32 Choroby układu krążenia

Choroby układu krążenia – schorzenia narządów i tkanek układu krążenia, w szczególności serca, tętnic i żył, nazywane również chorobami układu sercowo-naczyniowego. Historycznie ich rozpoznawaniem i leczeniem zajmowała się interna. Obecnie są domeną kardiologii, natomiast leczeniem operacyjnym zajmują się chirurgia naczyniowa, kardiologia inwazyjna oraz kardiochirurgia. Leczeniem niektórych chorób naczyniowych zajmują się neurologia oraz reumatologia.

Amyloidoza, inaczej skrobiawica lub betafibryloza – schorzenie polegające na pozakomórkowym odkładaniu różnych rodzajów biologicznie nieaktywnego białka o budowie nierozgałęzionej i konfiguracji β-pliku, dającego charakterystyczny obraz w krystalografii rentgenowskiej, uogólnione lub zlokalizowane narządowo, najczęściej w nerkach, wątrobie, śledzionie, sercu i tarczycy.

Ataksja Friedreicha, choroba Friedreicha, bezład Friedreicha – choroba o podłożu genetycznym, dziedziczona w sposób autosomalnie recesywny, prowadząca do postępującego zwyrodnienia niektórych części układu nerwowego a także mięśnia sercowego. Po raz pierwszy opisana przez niemieckiego lekarza Nikolausa Friedreicha w 1863 roku.

Bosentan – organiczny związek chemiczny z grupy sulfonamidów, lek sierocy stosowany w leczeniu tętniczego nadciśnienia płucnego. Jest podwójnym antagonistą receptora endotelinowego (ERA). Został wyprodukowany w szwajcarskiej firmie farmacetycznej Actelion. Na rynku występuje pod nazwą handlową Tracleer.

Dławica związana z mostkami mięśniowymi nad tętnicami wieńcowymi – rzadka postać dławicy piersiowej związana z odmiennościami anatomicznymi budowy mięśnia sercowego, jakimi są przebiegające ponad nadwsierdziowymi odcinkami tętnic wieńcowych pasma mięśniowe (mostki).

Gorączka reumatyczna – choroba ogólnoustrojowa o podłożu autoimmunologicznym. Gorączka reumatyczna jest powikłaniem ostrego zapalenia gardła wywołanego przez paciorkowce β-hemolizujące grupy A (PBHA), co jest uwarunkowane podobieństwem antygenów paciorkowcowych i ludzkich. W patogenezie choroby mają udział predyspozycje genetyczne. Gorączka reumatyczna jest najczęstszą na świecie przyczyną nabytych wad serca u dzieci i ludzi młodych.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia – choroba rozwijająca się wskutek zakażenia wsierdzia. Najczęściej rozwija się w obrębie zastawek, ale dotyczy także jam serca, dużych naczyń krwionośnych oraz ciał obcych mających kontakt z krwią i wsierdziem.

Kardiomiopatia przerostowa, inaczej idiopatyczne przerostowe zwężenie podaortalne, kardiomiopatia zaporowa – genetycznie uwarunkowana choroba serca polegająca na występowaniu samoistnego, zwykle asymetrycznego przerostu lewej komory serca pod postacią uogólnionego lub odcinkowego pogrubienia ściany lewej komory, przy nieposzerzonej jamie lewej komory serca.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa, kardiomiopatia zastoinowa, kardiomiopatia przekrwienna – choroba mięśnia sercowego polegająca na jego ścieńczeniu, zwłaszcza w obrębie komór. Następuje wybiórcze powiększenie jąder kardiomiocytów bez przerostu komórki oraz zwłóknienie śródmiąższowe i okołonaczyniowe. Podobny obraz można spotkać w kardiomiopatii wtórnej, czyli na tle zapalenia mięśnia sercowego, co utrudnia postawienie właściwej diagnozy. Kardiomiopatia rozstrzeniowa powoduje zmniejszenie kurczliwości serca, co prowadzi najpierw do powstania lewokomorowej niewydolności tego mięśnia, a następnie do jego niewydolności obukomorowej. Rozstrzeń dotyka często także oba przedsionki. Przerost jest z reguły asymetryczny.

Nadciśnienie płucne – stan, w którym dochodzi do podwyższenia ciśnienia krwi w krążeniu małym. Prawidłowe wartości ciśnienia krwi w tętnicy płucnej wynoszą:ciśnienie skurczowe 18–25 mm Hg ciśnienie rozkurczowe 6–10 mm Hg ciśnienie średnie 12–16 mm Hg

Nadciśnienie tętnicze, hipertonia, hipertensja, AH, HA, w węższym znaczeniu choroba nadciśnieniowa – schorzenie układu krążenia krwi charakteryzujące się okresowo lub stale podwyższonym ciśnieniem tętniczym, zarówno skurczowym (górnym), jak i rozkurczowym (dolnym).

