub przy przebiegających łagodnie zakażeniach swoistych, jak gruźlica lub kiła. Bardzo duża limfocytoza jest objawem białaczek limfatycznych.

Magnetoencefalografia (MEG) — technika obrazowania elektrycznej czynności mózgu za pomocą rejestracji pola magnetycznego wytworzonego przez mózg. Sygnały są odbierane przez wysokoczułe mierniki pola magnetycznego umieszczone w pobliżu czaszki badanego np. typu SQUID.

Mikrodializa - technika analityczna pozwalającą na monitorowanie stężenia szeregu substancji w żywej tkance.

Nakłucie lędźwiowe, punkcja lędźwiowa – wprowadzenie igły punkcyjnej do przestrzeni podpajęczynówkowej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa w celu diagnostycznym, leczniczym lub wykonania znieczulenia.

Oftalmoskopia – badanie dna oka, przeprowadzane za pomocą oftalmoskopu. Dokonywane w celu zdiagnozowania różnych zaburzeń ogólnoustrojowych. Oprócz tego oftalmoskopia umożliwia rozpoznanie nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu siatkówki, błony naczyniowej i nerwu wzrokowego. Wyróżnia się oftalmoskopię: bezpośrednią i pośrednią.

Plwocina – wykrztuszana wydzielina dróg oddechowych, w skład której wchodzą między innymi: ślina, komórki złuszczonego nabłonka, pyły, a czasem także resztki pokarmowe. Jej zapach oraz wygląd mogą okazać się przydatne w postawieniu diagnozy. Przy niektórych chorobach plwocina może zawierać ropę, krew lub drobnoustroje chorobotwórcze.

Próba tuberkulinowa – rodzaj badania diagnostycznego wykonywanego dla sprawdzenia stanu przeciwgruźliczej odpowiedzi immunologicznej organizmu.

Przezierność fałdu karkowego – parametr oceniany w badaniu USG płodu, odzwierciedlający obrzęk tkanki podskórnej w okolicy karkowej; jest to odległość między tkanką podskórną a skórą na wysokości karku płodu. Zwiększenie wartości NT występuje w niektórych zespołach spowodowanych aberracjami chromosomalnymi: zespole Downa, zespole Edwardsa, a zwłaszcza w zespole Turnera.

Pulsoksymetr – urządzenie elektroniczne służące do nieinwazyjnego pomiaru saturacji krwi, wykorzystujące pomiar pochłaniania przez tkanki promieniowania o dwóch różnych długościach fal metodą pulsoksymetrii.

Pulsoksymetria – nieinwazyjna metoda przezskórnego oznaczania wysycenia krwi tlenem. Metoda opiera się na zasadzie spektrofotometrycznego pomiaru wysycenia (saturacji – SpO2) tlenem hemoglobiny, gdyż hemoglobina utlenowana wykazuje odmienne właściwości optyczne niż odtlenowana. Jednocześnie rejestrowana jest częstotliwość pracy serca (puls).

Reometr impedancyjny - urządzenie diagnostyczne wykorzystywane w medycynie.

Ropomocz – obecność leukocytów (leukocyturia) oraz drobnoustrojów w moczu, jeśli ich obecność powoduje zmętnienie lub inną zmianę barwy czy zapachu. Jest to zwykle związane z występowaniem znacznych ilości powyższych składników w moczu.

Zdjęcie rentgenowskie, rentgenogram, potocznie rentgen, prześwietlenie, w skrócie RTG, rtg. – dwuwymiarowy obraz rejestrowany podczas prześwietlania wiązką promieniowania rentgenowskiego organów osoby poddanej rentgenografii, będącej jedną z podstawowych technik diagnostycznych w medycynie.

SATRO-EKG - program komputerowy do analizy sygnałów elektrokardiologicznych bazujący na modelu SFHAM, umożliwiający ocenę aktywności elektrycznych mięśnia sercowego, a tym samym wczesne wykrywanie zmian niedokrwiennych mięśnia sercowego.

