W

Anizofilia, nierównolistność – – zjawisko zróżnicowania wielkości dojrzałych liści wyrastających na tej samej roślinie blisko siebie lub nawet z tego samego węzła. Anizofilia może być indukowana czynnikami zewnętrznymi lub może być uwarunkowana genetycznie. Przykładem pierwszego przypadku są różnice wielkości liści na pędach drzew z rodzaju klon i kasztanowiec, u których pod wpływem działania siły ciężkości liście wyrastające na tym samym pędzie ku dołowi są większe od rosnących ku górze. Anizofilia dziedziczna występuje u widliczek, u których zawsze z węzła wyrasta duży liść po dolnej stronie pędu i mały liść po stronie górnej.

W

Gatka (ochrea) – pochewka powstająca ze zrośniętych przylistków lub nasad liści u niektórych roślin. Gatka początkowo osłania wierzchołek pędu, po czym jest przebijana przez rosnący pęd i pozostaje w postaci skórzastej lub błoniastej rurki lub tutki u nasady liścia. Gatka jest charakterystyczna dla rodziny rdestowatych (Polygonaceae).

W

Heterofilia, różnolistność, różnopostaciowość liści – zjawisko zróżnicowania kształtu dojrzałych liści wyrastających na tej samej roślinie lub roślinach tego samego gatunku. W wąskim ujęciu obejmuje różnolistność warunkowaną czynnikami środowiska, w szerszym obejmuje także wszelkie dziedziczne modyfikacje liści.

W

Języczek – wyrostek występujący u niektórych roślin na styku blaszki liściowej i pochwy liściowej. Struktura ta występuje u różnych grup roślin jednoliściennych i u części widłaków, przy czym nie ma wspólnego pochodzenia ani między tymi dużymi grupami roślin, ani nawet między różnymi rzędami jednoliściennych. Czasami języczek może mieć postać delikatnego puchu, jak np. u trzciny pospolitej. Występowanie języczka i jego morfologia ma duże znaczenie diagnostyczne przy oznaczaniu wielu gatunków.

W

Liściak, fylodium – rozszerzony i spłaszczony ogonek liściowy, upodobniony do blaszki liściowej. Przejmuje on funkcję asymilacyjną liści, najczęściej u roślin, u których blaszki liściowe uległy zredukowaniu lub przekształceniom i spełniają inne funkcje. Liściak niekiedy do złudzenia przypomina blaszkę liściową. Liściaki są sztywniejsze i ułatwiają przetrwanie roślinom w środowisku o ograniczonej dostępności wody. Liściaki wykształcają się np. u niektórych gatunków akacji (Acacia) i u owadożernych dzbaneczników (Nepenthes).

W

Liście odziomkowe – liście, które wyrastają z modyfikacji łodygi – kłącza, podziemnej nasady łodygi, lub pełzających po ziemi rozłogów.

W

Liścień, liść zarodkowy – liść powstający w rozwijającym się zarodku. U niektórych roślin są to jedyne liście obecne w dojrzałym nasieniu, u innych między liścieniami powstaje pączek z zawiązkami kolejnych liści. Liścienie są krótkowieczne i szybko odpadają po rozwinięciu przez roślinę kolejnych liści.

W

Liść – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi. Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą pochłanianie odpowiedniej ilości promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji, gutacji i wymianie gazowej. Liście wyspecjalizowane w fotosyntezie określane są mianem liści zielonych oraz liści listowia. Nierzadko organy te pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.

W

Liść przykwiatowy, przykwiatek – górny liść występujący w pobliżu kwiatów i kwiatostanów. Wyróżniają się od niżej położonych liści odmienną budową i funkcją. Liśćmi przykwiatowymi są: podsadki, przysadki i podkwiatki. Na skróconych w obrębie kwiatostanu pędach tworzą okrywy kwiatostanów. Wyróżniający się, nieraz jaskrawo zabarwiony, liść przykwiatowy okrywający kwiatostan nazywany jest spathą. W niektórych grupach systematycznych z liści przykwiatowych powstaje pod kielichem kwiatu kieliszek.

W

Liść pułapkowy – zmodyfikowany liść o specyficznej budowie, przystosowany do chwytania i trawienia drobnych zwierząt. Liście takie występują u wszystkich roślin mięsożernych. Przystosowania tych liści dotyczą wabienia zwierząt, ich chwytania i trawienia. Podobieństwa liści roślin należących do różnych, niespokrewnionych rodzajów i rodzin jest wynikiem konwergencji.

W

Ogonek liściowy – część liścia znajdująca się między blaszką liściową a łodygą. Występuje w liściach ogonkowych, natomiast brak go w liściach siedzących, u których blaszka osadzona jest bezpośrednio swą nasadą na łodydze. Ogonek wyróżniany jest w przypadku liści pojedynczych; w przypadku liści złożonych jego odpowiednikiem jest osadka. W specyficznych przypadkach ogonki ulegają modyfikacji i mogą zastępować blaszkę liściową – takie organy nazywane są liściakami. Mięsiste ogonki liściowe niektórych roślin są wykorzystywane jako warzywa np. rabarbaru ogrodowego, selera naciowego i pietruszki naciowej.