Niescalony mięsień lewej komory – heterogenna etiologicznie, uwarunkowana genetycznie nieprawidłowość rozwojowa mięśnia lewej komory serca, zaliczana obecnie według klasyfikacji ESC do kardiomiopatii niesklasyfikowanych, a wedle klasyfikacji AHA do kardiomiopatii pierwotnych genetycznych, charakteryzująca się wzmożonym beleczkowaniem lewej komory i pogłębieniem zatok międzybeleczkowych. Istnieją rozbieżne opinie co do charakteru LVNC; część badaczy jest zdania, że stanowi odrębną kardiomiopatię, podczas gdy inni widzą w niej cechę wspólną wielu fenotypowo odmiennych postaci kardiomiopatii.

Niewydolność serca – stan, w którym nieprawidłowa struktura lub funkcjonowanie serca upośledza zdolność do zapewnienia wystarczającego przepływu krwi zgodnie z zapotrzebowaniem organizmu. Nie należy mylić niewydolności serca z niewydolnością krążenia. Do częstych przyczyn niewydolności serca należą: zawał serca, nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, choroby zastawkowe i kardiomiopatie. Niewydolność serca występująca po raz pierwszy jest określana, niezależnie od dynamiki zmian, jako świeża.

Nowotwory serca – są to pierwotne lub przerzutowe choroby nowotworowe dotyczące serca. Są to rzadkie guzy i stwierdza się je z częstością 3:10 000 autopsji. W 75% przypadków są to nowotwory łagodne. 100 razy częstsze są przerzuty nowotworowe do serca, ale serce też jest rzadką lokalizacją ognisk przerzutowych, spotykaną w około 5% przerzutów.

Obrzęk płuc – stan chorobowy, w trakcie którego w pęcherzykach płucnych zamiast powietrza zaczyna gromadzić się płyn przesiękowy, który utrudnia wymianę gazową w płucach.

Przewlekła niewydolność serca, PNS – postępujący zespół objawów wynikających ze zmniejszenia pojemności minutowej serca, któremu towarzyszą obiektywne dowody dysfunkcji mięśnia sercowego, i odpowiadający na leczenie stosowane w niewydolności serca. Najczęstszą jego przyczyną jest choroba niedokrwienna serca, ale może też być powikłaniem nadciśnienia, kardiomiopatii, zapalenia mięśnia sercowego. Tradycyjnie dzieli się niewydolność serca na lewokomorową i prawokomorową oraz na skurczową i rozkurczową. Ostra niewydolność serca jest odmiennym klinicznie zespołem, który może rozwinąć się wskutek dekompensacji przewlekłej niewydolności serca, wymagającym innego postępowania i leczenia. Przewlekła niewydolność serca jest w krajach rozwiniętych pierwszą przyczyną hospitalizacji po 65. roku życia. Odpowiednio leczona u większości pacjentów może być kontrolowana, wciąż jednak jest stanem zagrażającym życiu, z roczną śmiertelnością rzędu 10%.

Stwardnienie guzowate, choroba Bourneville’a-Pringle’a, TSC – rzadka, wielonarządowa choroba uwarunkowana genetycznie, należąca do grupy fakomatoz, powodująca zmiany w nerkach, sercu, gałkach ocznych, mózgu, płucach i skórze, często związana z niepełnosprawnością intelektualną i padaczką. Stwardnienie guzowate zostało opisane jako nowa jednostka chorobowa w 1880 roku przez Désiréa-Magloire’a Bourneville’a. Przez ostatnie dwa dziesięciolecia dokonał się znaczny postęp w wiedzy o tej chorobie, związany z odkryciem jej genetycznego podłoża – mutacji w genach TSC1 i TSC2. Stwarza on nowe możliwości skutecznej terapii stwardnienia guzowatego.

Tamponada serca – stan nagłego zagrożenia życia, w którym dochodzi do przedostania się krwi do jamy osierdzia lub wypełnienia jamy osierdzia innym płynem, powodującego utrudnienie napełniania jam serca krwią podczas rozkurczu. Ze względu na znacznie mniejszą grubość i podatność mechaniczną ściany komory prawej w porównaniu do ściany komory lewej, utrudnienie rozkurczu dotyczy w głównej mierze serca prawego. Tamponada może wystąpić w wyniku pęknięcia ściany w przebiegu zawału mięśnia sercowego, zapalenia osierdzia lub na skutek urazu. W wyniku powstania tamponady dochodzi do ostrej niewydolności prawokomorowej serca oraz zmniejszenia objętości wyrzutowej serca i wstrząsu kardiogennego. W zależności od okoliczności wystąpienia stan ten charakteryzuje się różną śmiertelnością.