Słuchowe potencjały wywołane pnia mózgu, BAEP, ABR – zjawiska elektryczne powstające w mózgu, będące odpowiedzią na bodziec dźwiękowy.

Test Amslera – test stosowany w okulistyce do oceny widzenia w obrębie dołka środkowego siatkówki. Badanie przeprowadza się dla każdego oka osobno. Test polega na obserwacji z odległości 28 cm siatki Amslera, będącej kwadratem o boku 10 cm podzielonym czarną albo białą siatką linii przecinających się co 0,5 cm. Każdy z utworzonych kwadracików odpowiada kątowi widzenia 1°. W centrum siatki znajduje się punkt, na który kieruje się oś widzenia.

Test Schirmera – badanie wydzielania łez. Określa stopień podstawowego i odruchowego wydzielania łez. Używa się standaryzowanego paska bibuły o wymiarach 5 x 35 mm. Umieszcza się go w worku spojówkowym w ten sposób, że zagięty koniec paska o długości 5 mm tkwi pod dolną powieką od strony skroniowej, nie dotykając rogówki. Przy prawidłowym wydzielaniu powinno ulec zwilżeniu przynajmniej 10 mm paska w ciągu pięciu minut, licząc od krawędzi powieki. Słabsze zwilżanie świadczy o tym, że istnieje niedostateczne wydzielanie łez.

Test Wady – metoda diagnostyczna pozwalająca ocenić lateralizację korowych ośrodków mowy i pamięci. Test polega na podaniu barbituranu kolejno do jednej i drugiej tętnicy szyjnej wewnętrznej, co pozwala wyłączyć zaopatrywane przez te naczynia odpowiednie półkule kresomózgowia. Jednocześnie wykonuje się u pacjenta testy psychologiczne oceniające funkcje badanych ośrodków mowy i pamięci. Z tego względu badanie rzadko można wykonać u młodszych, niewspółpracujących dzieci. Metodę opisał japoński neurolog pracujący w Kanadzie, Juhn Atsushi Wada.

Torakocenteza - czyli nakłucie jamy opłucnowej wykonywane w celach diagnostycznych bądź leczniczych.

Ultrasonografia dopplerowska, USG dopplerowskie, badanie dopplerowskie, USG Dopplera – rodzaj badania ultarsonograficznego w diagnostyczne chorób układu krążenia. Pozwala na ocenę przepływu krwi w dużych tętnicach i żyłach, wykorzystując zmiany częstotliwości fal ultradźwiękowych odbitych od poruszających się krwinek, Analizując odbitą od nich falę ultradźwiękową, można określić prędkość i kierunek przepływu krwi.

Ultrasonografia wewnątrzwieńcowa – inwazyjne badanie ultrasonograficzne, będące odmianą ultrasonografii wewnątrznaczyniowej, umożliwiające zobrazowanie światła i ściany naczynia wieńcowego.

Urografia - to badanie radiologiczne mające na celu uwidocznienie nerek i dróg moczowych oraz ocenę czynności nerek.

Wirtualna kolonoskopia to metoda diagnostyki, polegająca na utworzeniu trójwymiarowego modelu jelita grubego od odbytnicy aż do kątnicy, przy użyciu obrazów uzyskanych za pomocą tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Badanie to używane jest do zdiagnozowania chorób jelita grubego jak polipy, uchyłkowość jelit, czy zmiany nowotworowe.

Wymazówka – pałeczka lub wacik do wykonywania wymazów i przeniesienia pobranej próbki na pożywkę bakteryjną w celu rozmnożenia i identyfikacji obecnych w wymazie mikroorganizmów. Wymazówki mogą być również używane do miejscowego odkażania skóry oraz rozprowadzania leków, a także do pobierania płynów fizjologicznych ze śladami złuszczonego nabłonka w celu badania DNA.