W

Pochwa liściowa – rozszerzona i przekształcona w specyficzny sposób nasadowa część liścia obejmująca łodygę. Dość często występuje u roślin, np. u wiechlinowatych, selerowatych i in. U wiechlinowatych pochwa liściowa otaczająca łodygę na długim odcinku spełnia funkcję wzmacniającą i usztywniającą źdźbło. Pochwa liściowa umożliwia też trawom podniesienie się po wylegnięciu spowodowanym silnym wiatrem lub opadami – w takim wypadku pochwa zaczyna intensywnie rosnąć od dolnej strony i rośnie tak długo aż górna część źdźbła zostanie ustawiona w pozycji pionowej. U niektórych gatunków roślin silnie rozrośnięta pochwa liściowa przejmuje, albo wspomaga funkcje asymilacyjne liścia. Tak jest np. u barszczu zwyczajnego, czy goryszu. U cebuli zwyczajnej pochwy liściowe tworzą cebulę.

W

Pokrywki – rodzaj listków występujący u podstawy kwiatostanu – baldaszka u niektórych gatunków roślin w rodzinie selerowatych. Występowanie pokryw, ich morfologia i wielkość ma znaczenie przy oznaczaniu niektórych gatunków tych roślin. Pokrywki to odmiany przysadek.

W

Przylistek – organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki) liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego. Wykształcają się jako zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy. Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną, czasem dodatkowo chronią zawiązki i młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem. U niektórych roślin przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać włosków lub gruczołów.

W

Przysadka – w botanice liść, z kąta którego wyrasta kwiat.

W

Różyczka liściowa, rozeta liściowa – kępa liści, które nie wyrastają z łodygi, lecz tuż przy podłożu, ze szczytowej części korzenia lub kłącza. Są one mniej więcej równomiernie rozmieszczone, czasami tworzą gęstą, zbitą kępę. Różyczki liściowe występują często u roślin wysokogórskich lub rosnących w terenach suchych. Jest to przystosowanie ułatwiające roślinie przetrwanie silnych mrozów, wiatrów i suszy.

W

Spatha – wyróżniający się liść przykwiatowy okrywający kwiatostan (podsadka).

W

Trofofil, liść asymilacyjny – – liść przeprowadzający fotosyntezę. Liście asymilacyjne to najczęstsza postać liści. Pojęcie stosowane głównie w opozycji do sporofili, czyli liści zarodnionośnych. Trofofile czasem dla zwiększenia wydajności fotosyntezy wykonują ruchy fotonastyczne, tak aby wykorzystać optymalny kąt padania światła. U młodych liści może to wynikać z nierównomiernego tempa wzrostu, u dojrzałych, ze zmian turgoru.

W

Ulistnienie, filotaksja – regularny układ liści na łodydze roślin, stały dla poszczególnych gatunków. Różne schematy ulistnienia wyróżnia się na podstawie liczby liści wyrastających z poszczególnych węzłów i ich ułożenia względem siebie. Czynnikiem ekologicznym determinującym układ liści na łodydze jest dążenie do optymalnego wykorzystania światła, w tym poprzez unikanie wzajemnego ocieniania się przez liście.Ulistnienie okółkoweWystępuje u roślin, u których z węzła wyrasta więcej niż jeden liść. W zależności od liczby liści wyrastających z węzła wyróżnia się okółki dwulistne, trójlistne, czterolistne itd. W przypadku okółków złożonych z dwóch liści wyrastających naprzeciw siebie – układ taki nazywa się ulistnieniem naprzeciwległym. Gdy takie pary liści ułożone są w kolejnych węzłach pod kątem prostym względem siebie mówi się o ulistnieniu nakrzyżległym. W tej odmianie dwulistnego ulistnienia okółkowego liście wyrastają w czterech prostnicach (ortostychach), czyli w czterech umownych liniach biegnących wzdłuż łodygi przez nasady liści.

W

Użyłkowanie liścia, nerwacja, układ waskularny liścia – układ żyłek (nerwów) liściowych zawierających wiązki przewodzące w liściach. Ze względu na stały układ żyłek w poszczególnych grupach systematycznych roślin, ma on znaczenie w identyfikacji taksonów. Głównym zadaniem wiązek przewodzących w liściu jest dostarczenie do jego tkanek wody i odprowadzenie asymilatów, a także usztywnienie blaszki liściowej.

W

Wylistek – wydłużony, końcowy fragment blaszki liściowej służący do odprowadzania z liścia nadmiaru wody. Występuje u przedstawicieli flory tropikalnej, rosnących na obszarach o dużej wilgotności powietrza lub intensywnych opadach. Liście z wylistkami znane są np. u przedstawicieli figowców Ficus oraz filodendronów Philodendron.