Tętniak aorty – poszerzenie aorty o ponad 50% w stosunku do jej prawidłowej średnicy.

Tętniak rozwarstwiający – przerwanie ciągłości błony wewnętrznej, które prowadzi do przedostania się krwi pomiędzy warstwy naczynia i wytworzenia dodatkowego patologicznego kanału w ścianie naczynia. Występuje najczęściej w aorcie. Powstaje na skutek dużego nadciśnienia lub wad w budowie ściany naczynia. Pęknięciu ulega błona wewnętrzna naczynia, która odwarstwia się od reszty ściany. Rozwarstwienie poszerza się w kierunku przepływu krwi. Rozwarstwianie może ulec zatrzymaniu, może przebić ścianę naczynia na zewnątrz powodując zgon, może również przebić się z powrotem do światła tętnicy. Na skutek rozwarstwienia w naczyniu powstają dwa kanały przepływu krwi: pierwotny – prawdziwy oraz nowy – rzekomy.

Tętniak serca – uwypuklenie ściany serca, zmienionej bliznowato najczęściej w wyniku zawału. Blizna zawałowa nie ma zdolności kurczenia się. Podczas pracy serca obszar blizny ulega rozciąganiu, co doprowadza do patologii ściany serca, a w konsekwencji do tętniaka.

Udar mózgu, zdarzenie mózgowonaczyniowe, dawniej także apopleksja – zespół objawów klinicznych związanych z nagłym wystąpieniem ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, powstały w wyniku zaburzenia krążenia mózgowego i utrzymujący się ponad 24 godziny.

Wypadanie płatka zastawki mitralnej, wypadanie płatka zastawki dwudzielnej, zespół Barlowa, MVP – wada serca polegająca na przemieszczaniu się w czasie jego skurczu płatka lub płatków zastawki mitralnej, znajdującej się między lewym przedsionkiem a lewą komorą serca. Zjawisku temu może towarzyszyć niedomykalność mitralna i inne objawy. Przy stwierdzeniu pogrubienia płatka zespół Barlowa nazywa się „klasycznym”, a przy braku pogrubienia płatków „nieklasycznym”. U 40% chorych na MVP występuje wypadanie płatka zastawki trójdzielnej.

Zapalenie mięśnia sercowego – proces zapalny toczący się w warstwie mięśniowej serca. Najczęstszymi przyczynami zapalenia są infekcje wirusowe lub bakteryjne, w wyniku których może pojawić się ból w klatce piersiowej, szybkie narastanie objawów niewydolności serca lub nagła śmierć sercowa.

Zapalenie osierdzia – stan zapalny blaszek osierdzia, o różnej etiologii, któremu zwykle towarzyszy gromadzenie się płynu pomiędzy blaszkami osierdzia w tak zwanym worku osierdziowym.

Zapalenie wsierdzia - proces zapalny obejmujący wsierdzie.

Zatorowość płucna – choroba polegająca na zwężeniu lub zamknięciu tętnicy płucnej lub części jej rozgałęzień przez materiał zatorowy. Najczęściej jest kliniczną manifestacją żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, która oprócz zatorowości płucnej obejmuje zakrzepicę żył głębokich.

Zespół Liddle'a – rzadka, jednogenowa choroba genetyczna spowodowana mutacją typu nabycia funkcji (gain-of-function) któregoś z genów kodujących kanału sodowy (ENaC).

Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej – zespół objawów klinicznych spowodowany niedrożnością proksymalnego odcinka tętnicy podobojczykowej i wytworzeniem krążenia obocznego z udziałem tętnicy kręgowej i tętnicy podstawnej. W wyniku "podkradania" krwi z tętnicy podstawnej dochodzi do rozwoju niewydolności kręgowo-podstawnej i niedokrwienia mózgu.

Zespół takotsubo – rzadki zespół objawów ostrej niewydolności serca, niemający podłoża miażdżycowego.

Zwężenie tętnic szyjnych – jest to zwężenie lub zamknięcie światła tętnicy szyjnej wewnętrznej, zwykle spowodowane przez miażdżycę. Choroba przebiega bezobjawowo lub występują ubytkowe objawy neurologiczne.

Zwężenie zastawki aortalnej – wada serca polegająca na zmniejszeniu powierzchni ujścia aortalnego w stopniu utrudniającym wypływ krwi z lewej komory do aorty. Jest trzecią pod względem częstości chorobą serca w krajach rozwiniętych, po nadciśnieniu tętniczym i chorobie niedokrwiennej serca. Rozpoznanie opiera się na obrazie echokardiograficznym. Leczenie jest operacyjne; jako pierwszy walwuloplastykę zastawki aortalnej wykonał w 1982 roku Lababidi.